جوان آنلاین: رئیسجمهور اوکراین هم برای پایان جنگ میان کشورش با روسیه، طرح صلح داد، طرح صلحی ۲۰مادهای که ولودیمیر زلنسکی آن را با هماهنگی اروپاییها تهیه کرده ولی ظاهراً از حمایت امریکا هم برخوردار است. این طرح، نه تنها متفاوت، بلکه متعارض با طرح صلح ترامپ است. اگر سه ضمیمه طرح ترامپ را هم در نظر بگیریم که «متیو ویتاکر» نماینده امریکا در ناتو از آن صحبت کرده، حالا با احتساب طرح صلح جدید زلنسکی، پنج سند برای مذاکره درباره صلح روی میز است؛ تازه اگر این طرح اخیر، ضمیمهای نداشته باشد.
جنگ اوکراین در شرایطی وارد چهارمین سال خود شده که میدان نبرد فقط به خطوط تماس نظامی محدود نمانده و حالا «جنگ طرحها» برای صلح هم به موازات جنگ میدانی جریان دارد. انتشار جزئیات طرح ۲۰مادهای زلنسکی، این واقعیت را برجسته کرده که نهتنها میان کییف و مسکو شکاف عمیقی وجود دارد، بلکه در اردوگاه غرب نیز اجماعی روشن بر سر مسیر پایان جنگ شکل نگرفته است. طرح جدید اوکراین، که به گفته زلنسکی حاصل هماهنگی نزدیک با امریکا و اروپا است، تلاشی است برای تثبیت دستاوردهای حداقلی کییف و جلوگیری از تحمیل راهحلی که از نگاه اوکراین بیش از حد به خواستههای روسیه نزدیک باشد. این طرح بر چند محور کلیدی استوار است: تأیید مجدد حاکمیت اوکراین، تضمینهای امنیتی «همسطح ناتو» بدون عضویت رسمی، حفظ ارتش اوکراین با ۸۰۰هزار نیرو، پیوند ساختاری با اتحادیه اروپا، باقی ماندن اوکراین به عنوان یک کشور غیرهستهای و بستهای گسترده برای بازسازی اقتصادی. زلنسکی صراحتاً اعلام کرده که این تضمینها قرار است جای خالی عضویت در ناتو را پر کند؛ موضوعی که همواره یکی از خطوط قرمز مسکو بوده و در عین حال، در طرحهای پیشنهادی ترامپ یا نسخههای اولیه امریکایی، یا کمرنگ شده یا بهطور ضمنی کنار گذاشته شده بود.
امنیت بدون ناتو، صلح بدون واگذاری
بر اساس توضیحات زلنسکی، نسخه ۲۰مادهای جدید اگرچه خطوط تماس فعلی را بهعنوان واقعیت میدانی میپذیرد، اما از بهرسمیت شناختن حقوقی واگذاری سرزمینها پرهیز میکند. در مناطق دونتسک، لوهانسک، زاپروژیا و خرسون، خط استقرار نیروها در لحظه امضای توافق بهعنوان خط تماس دوفاکتو تعریف میشود، اما هرگونه تغییر دائمی در وضعیت ارضی، منوط به توافقات بعدی و حتی همهپرسی در داخل اوکراین است. این بند، نقطه افتراق اصلی با طرح اولیه ترامپ محسوب میشود که در نسخههای پیشین، از نگاه اوکراین و اروپا، بیش از حد به تثبیت دستاوردهای سرزمینی روسیه تمایل داشت.
زلنسکی درباره جزئیات نسخه جدید توافق گفته است: «در مناطق لوهانسک و دونتسک، زاپروژیا و خرسون، خط استقرار نیروها در لحظه امضای این توافق، بهعنوان خط حائل دوفاکتو به رسمیت شناخته میشود.» او درباره سرنوشت شرق دونباس هم گفت که «منطقه آزاد اقتصادی» یکی از گزینههای ممکن است.
طرح زلنسکی در عین حال انعطافهایی را نیز نشان میدهد؛ از جمله پذیرش ایده مناطق غیرنظامی یا حتی مناطق آزاد اقتصادی در بخشهایی از شرق، از جمله اطراف نیروگاه هستهای زاپروژیا. با این حال، رئیسجمهور اوکراین تأکید کرده که مدیریت این نیروگاه نمیتواند بهطور یکجانبه در اختیار روسیه باشد و نظارت مشترک با مشارکت امریکا و اوکراین را شرط اصلی میداند. این رویکرد، تلاشی آشکار برای حفظ توازن میان واقعیتهای میدانی و خطوط قرمز سیاسی کییف است. زلنسکی خود اذعان کرده که همه مواد این طرح برای او «رضایتبخش» نیستند؛ نقل قولی که نشان میدهد سند جدید هم، محصول مصالحه است، نه ترجمان کامل خواستههای اوکراین. همزمان، عقبنشینی نیروهای اوکراینی از شهر سیورسک در شرق دونتسک و تشدید فشار روسیه بر این جبهه، موقعیت کییف را در مذاکرات شکنندهتر کرده است.
۳ نگاه متفاوت به یک صلح
البته طرح صلح ۲۸مادهای منتسب به دونالد ترامپ، همچنان محل مناقشه است. زلنسکی و متحدان اروپاییاش پیشتر گفته بودند که نسخه اولیه این طرح، بیش از آنکه صلحی متوازن باشد، چارچوبی برای توقف جنگ به نفع روسیه است. کاهش سقف نیروهای اوکراینی، ابهام در تضمینهای امنیتی و تأکید بر ترتیبات سرزمینی، از جمله نقاط اختلاف اصلی است. مقامهای امریکایی، از جمله متیو ویتاکر، اکنون از وجود چهار سند در حال مذاکره سخن میگویند. به گزارش تاس، ویتاکر روز چهارشنبه گفت: «هماکنون چهار سند روی میز است، یک طرح صلح ۲۰مادهای، همراه با ضمانتهای امنیتی چندجانبه، تضمینهای امنیتی ویژه امریکا و طرح رشد و رفاه اقتصادی پس از صلح»، تعددی که نشاندهنده نبود یک مسیر واحد است. این مقام امریکایی همچنین افزود: «همه اینها به صورت لحظهای در حال مذاکره هستند. من فکر میکنم ما در حال حاضر درک خوبی از آنچه اوکراین میخواهد انجام دهد، داریم.»
اروپاییها نیز اگرچه در ظاهر از طرح جدید زلنسکی حمایت میکنند، اما نگرانیهای خاص خود را دارند. مسئله استقرار احتمالی نیروهای اروپایی در چارچوب تضمینهای امنیتی، موضوعی است که هم در داخل اروپا محل اختلاف است و هم از سوی روسیه بهشدت رد میشود. افزون بر این، گزارشها درباره ناپدید شدن صدها هزار سلاح در اوکراین، نگرانیهای امنیتی جدی برای دوره پساجنگ ایجاد کرده و بهانهای تازه به دست منتقدان حمایت بیقیدوشرط از کییف داده است.
موضع روسیه اما، همچنان محتاطانه باقی مانده است. دیمیتری پسکوف تأکید کرده که «پارامترهای اصلی» موضع مسکو برای امریکا روشن است و گفتوگو از طریق رسانهها را نامناسب دانسته است.
کرملین پیشتر هشدار داده که طرحهای پیشنهادی غرب، بهویژه آنهایی که به حضور نظامی اروپا یا حفظ توان نظامی بالای اوکراین منجر شود، صلح نمیآورد بلکه زمینه درگیریهای آینده را فراهم میکند.
