جوان آنلاین: علی نصیریان، بازیگر شناختهشده و پیشکسوت سینما، تلویزیون و تئاتر کشورمان در مراسم یادبود زندهیاد جعفر والی، بازیگر پدر تئاتر مدرن کشورمان را یکی از پایههای تئاتر امروز ایران دانست که نسبت به تئاتر، شعور و شوق داشت. این بازیگر برجسته کشورمان زحمات امثال کسانی مانند مرحوم والی و محرومیتهایی را که این هنر اصیل ایرانی پشت سر گذاشته است، زمینهساز جایگاه امروزی و قابل احترام تئاتر ایران دانست.
به گزارش «جوان» نهصدوبیستوچهارمین شب از شبهای بخارا با عنوان «شب جعفر والی» یادبود استاد جعفر والی، بازیگر برجسته تئاتر، سینما و تلویزیون در تالار استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
آتش کودتای ۲۸ مرداد بر دامان تئاتر
علی نصیریان، بازیگر و کارگردان پیشکسوت تئاتر در این آیین ضمن قدردانی از برگزارکنندگان این آیین و گرامیداشت هنرمندان درگذشته اظهارکرد: از همدورهایهایم و کسانی که باهم در حوزه تئاتر فعالیت میکردیم، جمشید مشایخی، عزتالله انتظامی، محمدعلی کشاورز و داوود رشیدی همه فوت شدند و تنها من ماندم. وی با بیان تجربیات و فعالیتهای خود در حوزه تئاتر و هنرهای نمایشی گفت: در دهه۳۰، فعالیتم را در حوزه تئاتر آغاز کردم، در آن دوران تنها دو نهاد؛ جامعه باربد به رهبری اسماعیل مهرتاش و تئاتر سعدی با مدیریت عبدالحسین نوشین بود که بنده ابتدا فعالیتم را در جامعه باربد شروع کردم. در این دوران با جمشید مشایخی، داوود رشیدی و عزتالله انتظامی همکاری داشتم و در دورههای بعد با هنرمندانی همچون فهیمه راستکار و بیژن مفید تئاترهایی را روی صحنه بردیم.
نصیریان افزود: در این میان همکاریهایی هم با تئاتر سعدی داشتیم، در جریان این همکاریها با جعفر والی آشنا شدم. در این مجموعه، دورههای آموزشی، تربیتی و کلاسهای بازیگری و تئاتر هم برگزار میشد. کودتای ۲۸مرداد ۱۳۳۲ بر فعالیتهای تئاتری هم تأثیر گذاشت و تئاتر سعدی از سوی معترضان آتش زده شد، با وجود این فعالیتهای حوزه تئاتر و آموزش هنرهای نمایشی از سوی استادان در هنرستانها ادامه پیدا کرد.
والی یکی از پایههای تئاتر امروز ایران است
این بازیگر پیشکسوت بیان کرد: در آن دوران، با مشکلات مالی و کمبود امکانات از جمله نبود سالنهای مناسب و تجهیزات مواجه بودیم که گاهی اوقات در خرابههای محله سنگلج تئاترها را تمرین میکردیم، با وجود این محدودیتها، گروههای تئاتری با خلاقیت و تلاش، این هنر را زنده نگه داشتند. وی با اشاره به فعالیتهای گروههای تئاتری در تلویزیون ایران در سال۱۳۳۹ و بعد از آن اظهارکرد: در آن دوران، گروه «مردم» و گروه آقای رشیدی، برنامههای متنوعی اجرا کردند و این برنامهها نقش مهمی در ترویج تئاتر در سطح ملی داشتند، هرچند محدودیتهایی مانند ضبط در تلویزیون سیاه و سفید و نبود امکانات حرفهای وجود داشت.
نصیریان با اشاره به نقش شخصیتها و هنرمندانی همچون جعفر والی در زنده نگه داشتن هنر تئاتر گفت: والی انسان باسوادی بود، در این حوزه تحصیلات آکادمیک داشت. او یکی از پایههای تئاتر امروز ایران است، نسبت به تئاتر، شعور و شوق داشت، حتی در بستر بیماری هم به فکر اجرای تئاتر بود. زحمات والیها و محرومیتهایی که ما پشت سر گذاشتیم، باعث شد امروز تئاتر ایران به این جایگاه برسد، امکانات و مکانی برای اجرا نداشتیم، با وجود این پیش رفتیم و جریانساز شدیم.
این بازیگر پیشکسوت با تأکید بر اهمیت کار جمعی در تئاتر افزود: تئاتر یک هنر فردی نیست بلکه نتیجه تلاش گروهی است. سواد، آموزش، تحقیق و پژوهش از عوامل کلیدی در موفقیت و پیشرفت هنر تئاتر است و تئاتر امروز ایران نیازمند افراد باسواد و باشعور است که بتوانند اثرگذار باشند، همچنین یک کارگردان باید دانش و اطلاعات گستردهای در زمینه ادبیات، هنر و فرهنگ داشته باشد تا بتواند اثر مؤثری خلق کند.
وی با اشاره به اهمیت آموزش، تجربه و تلاش مستمر گفت: شخصیتهای بسیاری همچون انتظامی، مشایخی، کشاورز و رشیدی را از دست دادیم که هر یک نخبه بودند، جایگزین کردن افراد استثنایی در هنر دشوار است، زیرا هر نسل و دورهای انرژی و استعداد خاص خود را دارد، با وجود این در این دوره هم شاهد هنرمندان خلاق و با سوادی همچون همایون غنیزاده هستیم که آثار ارزشمند و تحسینبرانگیزی را تولید میکنند و در جشنوارههای بینالمللی مورد تقدیر قرار میگیرند.
بیمهری به پدر تئاتر مدرن
جواد طوسی، نویسنده و منتقد سینما نیز در این نشست با اشاره به اهمیت و نقش شخصیتهای فرهنگی و هنری افزود: در فضای کنونی جامعه، به دلیل بحران اقتصادی، تحریمها و رکود فرهنگی، حضور مراکز فرهنگی مانند شب بخارا محدودتر شده است و این محدودیتها میتواند انگیزه و روحیه هنرمندان را تضعیف کند.
وی با اشاره به نقش و جایگاه جعفر والی به عنوان پدر تئاتر مدرن بیان کرد: سیاستگذاران فرهنگی باید کارنامه ارزشمند والی در حوزههای تئاتر، سینما و تلویزیون را ارزیابی و قدردانی میکردند، اما متأسفانه این اتفاق نیفتاده است، این بیتوجهی به محدود شدن فعالیتهای والی منجر شده، در حالی که او توانایی ایفای نقشهای متنوع و تأثیرگذار را داشت.
این منتقد با مقایسه سینمای ایران با سینمای امریکا اظهارکرد: در امریکا بازیگران پس از طی مراحل مختلف، در قالب مکتبهای بازیگری، به شهرت و محبوبیت میرسند، اما در جامعه ما، این روند به دلیل نبود نگاه حرفهای و ساختاری منسجم، محدود و کلیشهای است. این نویسنده افزود: ساخت مستندهای پرتره از شخصیتهای فرهنگی باید مورد توجه قرار بگیرد، متأسفانه در نبود حمایتهای لازم، بسیاری از این شخصیتها در انزوا و بیانگیزگی قرار گرفتهاند و میراث فرهنگی و هنری کشورمان در معرض خطر فراموشی قرار دارد. باید حمایت بیشتری از این افراد و حفظ میراث فرهنگی و هنری کشور صورت بگیرد تا بتوانیم جایگاه واقعی و شایسته آنان را در ویترین فرهنگی جامعهمان تثبیت کنیم.
آی بیکلاه، والی طوسی در بخش دیگری از سخنان خود درباره مستند
«آی بیکلاه، والی» به کارگردانی سارا عابدی نکاتی را مطرح و اظهارکرد: انتخاب هوشمندانه افراد و منابع آرشیوی در بخش تئاتر مانند جمشید ملکپور و داریوش مؤدبیان برای ساخت این مستند قابل تقدیر است، این انتخابها توانسته است جذابیت بصری مناسبی برای مخاطب ایجاد و به نوعی به روایت تاریخی شخصیت مورد نظر کمک کند.
وی بیان کرد: با وجود این بخش سینمایی اثر بسیار کمرنگ است و کارگردان نتوانسته است به اندازه کافی به دورههای سینمایی جعفر والی بپردازد. پیشنهاد میکنم یک منتقد سینما برای مرور کارنامه سینمایی والی و نقشهای مهم او در این حوزه، حضور داشته باشد و از سخنان و نظرات بهرهمند شویم.
طوسی افزود: در بخش پایانی فیلم، کارگردان با استفاده از یک پایانبندی سینمایی هوشمندانه، تصویری از گفت وگوی تلفنی در کانادا و تصویر جعفر والی در حال مرثیهخوانی را نشان میدهد، حس نوحهخوانی و مرثیهسرایی را در مخاطب برمیانگیزد و به نوعی میراث فرهنگی و انسانی والی را به یاد میآورد. این پایانبندی، با موسیقی مرثیه و تصویر سیاه و سفید، حس تأمل و احترام عمیق نسبت به شخصیت مورد نظر را تقویت میکند.
در پایان این نشست فیلم مستند «آی بیکلاه، والی» به کارگردانی و تهیهکنندگی سارا عابدی به نمایش گذاشته شد. این مستند، پرتره جعفر والی یکی از میراثداران تئاتر و پیشگام تئاتر ملی است. این پروژه به همراه کتاب پژوهشی «آی بیکلاه، والی» است که از سوی نشر وزان به مدیریت فرزاد فرهوشی، تولید شده است.
جعفر والی بازیگر، کارگردان تئاتر و فیلمنامهنویس نخستین بار سال۱۳۴۸ در ۳۶سالگی در سینما حضور یافت و در فیلم «گاو» به کارگردانی داریوش مهرجویی نقشآفرینی کرد، گرچه موفقیت این اثر نسبت به آثار شاخص بعدیاش مانند سریال «هزار دستان» به کارگردانی علی حاتمی بیشتر نبود، اما تجربه خوبی برای والی محسوب میشود و همکاری با هنرمندانی همچون عزتالله انتظامی، علی نصیریان، جمشید مشایخی و پرویز فنیزاده را تجربه کرد.
والی در فیلمهایی همچون «بهار در پاییز» به کارگردانی مهدی فخیمزاده، «ناخدا خورشید» به کارگردانی ناصر تقوایی و «پاییزان» به کارگردانی رسول صدرعاملی نقشآفرینی کرده است. فیلم «تا غروب» مهمترین اثر والی در حرفه کارگردان است. این هنرمند سال۱۳۹۵ به علت بیماری ریوی درگذشت و پیکر وی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد.
