بعد از این هشدار رهبرانقلاب به اروپا بود که کمیسیون اروپا از به‌روز‌رسانی مفاد «قانون مسدودکننده» برای حفاظت از منافع و تجارت شرکت‌های اروپایی در ایران خبر داد.
این قانون به شرکت‌های اروپایی اجازه می‌دهد با دور زدن تحریم‌های احتمالی آمریکا به تجارت خود با ایران ادامه دهند. (قانون مسدودکننده که نخستین‌بار در سال۱۹۹۶ از سوی اتحادیه اروپا به تصویب رسید، در واقع ابزاری است که سازوکار لازم را برای شرکت‌های اروپایی فراهم می‌کند تا با دور زدن تحریم‌های ثانویه واشنگتن به تجارت خود با کشور مورد نظر ادامه دهند.) اتحادیه اروپا همچنین با اصلاح اختیارات بانک سرمایه‌گذاری اروپا به آن اجازه داد تا از پروژه‌های در حال انجام در ایران حمایت کند.
اما این تنها اقدام طرف اروپایی برای حفظ برجام نبود. وزرای خارجه و دارایی بریتانیا، فرانسه و آلمان دست‌به‌کار شدند و در نامه‌ای به همتایان آمریکایی خود بر تعهد کشورهایشان در زمینه حفظ توافق هسته‌ای با ایران تاکید کردند. یورونیوز نوشته است: در نامه مشترک وزرای خارجه و دارایی سه کشور اروپایی از دولت آمریکا خواسته شده است آن دسته از شرکت‌های اروپایی را که پس از اجرای برجام در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند از تحریم‌های خود مستثنی کند.
وزیران کشورهای آلمان، فرانسه و بریتانیا در نامه خود خواستار مستثنی شدن شرکت‌های اروپایی فعال در بخش‌های مهم داروسازی، بهداشت و درمان، انرژی، خودرو، هواپیمایی غیرنظامی، زیرساخت و بانکداری از تحریم‌های آمریکا علیه ایران شده‌اند. بر این اساس، نویسندگان این نامه از واشنگتن خواسته‌اند شرکت‌ها و اشخاص اروپایی فعال در ایران مشمول تحریم‌های آمریکا نشوند.
این دستور همچنین به تعییر رهبر انقلاب واکنشی بود به کمک‌کنندگان به جنگ روانی دشمن در داخل که درصدد هستند شکل معیوبی از برجام را بر کشور تحمیل کنند.
پایبندی ایران به عهد و پیمان
اما این دستور رهبری از طرفی یک کنش فعال نسبت به طرف غربی بود که به‌دنبال راهبرد فشار و تحریم به‌طور همزمان هستند و از سویی دیگر پایبندی ایران به عهد و پیمان تا آخرین لحظه را نشان می‌داد. در این مدت با خروج آمریکا از برجام هر روز خبر جدیدی از تحریم‌های جدید و خروج شرکت‌های اروپایی از ایران همزمان با مذاکره مجدد تیم مذاکره‌کننده با گروه 1+4 و قبل از رسیدن به نتیجه مخابره می‌شد، اما با پیام رهبر انقلاب این اتمام حجت با اروپایی‌ها شد که محدودیت هسته‌ای با تحریم امکان‌پذیر نیست. اما در‌عین‌حال که ایران محدودیت همراه با تحریم را نمی‌پذیرد اما رهبرانقلاب همچنان بر پایبندی ایران به عهد و پیمان خود تا معلوم شدن موضع و رفتار طرف مقابل تاکید می‌کنند.
ماجرای ۱۹۰هزار سو
ماجرای ۱۹۰هزار سو چیست و چه جایگاهی در برجام دارد؟ سو (swu) واحد اندازه‌گیری است. طول را با متر و زمان را با ساعت اندازه می‌گیرند و توان جداسازی ماشین‌های سانتریفیوژ با «سو» اندازه‌گیری می‌شود.
این نخستین‌بار نیست که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از ۱۹۰هزار سو سخن می‌گویند؛ نخستین‌بار ۱۶تیرماه۹۳ در دیدار با کارگزاران نظام به این موضوع اشاره کردند: «مسوولان ما می‌گویند ما به ۱۹۰هزار سو احتیاج داریم. ممکن است این نیاز مال امسال و دوسال دیگر و پنج‌سال دیگر نباشد، اما این نیاز قطعی کشور است، خب، باید نیاز کشور تأمین بشود.»
آقای علی‌اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران، در همان تیرماه ۹۳ گفته بود: «نیاز عملی ما به ۱۹۰هزار سو، برای سال ۱۴۰۱ است.» یعنی چهار سال دیگر.
بعد از آن رهبر معظم انقلاب نیز در در نامه‌ای به رییس‌جمهوری الزامات مهمی را درباره رعایت و حفظ منافع ملی و مصالح عالیه کشور در اجرای برجام صادر کردند که در بند ششم آن یعنی «تهیه طرح توسعه میان مدت صنعت انرژی اتمی و بررسی آن در شورای عالی امنیت ملی» آمده است: «مطابق مصوبه مجلس، طرح و تمهیدات لازم برای توسعه میان‌مدت صنعت انرژی اتمی که شامل روش پیشرفت در مقاطع مختلف از هم‌اکنون تا ۱۵سال و منتهی به ۱۹۰هزار سو است، تهیه و با دقت در شورای عالی امنیت ملی بررسی شود. این طرح باید هرگونه نگرانی ناشی از برخی مطالب در ضمائم برجام را برطرف کند.»
مجلس شورای اسلامی هم در بند سه طرح «اقدام متناسب و متقابل دولت ایران در اجرای برجام» مصوب ۲۱مهرماه۹۴ آورده است «دولت موظف است در صورت تخطی طرف مقابل از برجام، مثلاً بازگرداندن تحریم‌ها، «توسعه سریع برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز را سامان دهد به‌طوری‌که در دوسال ظرفیت غنی‌سازی به ۱۹۰هزار سو برسد.»
البته مجلس مقرر کرد: «شورای‌عالی امنیت ملی مرجع رسیدگی به این موضوع» باشد و «دولت ظرف مدت چهارماه برنامه‌اش را برای این ماجرا به این شورا» بدهد و شورای‌عالی امنیت ملی اجرای کامل این‌ماجرا را به «هیات نظارت بر اجرای برجام» واگذار کرد. این هیات هم در مرداد۹۶ اعلام کرد «تصمیمات ۱۶بندی» در واکنش به نقض احتمالی برجام گرفته که تاکنون از این ۱۶بند رو‌نمایی نشده است و تاکنون انفعال این هیات را در ماجرای نقض عهدهای مکرر برجام را شاهد بودیم تا اینکه رهبرانقلاب مجبور شدند خود شخصاً به این موضوع ورود کنند و واکنش نشان دهند.
اما چگونگی رسیدن به ۱۹۰هزار سو در چارچوب برجام در سخنان مرداد94 علی‌اکبر صالحی مشخص است. او در این مورد توضیح داده: «ما از انتهای سال هشتم اجرای برجام شروع به تولید ۲۰۰دستگاه ir6 و ir8 می‌کنیم. از انتهای سال هشتم، سالن B را آماده می‌کنیم. بعد از سال یازدهم، زنجیره سانتریفیوژهای ir6 ما ۱۶۴تایی می‌شود و زنجیره سانتریفیوژهای ir8 ما نیز ۸۰ تا. بعد از سال سیزدهم شیب را زیاد می‌کنیم طوری‌که در سال پانزدهم ما به ۱۹۰هزارسو برسیم. شاید هم زودتر در انتهای سال ۱۴ برسیم.» بنابراین در «چارچوب برجام» ایران در سال ۱۴۰۸ یا ۱۴۰۹ به ۱۹۰هزارسو می‌رسد.با این تفاسیر، دستور اکید رهبرانقلاب برای آماده‌شدن مقدمات ۱۹۰هزار سو، یعنی ایران با اعلام آمادگی خروج از برجام، به اروپایی‌ها نشان می‌دهد در صورت عدم موفقیت مذاکرات، گام بعدی ایران چیست.
دستور رییس‌جمهوری چه بود
البته رهبر انقلاب خواستار اجرای دستورات رییس‌جمهوری به وزارت خارجه و سازمان انرژی هسته‌ای هم شده‌اند. دستورات روحانی به سال95 باز می‌گردد. زمانی که آمریکا قانون تحریم‌های ISA را تمدید کرد. روحانی آن زمان طی دو نامه به وزیرخارجه و علی‌اکبر صالحی دستوراتی داده بود.
روحانی به وزیرخارجه نوشته بود: «نظر به اینکه دولت آمریکا نسبت به اجرای تعهدات خود در برجام تاکنون تعلّل و اهمال نموده و با توجه به تمدید اخیر قانون تحریم‌های ایران (آیسا) که جمهوری اسلامی ایران از پیش چنین اقدامی را به‌عنوان نقض برجام اعلام کرده بود، در اجرای مصوبات شورای‌عالی امنیت ملی و هیأت نظارت بر اجرای برجام، به وزارت امور خارجه دستور داده می‌شود نسبت به اجرای مراحل پیش‌بینی شده در «برجام» برای رسیدگی به موارد نقض، اقدام نموده و دیگر پیگیری‌های حقوقی و بین‌المللی لازم را نیز به‌طور جدّی معمول دارد. مقتضی است گزارش اقدامات را ظرف یک ماه به اینجانب ارائه نمایید.»
او همچنین در نامه‌ای جداگانه به علی‌اکبر صالحی دستورات زیر را صادر کرده بود:
1. برنامه‌ریزی برای طراحی و ساخت پیشران هسته‌ای جهت بهره‌گیری در حوزه حمل‌ونقل دریایی، با همکاری مراکز علمی و تحقیقاتی.
2. مطالعه و طراحی «تولید سوخت» مصرفی پیشران هسته‌ای، با همکاری مراکز علمی و تحقیقاتی. مقتضی است طرح و برنامه زمان‌بندی شده جهت تحقق بندهای فوق را حداکثر ظرف سه ماه به اینجانب ارائه نمایید.
مرکز مونتاژ سانتریفیوژ تا یک‌ماه آینده کامل می‌شود
حال علی‌اکبر صالحی، چهارشنبه شب در گفت‌وگوی ویژه خبری که در محل سایت نطنز انجام شد، اقدامات عملی ایران پس از دستور رهبر انقلاب را تشریح می‌کند.
او گفت: بعد از دستور مقام معظم رهبری برای آماده‌سازی مقدمات کار در این مرکز فعالیت‌ها به‌طور سریع و جدی آغاز شد و مرکز مونتاژ سانتریفیوژ تا یک‌ماه آینده کامل می‌شود.
رییس سازمان انرژی هسته‌ای تاکید کرد: اروپا در مخمصه سیاسی گیر کرده و به‌عنوان یک بلوک قدرتمند اقتصادی همواره به ایران به‌عنوان یک تأمین‌کننده انرژی نیاز دارد.
او با بیان اینکه امنیت اروپا به ایران وابسته است، گفت: اگر امنیت ایران به خطر بیفتد، امنیت منطقه و اروپا به خطر خواهد افتاد.
صالحی با تاکید براینکه اعتبار سیاسی اروپا به برجام گره خورده، بیان داشت که: ما طبق گفته رهبر انقلاب به تعهدی که می‌کنیم ملتزم هستیم و هیچ کاری را خلاف برجام انجام نخواهیم داد.
او همچنین در فردای دستور رهبری در نشست خبری گفته بود: مقدمات تولید 190هزار سو، یک سالن مونتاژ سانتریفیوژ است که بسیاری از مقدمات آن آماده شده و امیدواریم طی هفته‌ها و یکی دو ماه آینده این سالن کاملاً آماده شود.
اما این به معنای تولید سانتریفیوژها در مقیاس انبوه نیست، این امکانات بالقوه در این سالن است که اگر خدای نکرده برجام فروریخت، ما دیگر دنبال ساخت سالن نباشیم. اگر این برجام فرو بریزد، ظرفیت این سالن آنقدر بالاست که ما می‌توانیم ظرف مدت زمانی کوتاه به ظرفیت لازم برسیم، طی یک‌سال‌و‌نیم تا دوسال می‌توانیم به آن برسیم. ما باید منتظر باشیم و واکنش طرف مقابل را رصد کنیم.
حال با این دستور رهبری و اقدمات ایران، اروپایی‌ها این پیام را دریافت خواهند کرد که اگر به وظیفه خود در برجام عمل نکرده و تضمین‌های لازم را برای تأمین منافع کشورمان ایجاد نکنند، ایران آماده است تا اقدامات خود را خارج از چارچوب برجام آغاز کند.
