جوان آنلاین: تا همین چند سال پیش، در میهمانی‌های خانوادگی یا شب‌نشینی‌های دوستانه در قلب برلین یا بروکلین، نوشیدنی‌ها روی میز‌ها ردیف می‌شدند و صدای خنده و گفتوگو در هم می‌پیچید. نوشیدنی، بخشی از معاشرت بود؛ یک عادت پرتکرار و یک سنت جاافتاده. امروز اما، چیزی در حال تغییر است. برای نسلی که در دهه‌های پایانی قرن بیستم و آغاز قرن بیست‌و‌یکم به دنیا آمده‌اند، مصرف الکل دیگر آن معنای سابق را ندارد. نسل Z (یعنی نسلی که تقریباً بین سال‌های ۱۹۹۰ تا اوایل دهه ۲۰۱۰ به دنیا آمده‌اند)، در حال بازتعریف سبک زندگی، نگرش و حتی ارزش‌های اجتماعی هستند. یکی از مهم‌ترین نشانه‌های این بازتعریف نیز کاهش معنادار مصرف الکل در میان آنهاست؛ پدیده‌ای که نه‌فقط در آلمان و ایالات متحده، بلکه در بسیاری از کشور‌های اروپای غربی نیز در حال شکل‌گیری است.
از خیابان‌های برلین تا کافه‌های نیویورک و بار‌های لندن، نمودار‌های مصرف الکل به‌آرامی، اما پیوسته در حال کاهش است. کاهشی که نه از سر اجبار‌های دولتی یا ممنوعیت‌ها، بلکه حاصل انتخاب‌های تازه‌ای است که نسل جوان در سبک زندگی‌اش اعمال کرده‌است.
آمارها، تغییر رفتار را روایت می‌کنند
در جدیدترین نظرسنجی سالانه مؤسسه گالوپ (که در ژوئیه ۲۰۲۴ انجام شده) تنها ۵۴ درصد از بزرگسالان امریکایی گفته‌اند که الکل مصرف می‌کنند. این رقم، پایین‌ترین سطح ثبت‌شده از زمان آغاز این پیمایش‌ها در دهه ۱۹۳۰، تاکنون به حساب می‌آید، حتی پایین‌تر از رکورد ۵۵ درصدی سال ۱۹۵۸، یعنی در دوران پس از ممنوعیت‌های رسمی و تابو‌های اجتماعی سنگین.
اما آنچه این آمار را معنادارتر می‌کند، تنها کاهش نرخ مصرف نیست، بلکه تغییر نگرش عمومی نسبت به الکل است. برای اولین‌بار، اکثریت امریکایی‌ها (۵۳ درصد) باور دارند که حتی نوشیدن «یک یا دو لیوان در روز» نیز می‌تواند برای سلامتی مضر باشد. این رقم در سال ۲۰۱۵ تنها ۲۸ درصد بود.
تغییر دیدگاه، بیش از همه در میان جوانان ۱۸ تا ۳۴ ساله قابل‌مشاهده است. در سال ۲۰۱۵، تنها حدود ۴۰ درصد از این گروه باور داشتند که نوشیدن متوسط زیان‌آور است، اما حالا دو‌سوم آنها چنین نظری دارند. حتی در میان افراد ۵۵ ساله و بالاتر نیز نگرش‌ها تغییر کرده‌است؛ در حالی‌که تنها ۲۰ درصد از این گروه در سال ۲۰۱۵ نوشیدن متوسط را خطرناک می‌دانستند، امروز این نسبت به ۵۰ درصد رسیده‌است.
براساس نتایج گالوپ، این افزایش آگاهی درباره مضرات مصرف الکل تأثیری مستقیم بر عادت افراد در قبال نوشیدن داشته و یکی از عوامل اصلی کاهش نرخ مصرف در سراسر ایالات متحده به‌شمار می‌رود.
البته این روند تنها محدود به امریکا نمی‌شود. در اروپا، به‌ویژه در آلمان، مصرف آبجو (که زمانی بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره‌شان به‌شمار می‌رفت) به‌طور محسوسی کاهش یافته‌است. از همین‌رو، در بازه یک‌ساله بین ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴، ۵۲ کارخانه آبجوسازی در آلمان تعطیل شده‌اند. اگر چه این عدد از نظر اقتصادی اهمیت دارد، اما از منظری اجتماعی، می‌توان آن را نمادی از تحول ذائقه و عادت‌های نسلی دانست. حال مجموع این داده‌ها، تصویری واضح را ترسیم می‌کند؛ اینکه الکل دیگر جایگاه بی‌رقیب خود را در سبک زندگی روزمره نسل جوان ندارد. عادتی که زمانی بخشی از هویت فرهنگی بود، حالا دارد جای خود را به انتخاب‌هایی می‌دهد که بیشتر بر سلامت جسم، سلامت روان و آگاهی فردی متمرکزند و کمتر بر پایه سنت‌های تثبیت‌شده اجتماعی هستند.
مستی دیگر مد نیست
برای بسیاری از جوانان امروز، نوشیدن الکل دیگر راهی برای رهایی یا شادی نیست. آنچه زمانی بخشی جدایی‌ناپذیر از دورهمی‌ها و میهمانی‌ها بود، حالا جای خود را به گزینه‌های تازه‌ای داده؛ از ورزش و مدیتیشن گرفته تا خواب کافی، رژیم غذایی سالم و تمرین‌های ذهن‌آگاهی.
در کنار این سبک زندگی تازه، شبکه‌های اجتماعی نیز نقش قابل‌توجهی در تغییر نگرش‌ها ایفا کرده‌اند. اینفلوئنسر‌های سلامت، مربیان ورزشی و متخصصان تغذیه، به‌طور مداوم درباره اثرات منفی الکل بر بدن هشدار می‌دهند؛ از کاهش کیفیت خواب و افت عملکرد مغز گرفته تا اختلال در رشد عضلات و افزایش خطر ابتلا به چندین نوع سرطان؛ حتی با مصرف کم.
برای نسلی که با دغدغه «خودسازی» و «مراقبت از خود» بزرگ‌شده، مستی دیگر نماد آزادی یا خوشگذرانی نیست، بلکه اغلب به چشم مانعی برای بهره‌وری و سلامت دیده می‌شود.
با این حال، کاهش مصرف الکل به معنای دوری از تجربه‌گرایی یا تفریح نیست. نوشیدنی‌های بدون الکل، کوکتل‌های گیاهی و ترکیبات کم‌کالری، حالا به بخشی از فرهنگ شبگردی و میهمانی‌های مدرن تبدیل شده‌اند. در بسیاری از کلاب‌ها و جشنواره‌های اروپایی، گزینه‌های «صفر درصد» نه‌تنها عادی، بلکه محبوبند؛ انتخابی که دیگر به حاشیه رانده نمی‌شود، بلکه بخشی از جریان اصلی است.
تغییر سبک مصرف نسل Z تنها از یک عامل ناشی نمی‌شود. ترکیبی از دلایل اقتصادی، فرهنگی و آگاهی عمومی در شکل‌گیری این روند نقش داشته‌اند؛ بالا رفتن هزینه زندگی، اولویت یافتن سلامت روان و جسم، دسترسی بیشتر به اطلاعات علمی درباره مضرات الکل، و البته تغییر تدریجی نگاه فرهنگی به مفهوم تفریح و خوشگذرانی. مست بودن حالا گاهی نه‌تنها نشانه خوشحالی نیست، بلکه می‌تواند نشانه ناتوانی در کنترل باشد؛ تفسیری که در نسل‌های قبلی کمتر دیده می‌شد.
پرواضح است که کاهش مصرف الکل در نسل Z را نمی‌توان صرفاً یک مد گذرا یا واکنش نسلی دانست. این پدیده بخشی از جنبشی جهانی است که در آن سلامت، آگاهی و هشیاری به ارزشی شخصی و جمعی بدل شده‌اند.
شاید الکل هیچ‌گاه به طور کامل از زندگی انسان‌ها حذف نشود، اما معنای آن دیگر مانند گذشته نخواهد بود و این نسل Z است که بیش از هر نسل دیگری دارد معنای تازه‌ای برای نوشیدن، تفریح و هوشیاری می‌سازد.
