جوان آنلاین: اوضاع سلامت دهان و دندان مردم کشورمان تعریفی ندارد؛ ماجرا به گونه‌ای است که طبق گزارش‌های وزارت بهداشت حتی کودکان دبستانی هم به طور متوسط پنج تا شش دندان خراب در دهان دارند! وقتی یک کودک زیر ۱۲ سال پنج تا شش دندان پوسیده داشته‌باشد، بدیهی است در دوران میانسالی و پیری و حتی در جوانی تعدادی از دندان‌هایش را از دست بدهد و به درمان‌هایی همچون ایمپلنت و انواع پروتز‌های دندانی نیاز پیدا کند. این در حالی است که یکی از شاخص‌های ارزیابی عدالت در سلامت در دنیا (DMFT) است. این شاخص به معنای پوسیدگی، کشیدگی و پرشدگی دندان در گروه سنی تا ۱۲ سال است. این در حالی است که سلامت دهان و دندان بر سلامت سایر ارگان‌های بدن تأثیر مستقیم دارد و از دست دادن دندان در کنار عوارض سلامتی پیامد‌های اجتماعی، اقتصادی و حتی روانی از خود بر جای می‌گذارد. حالا قرار است وزارت بهداشت پویش سلامت دهان در مدارس سراسر کشور اجرایی کند.
بر اساس گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، هر ایرانی حداقل شش دندان پوسیده دارد و افراد ۳۰ تا ۴۰ ساله که در اوج سن فعالیت اجتماعی هستند، ۱۲ تا ۱۳ دندان از دست‌رفته دارند. در گروه سنی بالای ۶۵ سال نیز بیش از ۵۵ درصد افراد اصلاً دندان ندارند، در حالی که اگر دندان به خوبی نگهداری شود، تا پایان عمر فرد ممکن است از دست نرود. وضعیت بهداشت و سلامت دهان و دندان حتی در کودکان هم بسیار نامناسب است. آمار‌ها نشان می‌دهد میانگین ملی شاخص دندان‌های پوسیده، از دست رفته و پر شده در کودکان شش و ۱۲ ساله به ترتیب ۸۴/ ۵ و ۸۴/ ۱ است که این شاخص در ۱۲ استان بالاتر از میانگین کشوری است. این در حالی است که بیماری‌های دهان و دندان با رعایت بهداشت واستفاده از مسواک و نخ دندان به راحتی قابل‌پیشگیری است.
پوسیدگی از دندان‌های شیری تا دائمی
زهرا قربانی، مدیر کل دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت با بیان این‌که دانش‌آموزان ما در سن شش سالگی، یعنی هنگام ورود به دبستان، متأسفانه به طور متوسط پنج دندان شیری پوسیده دارند، می‌گوید: «در طول دوران دبستان، دندان‌های شیری می‌افتند و دندان‌های دائمی جایگزین می‌شوند، اما در پایان این دوره و در سن ۱۲ سالگی، معمولاً هر کودک به طور متوسط دو دندان دائمی پوسیده دارد. این نشان می‌دهد که وضعیت سلامت دهان و دندان در کشور ما نسبت به بسیاری از کشور‌های دنیا مناسب نیست.» طبق توضیحات وی در کشور‌هایی مانند امریکا، کانادا و استرالیا با برنامه‌هایی همچون افزودن فلوراید به آب آشامیدنی، میزان پوسیدگی دندان به طور چشمگیری کاهش یافته‌است.
درمان دندان اولویت اول از آخر!
هزینه‌های سنگین دندانپزشکی در کشورمان یکی از دلایل بی‌دندانی است! به گونه‌ای که بسیاری از اقشار جامعه زمانی به دندانپزشک مراجعه می‌کنند که دیگر کار از کار گذشته و وضعیت دندانشان اورژانسی است یا باید کشیده شود. برخی دیگر هم به واسطه هزینه‌های بالای درمان‌هایی مانند عصب‌کشی و روکش گزینه بی‌دندانی و کشیدن دندان را انتخاب می‌کنند. البته که کشیدن دندان هم در مراکز مختلف چیزی حدود ۲ میلیون تومان آب می‌خورد و چندان هم ارزان نیست. اما خب این تنها گزینه‌ای است که مراکز دولتی هم با هزینه پایین‌تر انجام می‌دهند و بیمه‌ها آن را به گردن می‌گیرند. بقیه هزینه‌های دندانپزشکی در سبد بیمه جایی ندارد و بیمه‌های تکمیلی هم بر اساس نرخ‌های مصوب بخشی از هزینه‌های آن را می‌پردازند؛ نرخ‌هایی که کمتر دندانپزشکی بر اساس آن کار می‌کند، چراکه اینجا هم تعرفه‌ها بر مبنای تشخیص خود دندانپزشک از بیمار گرفته می‌شود، نه قانون و تعرفه‌گذاری‌های وزارت بهداشت! بر این اساس است که خدمات دهان و دندان برای خانواده‌ها اغلب در انتهای فهرست اولویت‌ها قرار گرفته است.
درمان گران بلای جان سلامت دندان
با تمام اینها نتایج آخرین پیمایش هزینه - درآمد خانوار در سال ۱۴۰۰ در ایران نشان می‌دهد سهم خدمات دندانپزشکی از کل پرداخت از جیب هزینه‌های سلامت در سطح کل جمعیت، ۱۴/۲۱ درصد است. بدین ترتیب، پس از دارو (۸۴/۳۱ درصد)، خدمات دندانپزشکی در رتبه دوم سهم پرداخت از جیب کل قرار دارد.
علاوه‌بر این، در شاخص هزینه‌های کمرشکن که بر اساس روش سازمان بهداشت جهانی، به صورت بالاتر رفتن پرداخت‌های مستقیم از جیب از ۲۵ درصد از کل هزینه‌های مصرفی و ۴۰ درصد از ظرفیت پرداخت خانوار تعریف می‌شود، در سطح کل جمعیت و خانوار‌های شهری، خدمات دندانپزشکی سبب بیشترین مواجهه با هزینه‌های کمرشکن سلامت بوده‌اند.
این گزارش تأکید دارد که با وجود گران بودن درمان‌های دندانپزشکی، حفاظت مالی مردم در برابر هزینه‌های درمان دندانپزشکی بسیار ناچیز بوده، به‌گونه‌ای که افراد نیازمند به درمان را با هزینه‌های کمرشکن مواجه می‌کند. همچنین، سلامت دهان و دندان در صورت اجرای برنامه‌های پیشگیرانه به‌خصوص در سنین ۶ و ۱۲سالگی ارتقا می‌یابد.
برنامه وزارت بهداشت برای سلامت دندان کودکان
در ایران هم وزارت بهداشت برای کنترل پوسیدگی دندانی در گروه‌های سنی مختلف، برنامه‌هایی مانند وارنیش فلوراید در مدارس را دو بار در سال و به صورت رایگان اجرا می‌کند. مدیر کل دفتر سلامت دهان و دندان معاونت بهداشت وزارت بهداشت درباره این برنامه‌ها می‌گوید: «از امسال نیز «مسواک‌زدن گروهی» در مدارس ترویج می‌شود که آغاز آن از پایه سوم ابتدایی خواهد بود. همچنین «جشن دندان ۶» در کلاس اول برگزار می‌شود تا به والدین اهمیت مراقبت از اولین دندان دائمی کودک یادآوری شود. از دیگر برنامه‌هایی که در دست اجرا داریم می‌توان به آموزش با کاربرگ‌های رنگی در پایه سوم، معاینات دندانپزشکی و ارجاع دانش‌آموزان به مراکز بهداشتی ـ درمانی برای دریافت خدمات اشاره کرد.» به گفته قربانی از ۱۹ مهرماه و به مدت یک هفته، «پویش سلامت دهان» در سراسر کشور برگزار می‌شود که شعار آن «دو دوتا یادت نره؛ دوبار مسواک، هر بار دو دقیقه» است. برای این پویش یک موسیقی دو دقیقه‌ای طراحی شده تا کودکان همزمان با آن مسواک بزنند. در این برنامه بر استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید، تغذیه سالم، مصرف کمتر قند، مراجعه منظم به دندانپزشک و استفاده از نخ دندان نیز تأکید می‌شود. قربانی خاطرنشان می‌کند: «وزارت بهداشت برای ۳۰۰ هزار دانش‌آموز پایه سوم دبستان در هفت استان محروم، مسواک، خمیر دندان و کاربرگ‌های آموزشی تهیه کرده‌است. قرار است این طرح از استان‌های محروم آغاز شود و به تدریج گسترش یابد.»
راه ارزان و عقلانی
پیشگیری همیشه مقدم بر درمان است و به مراتب هزینه‌های کمتری دارد. به خصوص در حوزه سلامت دهان و دندان که هزینه‌های آن واقعاً کمرشکن است. از سوی دیگر با یک مسواک زدن ساده و استفاده از نخ دندان خطر پوسیدگی و بیماری‌های دهان و دندان به مراتب کاهش می‌یابد. پس راه ارزان‌تر و عقلانی‌تر را انتخاب کنیم.
