جوان آنلاین: حضور «محمدهادی فلاح‌زاده» رئیس دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی در خبرگزاری دفاع مقدس فرصتی مغتنم بود برای گپ‌و‌گفتی صمیمی با او در محور اهمیت تقریب مذاهب اسلامی در داخل و خارج از مرزهای میهن اسلامی‌مان و نقش دانشگاه مذاهب اسلامی در این روند و نیز تشریح ضرورت حفظ انسجام ملی، هویت ایرانی و به‌ویژه اهمیت وحدت میان اقوام و مذاهب مختلف، که مشروح آنرا در ادامه می‌خوانید؛
کسی شک ندارد که ما در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه پیروز شدیم. افکار عمومی چه در داخل و چه در عرصه بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران را پیروز این جنگ می‌دانند. این جنگ در جامعه ما اتحاد و انسجام بی‌نظیری را حول محور ایران فرهنگی، تاریخی و جغرافیایی ایجاد کرد و هویت‌های قومی و مذهبی با هویت ایرانی هم‌راستا شد. هویت ایرانی تفاوتی بین شاخص‌های مذهبی و قومی قائل نیست. در واقع شاخص‌های ملی با شاخص‌های دینی هم‌پوشانی دارد. انسجامی که در جریان این جنگ صورت گرفت، حول محور ایران بود.
ما باید به این بیاندیشیم که چرا رهبر معظم انقلاب اسلامی در شب عاشورا از حاج محمود کریمی خواستند که سرود «ای ایران» را بخواند؟ ایران فرهنگی، مجموعه ارزش‌ها، باور‌ها و اعتقادات فرهنگی را شامل می‌شود که در دین اسلام و مذاهب مختلف آن متبلور است. دشمن تصور می‌کرد که اگر حمله کند، مردم به خیابان‌ها می‌آیند و ایران از هم می‌پاشد. آنها نتوانستند بین نارضایتی و براندازی تفاوت قائل شوند. بخشی از جامعه ایران ناراضی است، اما برانداز نیست.
وقتی از ایران فرهنگی سخن می‌گوییم، به بیش از شش هزار سال تاریخ سرزمین ایران اشاره می‌کنیم. تاریخ ما هویت ما است؛ بر همین اساس تمام صدا‌ها در کنار هم قرار می‌گیرند. در این میان آنهایی که به هویت جغرافیایی، هویت تاریخی و هویت فرهنگی اعتقاد دارند، این انسجام را آفریدند؛ همه پای کار آمدند و در مقابل دشمن موضع گرفتند.
ایران ما در گذشته همواره تمدن‌ساز بوده است. شهید مطهری در کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران» این موضوع را به خوبی تفسیر و تبیین می‌کند که چرا مردم ایران، اسلام را پذیرفتند؟ زیرا فرهنگی که مردم ایران داشتند با فرهنگ پیامبر (ص) هم‌پوشانی فراوانی داشت. بر همین اساس، زمانی که امام خامنه‌ای عزیز در شب عاشورا می‌گویند که «ای ایران» را بخوانید، در حال برجسته‌سازی ایران فرهنگی، تاریخی و جغرافیایی هستند.
چگونه اقشار و اقوام را با گرایش‌های مختلف متحد کنیم؟
نظام بین‌الملل براساس منافع فردی شکل گرفته است و زمانی که حقیقت با منافع فردی در تضاد باشد، ساختار قدرت کارآیی خود را از دست می‌دهد؛ در این میان دانشگاه‌ها می‌توانند هویت مستقلی داشته باشند و ساختار قدرت را برهم بزنند؛ اگرچه بسیاری از دانشگاه‌ها در دنیا تابع ساختار‌های قدرت هستند و مبانی نظری را که منجر به رفتار ظالمانه که نظام سرمایه‌داری می‌شود، تئوریزه می‌کنند.
نظام لیبرال، مبانی نظری خاص خود را دارد و در جنگ نیز بر همین مبنا عمل می‌کند و کودکان و مردم بی‌دفاع را می‌کشد و بدست آوردن پیروزی را به هر وسیله‌ای توجیه می‌کند. در مقابل مبانی نظری اسلامی می‌گوید که در جنگ نیز باید اخلاقی رفتار کرد. این مبانی نظری در مراکز پژوهشی، علمی و دانشگاهی ساخته و پرداخته می‌شود.
حاکمیت‌ها بر اساس باور‌ها و ارزش‌های خود باید برای ارتباط با جامعه یک نظام ارتباطی تعریف کنند تا بتوانند تمام اقشار را با گرایش‌های مختلف متحد کنند. جمهوری اسلامی ایران نیز از زمان تاسیس، نظام ارتباطی خاص خود را برای تعامل با اقشار مختلف جامعه تعریف کرد. ما مراسمی همانند دعای کمیل، دعای ندبه و نمازجمعه را ایجاد کردیم که در واقع پل ارتباط با جامعه هستند و توانستند تغییراتی را در اجتماع ایجاد و اقشار مختلف را جذب کنند. دفاع مقدس هم که پیش آمد، به رغم تنگنای شدید، ارتباط وسیعی بین اقشار مختلف جامعه و حاکمیت دینی برقرار شد. ما در این دوران دفاع مقدس شاهد جان‌فشانی ارمنی‌ها و اهل سنت بودیم و همین ماجرا در جریان جنگ ۱۲ روزه نیز به عینه تکرار شد.
اغلب مرزهای کشور محل سکونت اهل سنت و اقوام ایرانی است و همه با جان و دل مشغول حراست از سرزمین هستند. پس قومیت و مذهب منافاتی با هویت ملی ندارد. ما هم باید نگاه عام داشته باشیم و از تقسیم مردم به شهروند درجه یک و دو پرهیز کنیم.
دعای کمیل و دعای ندبه برای برخی از اقشار جامعه کارکرد دارد، اما برای بخش دیگری از جامعه باید نظام ارتباطی دیگری را تعریف کنیم. راهیان نور روایتسازی خوبی از هشت سال دفاع مقدس انجام داد، اما الزاما نمی‌تواند تمام اقشار را جذب کند. ما جوانان را با ظاهر و تیپ‌های متفاوت می‌بینیم که قلب‌شان برای ایران می‌تپد. اگر با تمام جوانان ارتباط برقرار کنیم، می‌توانیم اثربخش باشیم.
راهیان نور هم علاوه بر کارکرد‌هایی که دارد، یک نظام ارتباطی را با جامعه شکل می‌دهد. این نظام ارتباطی انسجام‌بخش است و ارزش‌های دفاع مقدس و فداکاری‌های رزمندگان را به نسل جدید منتقل می‌کند. مراسم راهپیمایی اربعین هم از کارکرد مشابهی برخوردار است. البته واقعیت این است که راهیان نور و راهپیمایی اربعین دربرگیرنده کل جامعه نیست و باید به‌روزرسانی شود. ما باید نظام ارتباطی خود را به نوعی تدوین کنیم که تمام اقشار جامعه را پوشش دهد.
اهل تشیع و اهل تسنن اصول مشترکی دارند؛ از جمله توحید، نبوت و معاد در کنار آن قرآن، قبله و حج نیز اصول مشترک آنها است. اتحاد شیعه و سنی راهبردی است؛ اگرچه ممکن است در تاکتیک‌ها اختلافاتی داشته باشند. در سیره پیامبر گرامی اسلام (ص)، حضرت علی (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) تمرکز و تاکید بر اتحاد است. از طرفی عامه ملت ایران فارغ از مذهب، محب اهل بیت (ع) هستند. جمهوری اسلامی ایران هم هویت‌های قومی و هم هویت‌های مذهبی را به رسمیت شناخته است. از نظر جمهوری اسلامی هویت‌های قومی و مذهبی باید مقوم هویت ملی باشند؛ هیچ‌کس نباید هویت‌های محلی را سرکوب کند و هویت‌های محلی نیز نباید هویت ملی را زیر سوال ببرند. بسیاری از استان‌های ما داری هویت‌های قومی و بعضا مذهبی خاص هستند ولی همین اقوام و مذاهب خود همواره از مرزهای ما دفاع کرده‌اند.
ما در «دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی» طی سال‌های اخیر با مراکز مذهبی و پیروان سایر مذاهب به گفتوگو نشسته‌ایم. اعتقاد من این است که ما می‌توانیم از طریق دانشگاه ارتباطات لازم را در میان قومیت‌ها ایجاد کنیم. اگر فردی از اهل سنت بیاید و در دانشگاه ما تحصیل کند، مطلقا این احساس را ندارد که ما ممکن است مذهب او را عوض کنیم. در دانشگاه ما اساتیدی از مذاهب حنفی، شافعی، حنبلی و شیعه در کنار هم در حال تدریس هستند.
هیأت‌هایی از خارج که در دانشگاه مذاهب حضور پیدا می‌کنند، می‌گویند ما در اینجا وحدت عملی را مشاهده می‌کنیم. آنها در اینجا حس می‌کنند که جمهوری اسلامی واقعا به‌دنبال وحدت است. برهمین اساس من معتقدم که دانشگاه‌های مرتبط با حوزه مذهب، می‌توانند وحدت را عینیت بخشند و علاوه بر داخل کشور، در عرصه بین‌المللی اثربخش باشند. با این حال ما باید به متناسب با شرایط زمان و مکان روش‌ها و تاکتیک‌های خود را تغییر دهیم تا اثربخش باشیم.
