جوان آنلاین: مدت زیادی از تبدیل شدن منطقه مرزی خسروی و شهرستان قصرشیرین به عنوان منطقه آزاد نگذشته است. اتفاقی که می‌تواند نقش مهمی در فرآوری و ارزش‌افزوده کالا‌های صادراتی و وارداتی داشته باشد. در این میان راه‌اندازی پروژه راه‌آهن کرمانشاه - خسروی نه‌تنها به توسعه حمل‌ونقل، بلکه به رونق اقتصادی و رشد صنایع در مناطق مرزی کمک می‌کند. مسیر اتصال ریلی از کرمانشاه تا بغداد در مجموع شامل سه بخش است. مسیر ۲۶۳ کیلومتری از کرمانشاه تا خسروی در داخل ایران و ۲۷ کیلومتر از خسروی تا خانقین و ۱۸۲کیلومتر از خانقین تا بغداد در خاک عراق قرار دارد. مجموع طول این مسیر به ۴۷۲ کیلومتر می‌رسد که عملیات اجرایی بخش کرمانشاه تا خسروی از حدود نیم قرن پیش آغاز شده و تاکنون نزدیک به ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. با این حال وزیر راه دولت چهاردهم اعلام کرده تا دو سال آینده این پروژه نهایی شده و به‌بهره‌برداری خواهد رسید و چشم خیلی‌ها در ایران و خارج، منتظر عملی‌شدن آن است.
سال ۱۳۵۵ بود که ایران و عراق پس از یک دوره اختلاف نظامی توافق کردند خط آهن دو کشور از مرز خسروی به هم متصل شود. این طرح در مجلس شورای ملی و مجلس سنا به تصویب رسید و قرار شد مسیر راه‌آهن از اراک به کرمانشاه و سپس خسروی و بغداد احداث شود، اما با وقوع انقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی، این پروژه از دستور کار خارج شد. چند سال بعد و با اعلام آتش بس و بهبود روابط ایران و عراق، دوباره دو کشور توافق کردند ارتباط ریلی را از طریق مرز‌های شلمچه و خسروی برقرار کنند. بر همین اساس مسیر خط ریلی اراک - کرمانشاه - خسروی در سال ۱۳۷۹ به تصویب هیئت‌وزیران رسید و احداث آن وارد فاز جدیدی شد.
بعد از گذشت حدود یک دهه این پروژه پیشرفتی نداشت تا اینکه در سفر سال ۱۳۹۰ مقام معظم رهبری به استان کرمانشاه، ایشان بر لزوم تسریع در اجرای راه‌آهن کرمانشاه - خسروی تأکید کردند و حتی در آن زمان، مسئولان کشوری وعده دادند که طی سه سال این مسیر احداث خواهد شد، اما متأسفانه به این وعده هم عمل نشد و دوباره با گذشت بیش از یک دهه، هنوز پیشرفت پروژه به ۴۰ درصد هم نرسیده است. هر چند در سال‌های اخیر توجه بیشتری به این طرح شده و منابع مالی از محل تهاتر نفت به آن اختصاص یافته، اما باز هم تاریخ دقیقی برای پایان یافتن کار و بهره‌برداری از آن به صورت مشخص اعلام نمی‌شود. البته مسئولان عنوان کرده‌اند، امیدوارند با تخصیص بودجه مناسب، اجرای این پروژه در سال‌های آینده تسریع شود و بتوان در اواخر سال ۱۴۰۷ شاهد شنیدن صدای قطار در این مسیر بود.
صدای سوت قطار شاید ۲ سال دیگر
در ابتدای سال جاری، وقتی گروه کارشناسی معاونت هماهنگی و پیگیری نهاد ریاست جمهوری برای سرکشی از راه آهن کرمانشاه - خسروی به این منطقه رفته بودند، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمانشاه گفت: «این طرح ریلی برای اتصال به نقطه صفر مرزی خسروی در همسایگی عراق یکی از پروژه‌های مهم و دارای اولویت است که تکمیل آن از سوی مدیریت ارشد استان با نگاه ویژه در سفر رئیس‌جمهوری به کرمانشاه دنبال می‌شود.»
چند روز بعد وقتی رئیس‌جمهور به همراه هیئت دولت در سفر استانی به کرمانشاه رفته و از مراحل احداث خط آهن کرمانشاه - خسروی بازدید می‌کردند، فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه تلاش می‌کنیم با تأمین منابع از صندوق توسعه ملی با استجازه رهبری این پروژه در کمتر از دو سال آینده به بهره‌برداری برسد، گفت: «بخش عمده زیرسازی‌های این مسیر ریلی در بیش از ۱۰ سال گذشته از کرمانشاه تا اسلام آباد غرب انجام شده است، اما همچنان برای آنکه در این مسیر ریل گذاری تکمیل شود و سوت قطار به صدا درآید، فاصله داریم.»
البته در پیگیری علت تأخیر در بهره برداری از پروژه مهمی مانند راه آهن کرمانشاه - خسروی که با وجود آماده بودن شرایط فنی و سیاسی، در عرض ۲۵ سال فقط ۳۸ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و ساخت آن به سختی پیش می‌رود، مثل صد‌ها پروژه دیگر، به محدودیت منابع بودجه‌ای می‌رسیم. مشکلی که به جرئت می‌توان گفت تمامی پروژه‌های زیربنایی استان‌ها را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
رونق صادرات و واردات
برآورد شده که تکمیل راه‌آهن کرمانشاه - خسروی حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان هزینه دارد، بازگشت سرمایه و منافع این نوع پروژه‌های زیربنایی، در دراز مدت برای کشور‌ها حاصل می‌شود، این پروژه علاوه بر درآمد‌های مستقیم از حمل بار و مسافر، موجب صرفه‌جویی در مصرف سوخت، کاهش سوانح جاده‌ای و توسعه ترانزیت خواهد شد. یک نکته مهم آنکه مطالعات جامع حمل‌ونقل ریلی کشور در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد این پروژه در میان تمامی پروژه‌های ریلی کشور، اولویت نخست را دارد و باید هرچه سریع‌تر خط ریلی کرمانشاه - خسروی تکمیل شود.
با تمام این اوصاف، تاکنون مسیر اراک تا کرمانشاه احداث شده، اما بخش کرمانشاه - خسروی پیشرفت مناسبی نداشته است. در مجموع، اگر کل طرح اراک تا خسروی مدنظر باشد، پیشرفت پروژه حدود ۷۰ درصد است، اما در محدوده کرمانشاه تا خسروی، این پیشرفت کمتر از ۴۰ درصد برآورد می‌شود. تکمیل این پروژه اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا پایانه‌های مرزی «خسروی» و «پرویزخان» را نیز پوشش داده و حدود یک‌سوم مبادلات تجاری ایران و عراق را تسهیل خواهد کرد. در حال حاضر، بیش از ۳ میلیون تن کالا از این دو مرز صادر، وارد یا ترانزیت می‌شود و غالباً صادرات ایران به عراق است که احداث این خط ریلی موجب کاهش هزینه‌های حمل بار خواهد شد.
تسهیل تردد زائران
با اینکه ایران ظرفیت‌های زیادی در بخش‌های کشاورزی و صنعت و گردشگری دارد و باید برای بهبود و شکوفایی هر یک از این عرصه‌ها به خصوص برای صادرات، زیرساخت‌های لازم از جمله تردد و حمل و نقل را بهبود ببخشد، اما در حال حاضر و در مسیر ریلی شرق به غرب، فقط به ترکیه متصل است، آن هم به‌صورت ناقص، زیرا در مسیر عبور از ترکیه، دریاچه وان موجب گسست در شبکه ریلی می‌شود و همین موضوع ظرفیت عبور کالا و سرعت حمل‌ونقل را کاهش داده است. این مشکل با وجود پیگیری‌های مکرر ایران در دو دهه گذشته همچنان پابرجاست و حتی پیشنهاد سرمایه‌گذاری از سوی ایران برای رفع آن نیز به نتیجه نرسیده است.
به همین خاطر، اتصال ریلی به عراق می‌تواند نقش مکمل و مؤثری در تکمیل کریدور ریلی شرق به غرب ایفا کند، اما اهمیت این پروژه فقط در بحث ترانزیت نیست، بلکه عراق به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری ایران، حجم بالایی از تجارت کالا و جابه‌جایی مسافر و زائر را با ایران دارد.
