جوان آنلاین: استان کرمان در زمینه اهدای خون در سطح کشور جایگاه خوبی دارد و در شاخص اهدای خون مستمر جزء ۱۰ استان برتر است. کما اینکه در سال ۱۴۰۲ نیز این استان در زمینه اهدای خون رتبه سوم را در کشور کسب کرد و میزان اهدای خون در این استان رشد قابل‌توجهی داشت. جالب این است یکی از بانوان رکوردار اهدای خون در کشور از استان کرمان است. ایرج شکوهی، مدیرکل انتقال خون استان کرمان در گفتوگو با «جوان» از ابتکارات تجربه‌های بومی موفق این استان با توجه به شرایط جغرافیایی، فرهنگی و جمعیتی خاص خود می‌گوید که برخی از آنها قابلیت تعمیم به سایر استان‌ها دارد.
در حالی که یکی از بانوان رکوردار اهدای خون در کشور و حتی جهان (سرکار خانم ماندانا حجاریان) از استان کرمان هستند. کرمان در سال ۱۴۰۲ نیز به‌عنوان استان برتر در حوزه انتقال خون معرفی شد، چه شاخص‌هایی باعث این انتخاب شد؟
انتقال خون استان کرمان به دلیل عملکرد ممتاز در چندین حوزه، به عنوان واحد برتر معرفی شد. افزایش اهدای مستمرخون و جذب اهداکنندگان جدید، کیفیت و ایمنی خون با رعایت استاندارد‌ها و دستورالعمل‌های سازمان انتقال خون ایران، توزیع مناسب و مدیریت بهینه خون و فرآورده‌های خونی و کاهش ضایعات، هماهنگی مؤثر با بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و پاسخگویی سریع درخواست‌های زمان حوادث و بحران‌ها و نیاز‌های اورژانسی، فعالیت‌های آموزشی و ترویجی از جمله برگزاری کمپین‌های تبلیغاتی و آموزشی و همکاری با رسانه‌ها، دانشگاه‌ها و نهاد‌های مردمی و جلب رضایت اهداکنندگان و دریافت‌کنندگان با ارائه خدمات مطلوب به اهداکنندگان گرامی از جمله شاخص‌های کلیدی است که منجر به این موفقیت شده است.
در سال گذشته یا امسال و در بحران‌هایی مثل حادثه بندر شهیدرجایی وضعیت اهدای خون در استان به چه نحو بوده است؟
مردم شریف کرمان همانند سایر هموطنان در ساعات اولیه وقوع بحران در مراکز انتقال خون حضور یافتند و اهدای خون داشتند و این مراجعه تا ساعت‌ها و در برخی بحران‌ها تا چندین روز ادامه داشت.
آیا انتقال خون کرمان در حال برنامه‌ریزی برای فرآورده‌های خاص‌تر مثل پلاسما و پلاکت است؟
بله، انتقال خون استان کرمان با توجه به نیاز‌های فزاینده به فرآورده‌های خاص مانند پلاسما و پلاکت، برنامه‌ریزی‌های هدفمندی را در دست اجرا دارد. این اقدامات همسو با سیاست‌های ملی انتقال خون ایران و با تمرکز بر تأمین پایدار، کیفیت و دسترسی عادلانه طراحی شده‌اند.
آیا تجربه‌های بومی یا ابتکار‌های خاصی در کرمان اجرا شده که بتوان به بقیه استان‌ها هم تعمیم داد؟
بله! انتقال خون استان کرمان با توجه به شرایط جغرافیایی، فرهنگی و جمعیتی خاص خود، ابتکارات و تجربه‌های بومی موفقی داشته که برخی از آنها قابلیت تعمیم به سایر استان‌ها دارند. طرح «خون‌یاران روستایی» و جذب اهداکنندگان در مناطق دورافتاده از جمله این موارد بود که در این راستا چالش دسترسی سخت روستاییان و عشایر به مراکز اهدای خون به واسطه اعزام تیم‌های سیار اهدای خون به روستا‌های دورافتاده با همکاری دهیاری‌ها و خانه‌های بهداشت و نیز آموزش داوطلبان محلی (خون‌یاران) برای آگاهسازی و ترغیب روستاییان به اهدای خون حل شد. در نتیجه آن شاهد افزایش مشارکت روستاییان در اهدای خون و کاهش هزینه‌های مراجعه مردم به مراکز شهری بودیم. این طرح قابلیت تعمیم برای استان‌های وسیع با جمعیت پراکنده (مانند سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی) را دارد. کمپین «هر مسجد، یک پایگاه اهدای خون» با چالش نیاز به جلب مشارکت مردمی در مناطق مذهبی را داشتیم که به واسطه همکاری با امامان جمعه و هیئت‌های مذهبی برای اختصاص فضایی در مساجد به کمپین‌های موقت اهدای خون و نیز استفاده از مناسبت‌های دینی (مثل محرم، رمضان) برای ترویج اهدای خون به عنوان یک فریضه اجتماعی اتفاق افتاد. استقبال بالا در مناطق مذهبی و افزایش اهداکنندگان مرد از نتایج قابل ملاحظه این طرح بود. یکی دیگر از تجارب موفق سامانه «پیش‌ثبت‌نام آنلاین اهدای خون» بود که به واسطه راه‌اندازی سامانه‌ای برای ثبت‌نام و نیز ارسال پیامک یادآوری و تعیین زمان مراجعه به مراکز، شاهد کاهش شلوغی و بهبود تجربه اهداکنندگان و نیز مدیریت بهتر جریان اهدا در روز‌های پرترافیک بودیم. همچنین طرح «مدارس دوستدار اهدای خون» با هدف نهادینه‌سازی فرهنگ اهدای خون در نسل جوان را داشتیم. آموزش دانش‌آموزان مقطع متوسطه درباره اهمیت اهدای خون، برگزاری مسابقات هنری و علمی با موضوع اهدای خون و تشویق خانواده‌ها از طریق دانش‌آموزان، منتج به افزایش آگاهی نسل آینده و جذب اهداکنندگان جوان شد. استفاده از ظرفیت صنایع بزرگ از طریق انعقاد تفاهمنامه با شرکت‌های بزرگ (مثل مس سرچشمه، پتروشیمی) برای برپایی پایگاه‌های موقت اهدای خون در محل کار یکی دیگر از اقدامات بود که در نتیجه آن بخشی از نیاز استان از طریق اهداکنندگان ثابت تأمین شد.
آموزش اهداکنندگان مستمر در کرمان چقدر جدی گرفته می‌شود؟ آیا برنامه‌هایی برای افزایش آگاهی قبل از اهدا دارید؟
در استان کرمان، آموزش اهداکنندگان مستمر به عنوان یکی از ارکان اصلی تأمین خون پایدار، در نظر گرفته شده و انتقال خون با برنامه‌های منسجم آموزشی و اطلاع‌رسانی، سعی در جذب و حفظ اهداکنندگان مستمر دارد. سطح توجه به آموزش اهداکنندگان مستمر در اولویت است. برنامه‌های آموزشی قبل از اهدا مانند مشاوره فردی پیش از اهدا و مصاحبه تخصصی و آموزش چهره‌به‌چهره را داریم. همچنین استفاده از ابزار‌های دیجیتال مانند ارسال پیامک/ ایمیل آموزشی و مراقبت‌های پس از اهدا نیز صورت می‌گیرد. یکی دیگر از برنامه‌ها برگزاری کارگاه‌های عمومی در مدارس، دانشگاه‌ها، مساجد و ادارات با تمرکز بر فرهنگسازی است. برنامه‌های ویژه‌ای برای افزایش آگاهی داریم. مانند کمپین‌های رسانه‌ای، برنامه‌های رادیو و تلویزیون، انتشار محتوی و ویدئو‌های آموزشی در فضای مجازی، آموزش اهداکنندگان مستمر برای تشویق دوستان و خانواده، اجرای طرح سفیر سلامت و برگزاری جشنواره‌های آموزشی. فرهنگ اهدای خون مستمر با اقداماتی مثل آموزش در مدارس، برگزاری بازدید‌های هدفمند دانش‌آموزی از پایگاه‌های انتقال خون یا طرح «هر ایرانی، حداقل یک بار اهدای خون در سال» یا نمایش گسترده در رسانه ملی با مشارکت چهره‌های محبوب تبلیغ می‌شود. بهبود زیرساخت‌ها و فناوری به واسطه اتوماسیون کامل فرآیند اهدا، توسعه اپلیکیشن ملی اهدای خون (نوبت‌دهی آنلاین، پیگیری نتایج آزمایش، هشدار زمان اهدای مجدد) و استفاده از هوش مصنوعی صورت می‌گیرد. ما کمپین‌های مردمی را گسترش دادیم و این کار به واسطه همکاری با نهاد‌های مذهبی و اجتماعی، استفاده از ظرفیت مساجد، حسینیه‌ها و هیئت‌ها برای تبلیغ اهدای خون و یا طرح اهدای خون به جای نذورات سنتی در ماه محرم و رمضان و جذب سربازان و کارمندان دولت انجام می‌شود. ارتقای کیفیت و ایمنی خون از طریق استانداردسازی آزمایش‌های پیشرفته از دیگر برنامه‌هاست. همچنین جایزه ملی اهدای خون، یعنی اهدای مدال یا تقدیرنامه از سوی رئیس‌جمهور یا دیگر مقامات به اهداکنندگان نمونه کشوری و استانی را هم جزو برنامه‌ها باید ذکر کرد.
در تمام این سال‌ها لحظه‌ای بوده است که تحت تأثیر اهداکننده خاص قرار گرفته باشید؟ یا قصه‌ای که هنوز فراموش‌شان نشده باشد؟
در حادثه تروریستی ۱۳ دی ۱۴۰۲ گلزار شهدای کرمان حضور گسترده مردم کرمان برای اهدای خون در حدی بود که امکانات و شرایط انتقال خون استان پاسخگوی تعداد عظیم اهداکنندگان نبود و در ساعات پایانی شب صرفاً اسامی مراجعین برای فراخوان‌های بعدی یادداشت می‌شد که در این بین یکی از اهداکنندگان مصرانه خودش را به بنده رساند و التماس می‌کرد آقای دکتر، حاج‌قاسم سلیمانی همه جان و خون خودش را نثار این مردم کرد؛ اجازه بدید من بخشی از خون خودم را به حادثه‌دیدگان ببخشم که این موضوع همه همکاران ما را تحت تأثیر قرار داد و اشک در چشمان همه حلقه زده بود.
اگر بخواهید اهدای خون کرمان را فقط با یک جمله توصیف کنید، چه می‌گویید؟
اهدای خون در دیار کریمان، قصه مهربانی بی‌منتی است که رگ‌های شهر را به امید گره زده. این جمله نشان‌دهنده تلفیق فرهنگ غنی کرمان با ایثارگری مردمش است، جایی که اهدای خون نه یک وظیفه، بلکه بخشی از هویت جمعی آنها شده است.
