بازگشت به عقب وزارت نفت با تمجید از کارت سوخت!

مواضع متناقض وزارت نفت طی سال‌های اخیر درباره موضوعات بسیار حیاتی، میلیارد‌ها دلار از سرمایه کشور را هدر داده‌است؛ کارت سوخت نمونه بارز تفکر و نگاه غیرکارشناسی به مسائل صنعت نفت است که امروز تبعات یک تصمیم اشتباه را به خوبی نشان می‌دهد.

سرویس اقتصاد جوان آنلاین: به گزارش «جوان»، کارت سوخت یکی از ابزار‌های مهم برای مهار شتاب افزایش مصرف بنزین بود که در سال ۸۴ کلید خورد و با اجرایی‌شدن آن علاوه بر کنترل مصرف سوخت، بیش از ۳۰ میلیارد دلار از هدر‌رفت منابع کشور جلوگیری کرد. گرچه اجرایی کردن سیستم مدیریت مصرف سوخت در ابتدا با مشکلات و چالش‌هایی همراه بود، اما به سرعت با اصلاح نقاط ضعف تبدیل به یک سیستم نوین جهانی برای کنترل مصرف بنزین شد.

دولت یازدهم و کارت سوخت
دولت یازدهم که آغاز شد، وزارت نفت زمزمه‌هایی را برای کارت سوخت مطرح کرد که این زمزمه‌ها پس از تک نرخی‌شدن بنزین، جدی‌تر شد. زنگنه در ابتدای وزارت خود به تمجید از کارت سوخت پرداخته بود و نقش آن را در کنترل مصرف تأیید کرده‌بود، اما به فاصله دو ماه، همه اظهارات اخیر خود را نقض و به کارت سوخت حملات فراوانی کرد که با دستور وی، رسانه‌های همسو هم با انتشار گزارش‌های عجیب و بی‌منطق، کارت سوخت را مایه بدبختی دانستند.
دولت یازدهم سرانجام با تک‌نرخی کردن بنزین، کارآیی کارت سوخت را از بین برد و در مرحله بعد آن ر‌ا حذف کرد که با مخالفت مجلس، کارت سوخت باقی ماند، اما با توجه به تک‌نرخی‌بودن بنزین و عدم‌نیاز به کارت سوخت برای مراجعه به جایگاه‌های عرضه بنزین، کارت سوخت عقیم ماند. با برنامه‌ای که وزارت نفت آن را تدوین و اجرایی کرد مصرف بنزین به حدود ۱۰۰ میلیون لیتر در روز رسید و زنگ خطر به صدا درآمد.

استدلال‌های عجیب وزیر نفت.
اما وزیر نفت و طرفداران وی چه استدلال‌هایی برای حذف کارت سوخت داشتند. یکی از این استدلال‌ها هزینه سامانه کارت سوخت بود که زنگنه اعتقاد داشت این هزینه سنگین است و وزارت نفت توانایی نگهداری آن را ندارد. این در حالی بود که براساس اعلام مدیرعامل وقت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در مصاحبه با خبرگزاری شانا در تاریخ ۳۱ فروردین ۹۵، کل هزینۀ تعمیرات سامانه، حدود ۲۰ میلیارد تومان در سال است و در مقابل هزینه‌های حذف آن یعنی افزایش مصرف و قاچاق بنزین و در نتیجه، افزایش واردات بنزین، کاملاً قابل‌صرف‌نظر‌کردن است! در میان هزینه‌های کلان و حقوق‌های نجومی در وزارت نفت، ۲۰ میلیارد تومان در سال هزینه سنگینی بود که بار‌ها از سوی کارشناسان استدلالی خنده‌دار لقب گرفت، علاوه بر اینکه راهکار‌های بسیار ساده‌ای برای صفر کردن هزینه‌های نگهداری کارت سوخت به وزارت نفت ارائه شد. یکی از این راهکار‌ها آن بود که کارمزدی مشخص از بانک‌هایی که در جایگاه‌های سوخت کارتخوان دارند، کسر شود که با توجه به میزان مصرف، نه‌تن‌ها وزارت نفت هیچ هزینه‌ای نمی‌دهد بلکه به سود ویژه‌ای هم می‌رسد.
استدلال دیگر وزیر نفت آن بود که کارت سوخت فسادزاست. زنگنه می‌گفت: کارت سوخت یعنی بنزین دو نرخی و بنزین دو نرخی فساد را ایجاد می‌کند! این توجیه وزیر نفت هم موجب شگفتی کارشناسان شد؛ چراکه می‌شد با اجرایی‌کردن برخی طرح‌ها و پیشنهادات مانع فساد جدی در این بخش شد، ولی همه این طرح‌ها با وتوی وزیر نفت مواجه شد. یکی از این پیشنهادات، ادغام کارت سوخت با کارت خودرو بود که مقابل فساد بنزین دو نرخی را به راحتی می‌گرفت.
به گفته کارشناسان، با ادغام دو کارت سوخت و خودرو، دستگاه‌های دیگری هم بر این سامانه نظارت خواهند کرد و این از فسادی که به دلیل فروش کارت سوخت به وجود آمده، خواهد کاست، اما برای از بین بردن فسادی که در زمینه تسویه‌حساب جایگاه‌ها با شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی وجود دارد، باید کار‌های دیگری انجام شود. نکته جالب اینجاست که وقتی از مدیران وزارت نفت درباره برآورد فساد بنزین دونرخی سؤال می‌شد با این پاسخ مواجه می‌شدیم: «برآوردی از میزان فساد بنزین دو نرخی نداریم». در واقع وزیر نفت روی فسادی تأکید داشت که نه رقمی برای آن مشخص بود و نه برآوردی!

هیچ کجای دنیا اینطور نیست!
وی در مرحله بعد به سراغ این توجیه رفت که کارت سوخت نشان‌دهنده عقب‌ماندگی ایران است. زنگنه در مصاحبه با «ایسنا» (۷ تیرماه ۹۵) گفت: «کاری که هیچ‌کس در دنیا انجام نمی‌دهد و تنها ما انجام می‌دهیم را باید به آن شک کنیم و بر عکس کاری را که در همه جای دنیا انجام می‌شود اگر انجام ندادیم نیز باید به آن شک کنیم.» جالب است که وزیر نفت اجرای همین طرح را برای گازوئیل مثبت ارزیابی می‌کند که نشان می‌دهد وزیر نفت دچار یک تناقض عجیب شده‌است.
زنگنه معتقد بود کارت سوخت اگر خوب بود در کشور‌های دیگر انجام می‌شد، اما نمی‌گوید که مکانیزم تأمین و عرضه سوخت در ایران با همه جای جهان متفاوت است و با کارت سوخت بود که آمار‌ها نشان می‌دهد در سال ۸۶، پس از اجرای نظام دو نرخی، رشد شتابان ۱۰ درصدی تقاضای بنزین متوقف شد و مصرف بنزین بیش از ۱۲‌درصد کاهش یافت، اما بعد از تک‌نرخی شدن بنزین در سال ۹۴، مصرف بنزین نه‌تن‌ها کم نشد، بلکه ۱/۲‌درصد رشد داشته‌است. علاوه براین مسؤلان وزارت نفت از جمله سیدناصر سجادی، مدیرعامل وقت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی بار‌ها بر اهمیت استفاده از کارت سوخت در کنترل مصرف سوخت تأکید داشته‌ند.
وزیر نفت یکی از استدلال‌های دیگر خود را اذیت‌کردن مردم دانسته و عنوان کرده بود با کارت سوخت به مردم آزار می‌رسانیم. دقت کنید وزیر نفت در شرایطی مدافع مردم شده‌بود که چندی پیش درباره میزان افزایش قیمت بنزین با خنده‌ای معنادار گفته بود تا هرجا که مردم تحمل کنند. اگر وزیر نفت کارت سوخت را حذف نکرده بود و اجازه می‌داد روند کنترل مصرف بنزین ادامه یابد، طی سه سال گذشته میلیارد‌ها دلار از منابع کشور هدر نمی‌رفت و امروز با وجود افزایش تولید بنزین – بیشتر از مصرف – هنوز هم نتوانسته‌ایم به صادر‌کننده بنزین تبدیل شویم.
حالا که اشتباه بزرگ وزارت نفت عیان شده‌است، این وزارتخانه به صورت چراغ خاموش در مدح و منقبت کارت سوخت گزارش‌هایی را منتشر کرده و سیستم کارت سوخت را یک سیستم نوین جهانی و بی‌نظیر در جهان معرفی می‌کند؛ دقیقاً برخلاف چند سال پیش که آن را میراث‌دار اقتصاد کمونیستی و عقب‌مانده می‌دانست که فقط در ایران اجرا می‌شود. به بیان ساده‌تر، وزارت نفت امروز سنگ سیستمی را به سینه می‌زند که پیشتر با استدلال‌های غیرکارشناسی، آن را تخریب می‌کرد.