جوان آنلاین: طرح بنزینی دولت بالاخره ابلاغ شد و در وهله اول شاهد پابرجا بودن سهمیه اول و دوم هزارو ۵۰۰ تومانی و ۳ هزارتومانی در این طرح موسوم به بنزین سه‌نرخی هستیم و قیمت نرخ سوم بنزین ۵هزار‌تومان تعریف شده است و از اواسط آذر این تصمیم دولت اجرایی خواهد شد. نکته بسیار مهم این است که با وجود طرح‌های مختلف روی میز دولت و حتی اعلام مخالفت برخی اعضای اصلی دخیل در موضوع بنزین، این طرح به تصویب رسید. نکته اول در رابطه با این طرح این است که سازوکار بنزین سه‌نرخی نسبت به وضعیت فعلی قطعاً بهتر است ولی بهترین گزینه روی میز دولت نبود و اجرای آن با طرح‌های دیگر نظیر بنزین به نفر تعارضی ندارد. در راستای اجرای بهتر این طرح که دولت تصمیم دارد آن را عملی کند، به موضوعاتی خواهیم پرداخت که به سمت حذف نقاط منفی طرح بنزینی دولت برویم.
اولین ایرادی که به طرح بنزینی دولت گرفته می‌شود، مسئله عدم‌تحقق عدالت در توزیع یارانه است و کماکان مسئله توزیع عادلانه یارانه بنزین با تخصیص دو سهم ۶۰لیتری بنزین هزارو ۵۰۰ تومانی و سهم جدید ۱۰۰لیتری بنزین ۳ هزارتومانی را در این بخش شاهد هستیم، همچنین نه تنها سهمیه بنزین کمتر نشده بلکه سهمیه آن به خودروداران بیشتر شده است. از طرفی مسئله تنوع بخشیدن به سبد سوخت نیز در این طرح دیده نشده است، در حالی که گزینه‌های دیگر روی میز دولت از عدالت اجتماعی بیشتری برخوردار بودند.
ایراد دوم این طرح بنزینی دولت، مسئله مربوط به حذف سهمیه سوخت خودرو‌های نوشماره است. این مشکل جدی و بزرگ موجب خواهد شد خانواده‌های زیادی که از دهک‌های پایین جامعه نیز هستند و تاکنون خودرو و پلاکی به نام‌شان نبوده است، از سهمیه بنزین بهره‌مند نشوند و از این طریق نیز عدالت اجتماعی در این طرح نقض می‌شود و حذف این بند وضعیت را بهتر خواهد کرد.
ایراد سوم طرح بنزین دولت مسئله مربوط به تعیین فصلی نرخ سوم بنزین و عدم‌افزایش درآمد خانواده‌ها به موازات گران کردن نرخ بنزین بوده است.
نکته بسیار مهم این است که تعیین فصلی نرخ سوم بنزین، خود عاملی برای تشدید انتظارات تورمی خواهد بود و به جای تعیین فصلی، سالانه معادل تورم شاهد افزایش نرخ سوم بنزین باشیم بهتر است و ایجاد چنین سازوکاری به شکل فصلی کاملاً اشتباه است و موجب تشدید انتظارات تورمی خواهد شد.
از طرفی مسئله مهم‌تر نبود رویکردی مشخص در زمینه خودرو‌های فرسوده است و با رویکرد اتخاذشده در طرح بنزین سه‌نرخی مدنظر دولت، شاهد تشویق مردم به استفاده از خودرو‌های فرسوده خواهیم بود.
مهم‌ترین مشکل مربوط به طرح بنزینی دولت نیز مسئله عدم‌اتصال مصرف بنزین به کدملی است. متأسفانه دولت با گذشت ۹ ماه از شروع سال، تکلیف مهم مجلس به دولت در زمینه امکان اتصال سهمیه سوخت به کارت بانکی و کدملی افراد را اجرایی نکرده است و در این زمینه کمترین پیشرفت را شاهد هستیم. اگر به دنبال مقابله با قاچاق سوخت و جلوگیری از وقوع پدیده کارت سوخت‌های اجاره‌ای هستیم، باید برای انجام عملیات بنزین با نرخ سهمیه اول و دوم، حضور خود شخص در پمپ بنزین تأیید شود و این رویکرد صرفاً باید با اتصال مصرف بنزین به کدملی از طریق اجرای پروژه اتصال سهمیه سوخت به کارت بانکی و کدملی افراد و بررسی برخط حضور شخص در پمپ بنزین انجام شود که متأسفانه کاری در این زمینه نیز صورت نگرفته و مهم‌ترین ایراد طرح بنزینی دولت است.
در جمع‌بندی این بخش باید اشاره کرد که ایجاد سازوکار جدید برای بنزین و خارج شدن از وضعیت بد فعلی نقطه قوت طرح بنزین سه‌نرخی است ولی وجود ایرادات زیاد از جمله تخصیص یارانه بنزین به کدملی و همچنین اتصال مصرف بنزین به کدملی از طریق اجرای پروژه اتصال سهمیه سوخت به کارت بانکی و کدملی افراد و بررسی برخط حضور شخص در پمپ بنزین موجب خواهد شد مسئله قاچاق کماکان پررنگ باشد و باید مسئله اتصال مصرف بنزین هر خودرو به کدملی صاحب خودرو در اسرع وقت انجام پذیرد، همچنین موضوع عدم‌بهره‌مندی خانواده‌های دهک پایین که برای اولین بار خودرو خریداری می‌کنند، بخش دیگری از سازوکار غیرعادلانه جدید تعریف شده و هیچ رابطه‌ای بین درآمد واقعی افراد با مسئله سهمیه‌بندی سوخت انجام نپذیرفته است و کماکان شاهد مصرف بیشتر و بهره‌مندی بیشتر از یارانه بنزین با این طرح بنزینی دولت هستیم که نظام رفاهی خانواده‌ها و مردم را به سمت بهینه‌سازی اختیاری برای نفع بیشتر نبرده است و کماکان مصرف بیشتر بنزین برای افراد یارانه و رفاه بیشتری به همراه دارد. این اصول ذکرشده همگی به ایجاد نوعی از بی‌عدالتی منجر می‌شود که به تضعیف طرح در آینده می‌انجامد و همین امروز قبل از شروع طرح می‌توان بخشی از این مشکلات را حل کرد.
در پایان نیز این نکته باید ذکر شود که بنزین سه‌نرخی شاید بخشی از مسیر اولیه برای اصلاح کلان ایده انرژی حاکمیت در تخصیص یارانه انرژی به فرد به جای خودرو یا تثبیت قیمت انرژی باشد.
