دبیر ستاد نانوی ریاست جمهوری روز گذشته با بیان اینکه ۴۵ درصد تولید علم نانوی جهان اسلام در اختیار ایران است، از کسب رتبه اول توسط ایران در رشته نانو تکنولوژی در میان ۵۷ کشور جهان اسلام و رتبه دوازدهم در جهان خبر داد.
فناوری نانو در کشور ما، در سال ۲۰۰۳ میلادی شکل گرفت و برنامه‌های راهبردی آن از سال ۲۰۰۵ در ۳ فاز که ۲ فاز ابتدایی آن ۳ ساله و فاز آخر آن ۴ ساله مصوب شد که هم‌اکنون فاز سوم آغاز به کار کرده و ارتقای کیفیت محصولات و ایجاد ثروت از اهداف نهایی این برنامه است.
به گفته سعید سرکار دبیر ستاد نانوی ریاست جمهوری هم‌اکنون در کشور ۱۸ دانشگاه در مقطع کارشناسی‌ارشد، ۱۱ دانشگاه در دوره دکترا و ۷۷ مؤسسه پژوهشی در حوزه فن‌آوری نانو مشغول آموزش دانشجویان و فعالیت در این حوزه هستند. همچنین ایران اولین کشوری است که در این حوزه المپیاد دانش‌آموزی برگزار کرده است.
از روسیه و کانادا بالاتریم از سوی دیگر ایران در زمینه اولویت‌دهی به علوم و فناوری نانو رتبه چهارم جهان را در اختیار دارد. کشور ما ۳ درصد از کل تولیدات علمی نانوی جهان را داراست و در این زمینه از کشورهایی همچون روسیه، کانادا و استرالیا جلوتر هستیم.
نانو چیست؟ فناوری نانو یا نانوتکنولوژی رشته‌ای از دانش کاربردی و فناوری است که موضوعات گسترده‌ای را پوشش می‌دهد. موضوع اصلی آن مهار ماده یا دستگاه‌های در ابعاد کمتر از یک میکرومتر، معمولاً حدود ۱ تا ۱۰۰ نانومتر است. نانوفناوری یک دانش به شدت میان‌رشته‌ای است و به رشته‌هایی چون پزشکی، داروسازی و طراحی دارو، دامپزشکی، زیست شناسی، فیزیک کاربردی، مهندسی مواد، ابزارهای نیم رسانا، شیمی ابرمولکول و حتی مهندسی مکانیک، مهندسی برق و مهندسی شیمی نیز مربوط می‌شود.
کاربردهای نانو
فناوری نانو کابردهای فراوانی دارد که بررسی تمام ابعاد آن در این مقال نمی گنجد. اگر بخواهیم تیتر وار از کاربردها نان تکنولوژی بگوییم، می توانیم جنبه های زيستي، سلامت و درمان بیماری ها، برق و رايانه ، محيط زيست ، هوافضا و دفاع، صنايع شيميايی، حمل و نقل، متفرقه، انرژی، كشاورزی، صنايع غذايی، نساجی اشاره کنیم.
یکی از مهم ترین کاربردهای نانو در فراورده های دارویی و درمانی است که در این میان ایران دومین تولید کننده نانو داروی ضد سرطان در جهان است. از اینها گذشته نانو در زندگی روزمره هم کاربردهای فراوان دارد، مثلا شاید ندانیم که یکی از کارکردهای تکنولوژی نانو در پارچه و لباس است. پارچه هایی که حاصل فناوری نانو هستند وزنی بسیار کم دارند که شاید به چند گرم هم نرسد اما در عین حال گرما و سرمای مناسبی ایجاد می کنند. از دیگر کاربردهای علم نانو، تولید محصولات کشاورزی است که باعث تولیدات انبوه و این محصولات کشاورزی می شود و بسیاری مشکلات واردات محصولات کشاورزی کشور را هم برطرف می کند.
چگونگی تولد نانو در ایران روز اول اسفند ۱۳۷۹ بود که مرحوم دکتر ابتکار، مشاور رئيس جمهور وقت، در نامه‌اي به رئيس جمهور، موضوع جديدی با عنوان فناوري نانو را مطرح کرد و خواستار پیگیری موضوع شد. نامه به دفتر همکاری‌های فناوری ارجاع رفت و يک تيم از کارشناسان اين دفتر، مسئول مطالعه و بررسي کم و کيف اين موضوع شدند. سرانجام اولين همايش ملي فناوري نانو را روزهاي ۱۴ و ۱۵ اسفند ۱۳۸۰ برگزار شد و زمينه‌ای براي شناخت و برقراري ارتباط با محققان بین المللی فناوری نانو ایجاد می کند. پس از آن و در ۱۶ شهریور ماه ۸۲ ستاد ويژه توسعه فناوری نانو به رياست معاون رئيس جمهور و عضويت وزارت‌خانه‌هاي امور اقتصاد و دارايي، بهداشت درمان وآموزش پزشکي، جهاد کشاورزي، صنايع و معادن، علوم تحقيقات و فناوري، رئيس سازمان وقت مديريت و برنامه‌ريزي کشور، رئيس دفتر همکاري‌هاي فناوري رياست جمهوري و تعدادي از مديران و محققان تشکيل شد. در این مدت، رهبر معظم انقلاب با جدیت پیگیر این موضوه بودند و همیشه با ابراز خرسندی از فعاليت‌های صورت گرفته، بر تسريع در روند توسعه‌ی اين فناوری و و پشتيبانی مالی از آن تاکید فرمودند.
۸۰ درصد تولیدات نانو بومی است
به رغم تحریم ها علیه ایران، قسمت اعظم تولیدات نانو کشور بومی است و بنا به اعلام کارگروه فناوری نانو ریاست جمهوری، هم اکنون ۸۰ درصد فناوری نانو تولید شده به لحاظ علمی در کشور از طریق دانشمندان بومی ساخته می شود. علاوه بر این ۱۳۰ شرکت تولید محصول نانو در کشور وجود دارد و پنج سال گذشته ۷۰ هزار دانش آموز و ۴۲ هزار داوطلب آموزش فناوری نانو را فرا گرفتند.
سهم ۲۰درصدي صادرات فناوري نانو چندی پیش هم دكتر سلطانخواه درباره سهم ایران در صادرات فناوری نانو گفت که در برنامه پنجم، هشت درصد كل صادرات بايد در حوزه فناوری نانو صورت بگيرد و اين موضوع در برنامه ششم به ۱۲ درصد و در افق ۱۴۰۴به ۲۰درصد خواهد رسيد. معاون علمي و فناوري رئيس جمهور همچنین اظهار کرد: فناوري نانو در ۹ حوزه از فناوري راهبردی ستادی تشكيل شده است كه شامل ستادهای فناوری زيستی، ميكروالكترونيك، انرژی هاي نو، سلول هاي بنيادي، گياهان دارويی، طب سنتی، هوافضا، اطلاعات، ارتباطات، فناوري نرم و هويت ساز مي شود.
