جلال ملکی در گفتوگو با خبرنگار با اشاره به این که با فرارسیدن موج سرما، نصب لوازم گرمایشی، با عجله صورت می‌گیرد و احتمال بروز خطا بیشتر خواهد شد، گفت: یکی از خطراتی که بی دقتی در این کار می‌تواند داشته باشد، نشت گاز و خطر انفجار و آتش سوزی است. استفاده از وسایل نامناسب و فرسوده این خطر را افزایش می‌دهد. برای کاهش این خطرات باید به نکاتی توجه داشته باشیم.
وی افزود: اگر قصد خرید وسیله گرمایشی و گازسوز جدیدی دارید، حتماً از انواع استاندارد تهیه نمایید. خیلی به تبلیغات اعتنا نکنید و تحقیقات لازم را انجام داده و آنهایی که کیفیت بهتری داشته و خدمات بهتری ارائه می‌دهند را انتخاب کنید. برای نصب وسایل جدید بهتر است از نمایندگی مجاز بخواهید تا این کار را برای شما انجام دهند. اگر قصد استفاده از وسایل گرمایشی سال‌های گذشته را دارید، قبل از نصب، آنها را از نظر ظاهری و سلامت کامل دستگاه چک کنید و هر قسمتی که نیاز به تعویض یا مرمت دارد انجام دهید و حتما از قطعات باکیفیت استفاده کنید. در این خصوص شیشه بخاری‌ها بسیار حائز اهمیت است. اگر آنها شکسته یا ترک برداشته است حتماً نسبت به تعویض آن اقدام کنید.
ملکی عنوان کرد: اگر تخصص و تبحری در نصب و راه اندازی وسایل گازسوز ندارید از افراد حرفه‌ای و با تجربه کمک بگیرید. از بست‌های مناسب استفاده کنید. بست مخصوص گاز، فلزی و پهن است و کارائی لازم را دارد. از بستن سیم یا مفتول به جای بست خودداری کنید. این کار می‌تواند باعث بریده و زخمی شدن شیلنگ و انتشار گاز در محیط شود. از شیلنگ مخصوص گاز استفاده کنید. شیلنگ مخصوص گاز، دو یا چند لایه است و فرمول ساخت آن به گونه‌ای است که مقاومت لازم را در برابر عبور جریان گاز در مدت زمان طولانی دارد.
به گفته وی، شیلنگ‌های متفرقه مثل شیلنگ آب این مقاومت را ندارد و پس از مدتی دچار خوردگی و ساییدگی و نشت گاز می‌شود. حداکثر طول شیلنگ گاز نباید بیش از ۱.۵ متر باشد و برای مواردی که متراژ بیشتری نیاز دارید بهتر است به جای شیلنگ از لوله‌های مسی استفاده کنید. بعد از نصب، برای اطمینان از عملکرد درست خود، تمام قطعات، بست‌ها و طول شیلنگ گاز را با محلول آب و کف چک کرده و از عدم نشت گاز اطمینان حاصل کنید. هرگز برای این کار از شعله کبریت یا فندک استفاده نکنید.
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تصریح کرد: گذشته از خطر نشت گاز و انفجار و آتش سوزی در نصب و راه اندازی وسایل گرمایشی، خطر دیگری در این زمینه همواره هموطنان را تهدید می‌کند که فقط مخصوص وسایل گازسوز نیست. هر وسیله گرمایشی یا حتی غیر گرمایشی که به نوعی شعله‌ای در آن وجود دارد و اکسیژن محیط را مصرف می‌کند، عامل بروز این خطر می‌باشد و آن، خطر مسمومیت با گاز کشنده مونوکسید کربن ((CarbonMonoxide است.
وی ادامه داد: انواع بخاری‌های گازی، نفتی، شومینه، پکیج، آبگرمکن و ... از جمله این وسایل است. حتی خودرویی که به مدت طولانی در محیط بسته روشن بماند می‌تواند باعث تولید این گاز کشنده شود. همان گازی که از آن به عنوان قاتل خاموش یا مرگ خاموش یاد می‌شود. این گاز به دلیل کاهش اکسیژن در محیط، به وجود می‌آید. یعنی اگر در محیطی که یک وسیله شعله دار وجود دارد و راه مناسبی برای ورود هوا نباشد به زودی در آن محل گاز مونواکسید کربن تولید و منتشر می‌شود. اگر تمام عناصر تشکیل دهنده آتش (حرارت، ماده سوختنی و اکسیژن) به نسبت مناسب و کافی کنار هم وجود داشته باشد، مشکل خاصی ایجاد نمی‌شود. اما خطر واقعی زمانی است که به هر دلیلی اکسیژن محیط کاهش پیدا کرده و گاز مونواکسید کربن (CO) تولید و منتشر می‌شود.
علائم مسمومیت گاز مونواکسید کربن
ملکی با بیان این که از آنجایی که نشانه‌های مسمومیت با گاز منوکسید کربن بسیار شبیه سرماخوردگی است، گفت: بسیاری آن را جدی نمی‌گیرند تا به مرحله بحرانی می‌رسد. از اولین نشانه‌های مسمومیت با این گاز، ایجاد حالت ضعف و سستی در بدن و در ادامه سردرد، درد شکمی، سرگیجه، تهوع و استفراغ، ایجاد حالت دوبینی و تنفس‌های سریع و کوتاه است و اگر افراد کماکان در این محیط آلوده باقی بمانند در حالت تشنج، بیهوشی و حتی کما قرار گرفته و در نهایت مرگ پدیدار می‌شود.
وی ادامه داد: در برخورد با افراد آسیب دیده با این گاز ضمن تماس فوری با نیرو‌های امدادی (آتش نشانی و اورژانس)، به سرعت فرد مسموم را از محل خارج کرده و به فضای باز منتقل کنید و اگر شدت مسمومیت بالاست آنان را به مراکز درمانی منتقل نمایید. سپس در و پنجره‌ها را باز کرده و تمام منابع گازسوز و شعله دار محیط را خاموش کنید و حتماً توسط افراد متخصص مسئله را بررسی و منبع تولید و انتشار این گاز را بیابید و نسبت به رفع آن اقدام کنید تا از تکرار آن جلوگیری شود.
پیشگیری از حوادث مربوط به گاز مونواکسیدکربن
وی ادامه داد: حوادث گازگرفتگی از آن حوادثی است که تنها با کمی دقت می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد و برعکس، کمی بی احتیاطی می‌تواند عواقب جبران ناپذیری داشته باشد. اگر از وسایل شعله دار استفاده می‌کنید، هرگز تمام راه‌های ورودی هوا را نبندید و حتماً مسیر مناسبی را برای ورود اکسیژن و هوای تازه به محیط در نظر بگیرید. نیازی نیست که تمام در و پنجره‌ها را باز بگذارید، بخشی از پنجره یا زیر در واحد کافی است. هرچه مسیر ورود هوا به وسیله گرمایشی نزدیک‌تر باشد، بهتر است.
ملکی بیان کرد: شومینه از وسایلی است که بیشتر از سایر وسایل می‌تواند حادثه ساز شود. این وسیله علاوه بر اینکه گرمای زیادی را به هدر می‌دهد، مقدار بیشتری گاز را نیز وارد منزل می‌کند. جنبه تزئیناتی این وسیله بیشتر از گرمایشی آن است. اگر از پکیج استفاده می‌کنید بهتر است از انواع فن دار باشد که به وسیله آن، آلاینده‌ها را به خارج هدایت می‌کند. پکیج و آبگرمکن دیواری مقدار زیادی اکسیژن مصرف می‌کند و درصورت تأمین نشدن هوای مناسب، به سرعت محیط را با کاهش اکسیژن مواجه می‌کند. پس بهتر است این وسیله در خارج از محیط منزل مثلاً در بالکن یا محلی که مستقیم به فضای آزاد راه دارد نصب شود.
نقص در سیستم دودکش‌ها نیز از مهم‌ترین عوامل تولید و انتشار این گاز کشنده است، پس توصیه‌های ایمنی مربوط به نصب اصولی آنها را به کار ببندید.
وی با اشاره به این که قبل از نصب بخاری از باز بودن مسیر دودکش‌های داخل دیوار اطمینان حاصل کنید و به این منظور می‌توانید از سطح پشت بام یک وزنه کوچک را با ریسمان به داخل دودکش فرستاده و اگر تا انتها پایین آمد نشان دهنده باز بودن مسیر است، تصریح کرد: دودکش‌های داخل دیوار از جنس سیمانی بوده و باید تا انتها بالا رفته باشد و از سطح بام نیز ۸۰ سانتی متر بالاتر آمده باشد و حدود یک متر نیز از دیوار جانبی فاصله داشته باشد و در انتها کلاهک H نصب شود.
ملکی ادامه داد: وجود این کلاهک علاوه بر اینکه مانع ورود باد و توفان و شاخ و برگ درختان به داخل دودکش می‌شود به خروج بهتر آلاینده‌ها نیز کمک می‌کند. از مکش مناسب دودکش‌ها اطمینان حاصل کنید. به همین منظور می‌توانید تکه‌ای کاغذ روشن کرده و آنرا مقابل ورودی دودکش روی دیوار قرار دهید. اگر دودکش بخاری صحیح کار کند باید شعله به سمت داخل دود کش کشیده شود. بهترین نشانه برای کارکرد صحیح دودکش‌ها این است که بدنه آنها همواره باید داغ باشد. سرد بودن دودکش بخاری، زمانی که روشن است و همچنین زرد و نارنجی بودن شعله بخاری از نشانه‌های تولید این گاز خطرناک است که باید بررسی شود.
این کارشناس ایمنی خاطرنشان کرد: هرگز از دودکش‌های شکسته یا دودکش‌های نامناسب مثل لوله پولیکا یا قوطی‌های فلزی به جای دودکش سیمانی داخل دیوار استفاده نکنید. کسانی که به شغل ساختمان سازی مشغول هستند با توجه به وجدان کاری خود، لوله‌های سیمانی با کیفیت و سالم داخل دیوار‌ها قرار دهند که باعث انتشار این گاز کشنده به داخل منازل نشود. در داخل واحد و برای وسایل گرمایشی و شعله دار، فقط از دودکش‌های ورق سفید گالوانیزه استفاده کنید. این دودکش‌ها مقاومت فیزیکی بیشتری دارند و به خوبی داخل هم چفت می‌شوند، اما دودکش‌های متفرقه مثل آلومینیومی، آکاردئونی، فنری و ... این خاصیت را ندارند و به مرور دچار نقص شده و گاز مونوکسید کربن را به داخل محیط منتشر می‌کنند ضمن اینکه به دلیل خاصیت ارتجاعی، دودکش‌های فنری به سهولت از محل اتصال خود خارج می‌شوند و به مرور منافذ ریزی در آنها پدیدار می‌شود که می‌تواند باعث انتشار آلاینده‌ها در محیط شود. از حداقل زانوئی در نصب دودکش‌های داخل واحد استفاده کنید.
وی عنوان کرد: بهترین وضعیت برای نصب دودکش ها، حالت عمود یا قائم است که در این حالت آلاینده‌ها به سهولت خارج می‌شوند و هرچه شیب دودکش پایین‌تر رود خروج آلاینده‌ها سخت‌تر خواهد شد. شیب منفی دودکش به هیچ عنوان مورد تایید کارشناسان نیست و اگر به هر دلیلی مجبور شدید که بخشی از دودکش‌ها را به صورت افقی نصب کنید (البته کارشناسان این حالت را توصیه نمی‌کنند) حتماً پس از آن قسمت دو الی سه برابر مقدار افقی باید به صورت عمودی دودکش نصب شود تا نقص ناشی از آن جبران شود.
به گفته سخنگوی سازمان آتش نشانی تهران، هر وسیله گرمایشی و شعله دار نیاز به یک دودکش مجزا دارد و از به کاربردن دودکش‌های مشترک برای دو یا چند وسیله خودداری کنید. از بکارگیری دودکش‌های غیر هم سایز و غیر هم قطر خودداری کنید و بهتر است که دودکش‌ها هم قطر باشند تا به خوبی داخل هم چفت شوند. از تغییر دادن اندازه دهانه خروجی دودکش‌ها نیز خودداری کنید. گاهی مشاهده می‌شود که افراد، دهانه خروجی دودکش‌های روی دیوار را با موانعی کوچک می‌کنند که به اصطلاح، هوای گرم کمتری خارج شود که این عمل باعث انباشت گاز‌های خطرناک داخل دودکش و انتشار آن به داخل محل می‌شود.
ملکی ادامه داد: از قرار دادن انتهای دودکش‌ها در فضای درز انقطاع ساختمان خودداری کنید. این گاز به سادگی از ترک‌ها و شکستگی‌های روی دیوار حتی در واحد‌های دیگر وارد منزل می‌شود. از قرار دادن انتهای دودکش‌ها در سطل آب خودداری کنید. این گاز در آب حل نشده و تنها باعث مسدود شدن مسیر خروجی آن شده و گاز از طریق دیگر خارج و وارد فضای داخلی محیط می‌شود. وجود دستگاه‌های هشدار دهنده گاز مونواکسید کربن در محیط تا حد بسیار زیادی می‌تواند به کاهش خطرات و حوادث ناشی از این گاز کمک کند. در انتخاب این دستگاه‌ها دقت کنید. بعضی از این وسایل کیفیت و کارایی لازم را ندارد. به تازگی برخی انواع اروپایی و ترکیه‌ای به بازار آمده که استاندارد‌های لازم را دارا می‌باشد.
سخنگوی سازمان آتش نشانی تهران با تأکید بر اینکه بخاری‌های بدون دودکش (هرچند بعضی از آنها استاندارد هستند)، اما برای نصب در منازل و به ویژه اتاق خواب مناسب نیستند، گفت: اگرچه آنها قطعه‌ای به نام (ODS) دارند که درصورت کاهش اکسیژن شعله را قطع می‌کند، اما باید بدانیم که برای این قطعه نیز احتمال خرابی و نقص وجود دارد و در این صورت باعث انتشار این گاز کشنده در محیط خواهد شد. استفاده از این بخاری‌ها در مغازه‌ها و فروشگاه‌ها و نقاطی که در و پنجره‌ها باز است و هوا در آن جریان دارد و کسی شب‌ها در آن مکان نمی‌خوابد منعی ندارد.
وی در پایان افزود: همیشه با کمی احتیاط و صرف اندکی هزینه بیشتر می‌توان جلوی بسیاری از این حوادث را گرفت. بیشتر مردم برای خرید منزل جدید به همه مسایل اهمیت می‌دهند، اما به مسایل ایمنی ساختمان که از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین مسایل زندگی ماست توجهی نمی‌کنند. بسیاری افراد صد‌ها هزار تومان برای خرید یک دستگاه بخاری و یا چند میلیون تومان برای ساخت یک شومینه زیبا هزینه می‌کنند، اما از هزینه چند هزار تومان برای تجهیز و نصب آن (شیلنگ، بست و دودکش مناسب) خودداری می‌کنند و آسیب می‌بینند. باید به این باور برسیم که نتیجه رعایت یا عدم رعایت اصول ایمنی متوجه خود ماست پس باید در اجرای این اصول کوشا باشیم.
