درگذشت مبارز صدیق و مجاهد خستگی ناپذیر، دکتر احمد توکلی اندوهبار است. ارتباط من با او به دوران مسئولیت در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نامه پر مهر و پرمعنایی که از وی دریافت کردم، باز میگردد. نامهای که بر پیشانیاش این آیه نقش بسته بود: «لایکلف الله نفسا الا ما آتاها» و در ادامه به مضمون حدیث «رفع» میرسید.
رفتار احترامآمیز و فروتنانه مدیر مسئول «الف» با الف بچه سی و یکی دو سالهای که در آغاز دهه ۹۰ مسئولیت مطبوعات داخلی را به عهده داشت، برای این روزهایم هم درس و هم مایه شرمساری است. احمد توکلی افزون بر فعالیتهای سیاسی، در عرصه رسانه، چهرهای اثرگذار به شمار میآمد. او بنیانگذار روزنامه «رسالت» در دهه ۶۰ و مؤسس روزنامه «فردا» در اواسط دهه ۷۰ بود که با وجود دوره کوتاه انتشار، سبکی نو در روزنامه نگاری تحلیلی پدید آورد؛ شعار تبلیغاتی روزنامه پیش از انتشار این بود: «فردا روز دیگری است». فردا روزنامهای برای نخبگان بود، بدون آگهی، بدون صفحه ورزشی و حوادث، تماماً سیاه و سفید که به جای عکس، از کاریکاتورها و تصاویر گرافیکی استفاده میکرد. به جای نقل خبر از خبرگزاریها تقریباً همه اخبارش اختصاصی بودند. از کاربرد القابی، چون دکتر و مهندس برای مسئولان احتراز میجست. اولین رسانه ایرانی بعد از انقلاب بود که با سخنگوی کاخ سفید و وزرای خارجه چند کشور مصاحبه اختصاصی کرد. صفحهای شامل گزیده محتوای مطبوعات داشت که گزینشی سنجیده از مواضع «اصولی» جراید کشور، از سلام و عصر ما تا کیهان و اطلاعات و رسالت را در بر میگرفت. سردبیری روزنامه را علیرضا شمیرانی و دبیری گروه سیاسی آن را مهدی فضائلی به عهده داشت. اقدام ارزشمند مؤسسان «فردا» کادرسازی پیش از تأسیس این روزنامه بود. در دانشگاههای تهران از دانشجویانی که مایل به همکاری بودند، دعوتی عام و فراگیر صورت گرفت. سپس، کلاسهای فشرده اصول روزنامهنگاری، نگارش و ویرایش و تاریخ معاصر با حضور استادانی، چون حسین قندی، هادی خانیکی و یونس شکرخواه که بعضاً با احمد توکلی، همفکری سیاسی نیز نداشتند، برگزار شد. این دانشجویان پیکره نیروی انسانی روزنامه را تشکیل دادند.
پایگاه خبری «الف»، دیگر میراث معنوی احمد توکلی است که رسانهای نکتهپرداز برای نخبگان سیاسی به شمار میآید. «الف» از نخستین پایگاههای خبری ایرانی بود که مسیر تعامل برخط با مخاطبان را برگزید و اجازه داد تا مخاطبان ذیل هر مطلب اظهار نظر کنند. احمد توکلی در سالهای پایانی عمر خود رکورددار بیشترین نامه سرگشاده به مقامات با مضامین انتقادی به ویژه مبارزه با فساد بود و اکنون که از میان ما رفته، میتوان مجموعهای از این نامهها را در کتابی با عنوان «سرگشاده» به طبع رساند. جایگاه او در نظام جمهوری اسلامی و مسئولیتهایی که نشان از حرمت و مکانت در چشم نخبگان و مردم داشت، هرگز نتوانست در تواضع یا زیست ساده و زاهدانه او کمترین خدشهای وارد آورد. نوع مبارزه احمد توکلی با فساد که به تأسیس سازمان مردم نهاد «دیده بان شفافیت» انجامید، «عدالت اندیش» بود، نه «رقابت اندیش»، چراکه فساد ستیزی را سیاسی نمیکرد و از آن ابزاری برای حذف رقبا نمیساخت. احمد آقا گرچه در اواخر عمر به دلیل کسالتی که بر او عارض شده بود، بسیاری از دوستان و دوستداران خود را به فراموشی سپرد، اما تاریخ انقلاب و جامعه رسانهای همواره خاطره پاک او و دیگر همرزمانش را زنده نگاه خواهد داشت.