جوان آنلاین: بانوان توانمند با حضور فعال و پویا در عرصه شهروندی، نقشی بی‌بدیل و کلیدی در تحولات اجتماعی و تحقق اهداف توسعه پایدار ایفا می‌کنند. این زنان با بهره‌مندی از دانش تخصصی، تجربه‌های ارزشمند و انگیزه‌ای عمیق در حوزه‌های متنوعی مانند مدیریت شهری، فرهنگ‌سازی اجتماعی، حفاظت از محیط زیست، آموزش و فعالیت‌های مدنی مشارکت می‌کنند. آنها با خلاقیت و همت خالصانه، داوطلبانه پروژه‌ها و برنامه‌های متعددی را در راستای ارتقای کیفیت زندگی شهری، بهبود خدمات عمومی و ایجاد فضایی برابر برای تمامی شهروندان هدایت می‌کنند. دامنه فعالیت‌های این بانوان توانمند از برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی گرفته تا طراحی و اجرای کمپین‌های آگاهی بخشی و حضور مؤثر در فرایند‌های تصمیم سازی شهری گسترده است که نشان دهنده جایگاه تأثیرگذار و فعال آنها در شکل دهی به آینده‌ای پایدار و مدیریت هوشمند شهرهاست. در چنین بستری، نهاد‌های مردمی، سازمان‌های مردم نهاد و انجمن‌های تخصصی مختلف با نگاهی مسئولانه و مشارکتی فعال شده‌اند تا زمینه حضور مستمر و اثرگذار زنان در ساختار‌های مدیریتی شهری را فراهم آورند. انجمن «زنان هم آفرین مدیریت شهری» یکی از این حرکت‌های نوآورانه و پیشرو است که با تکیه بر سابقه‌ای غنی از فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و مدیریتی در پی آن است تا حضور زنان را در عرصه مدیریت شهری از سطح صرف حضور کمی فراتر برده و به شکلی کیفی و با عمقی تخصصی تثبیت کند. ایده تأسیس این انجمن ریشه در نیاز و خلأیی محسوس داشت که سال‌ها در حوزه مدیریت شهری به چشم می‌خورد؛ خلأ حضور سازمان یافته، مؤثر و جریان ساز زنان در فرایند‌های مهمی همچون تصمیم گیری، طراحی و برنامه‌ریزی شهری، توسعه اجتماعی و اداره امور شهر. هدف این انجمن فراتر از افزایش عددی سهم بانوان در ساختار‌های شهری است و بر ارتقای کیفی این نقش با تمرکز بر تخصص گرایی، مسئولیت پذیری و توانمندسازی نظام‌مند تأکید دارد تا جایگاه واقعی زنان به عنوان نیرویی حرفه‌ای و اثرگذار تثبیت شود. اگرچه مسیر طی شده تاکنون از نظر زمانی کوتاه و تنها یک سال از ثبت رسمی انجمن می‌گذرد، اما از منظر تجربی بسیار پربار و ارزشمند بوده است. در این مدت کوتاه با برگزاری نشست‌های تخصصی، رویداد‌های هم اندیشی و شبکه سازی، تدوین اسناد راهبردی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی متنوع و تعامل مستمر و سازنده با نهاد‌های شهری و مسئولان تلاش شده است تا جریانی پایدار و تأثیرگذار در حوزه مدیریت شهری شکل گیرد؛ جریانی که نه تنها صدای زنان را به رسمیت می‌شناسد، بلکه این صدا را به یکی از ارکان اساسی فرایند‌های تصمیم‌سازی شهری تبدیل می‌کند. این مسیر، آغازگر فصل جدیدی در توسعه مدیریت شهری است که بر پایه مشارکت فعال، تخصصی و مسئولانه زنان بنا شده و چشم‌اندازی روشن برای آینده‌ای پایدار و عدالت محور در شهر‌ها ترسیم می‌کند. در ادامه «جوان» گفت‌وگویی با دکتر آلما فرامرزی، مدیرعامل این انجمن داشته است. وی در این مصاحبه توضیحاتی درباره اهداف، دستاوردها، چالش‌ها و افق‌های پیش روی انجمن داشته که در متن زیر می‌خوانید.
جایگاه فعلی زنان در مدیریت شهری را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه پیشرفت‌هایی نسبت به گذشته حاصل شده است؟
نقش زنان در مدیریت شهری طی سال‌های اخیر، گرچه رشد یافته، اما هنوز به جایگاه شایسته و بایسته خود دست نیافته است. امروز شاهدیم زنان در شورا‌های اسلامی شهر دارای کرسی هستند و همچنین در رأس برخی سمت‌های مدیریتی مشغول فعالیت‌اند، اما این حضور هنوز به سطح اثرگذاری ساختاری نرسیده است.
پیشرفت‌هایی حاصل شده، بستر گفتوگو برای توانمندسازی زنان گسترده‌تر شده است، نگاه جنسیتی در برنامه ریزی شهری کمرنگ‌تر شده و سرمایه انسانی بانوان بیش از گذشته دیده می‌شود، اما باید اذعان داشت این مسیر نیاز به استمرار، حمایت سیاستگذاران و به ویژه، عزم درونی خود بانوان دارد. ما نه تنها خواهان مشارکت بیشتر زنان در تصمیم‌گیری هستیم، بلکه خواهان آن هستیم که صدای زنانه به صدای توسعه پایدار بدل شود.
به نظر شما چرا حضور بانوان در فرایند‌های تصمیم گیری و اداره امور شهری اهمیت دارد و آنها چه ویژگی‌هایی به مدیریت شهری می‌افزایند؟
زنان به دلیل جایگاه چند بعدی‌شان در ساختار‌های اجتماعی همزمان مادر، مدیر، شهروند، مراقب، مربی و مسئول، دارای نگاهی کل نگر و انسانی‌تر به فرایند‌های تصمیم گیری هستند. مدیریت شهری، تنها مدیریت خیابان و ساختمان نیست، بلکه مدیریت نیازها، عواطف، مناسبات اجتماعی و آینده فرهنگی شهر است.
حضور بانوان در این فرایند‌ها تلطیف کننده سیاست‌ها و متعادل کننده رویکردهاست. زنان اغلب با دقت بیشتر، ارتباطات قوی‌تر و حساسیت اجتماعی بالا تصمیم‌گیری می‌کنند. آنها صدای اقشار خاموش هستند؛ صدای کودکان، سالمندان، خانواده‌ها و کسانی که اغلب در حاشیه‌های سیاستگذاری شهری قرار می‌گیرند، بنابراین حضور آنان نه صرفاً ضروری، بلکه اجتناب ناپذیر است برای ساخت شهری که در آن عدالت فضایی، زیست‌پذیری اجتماعی و کیفیت زندگی جایگزین توسعه صرفاً کالبدی و تکنوکراتیک شود.
بانوان مدیر با چه چالش‌هایی در این مسیر مواجه هستند و انجمن برای رفع این چالش‌ها چه اقداماتی انجام داده است؟
چالش‌ها متنوع، ریشه‌دار و گاه نامرئی هستند. نخست، موانع فرهنگی و ذهنی است که هنوز در لایه‌های مختلف جامعه، توان مدیریتی زنان را زیر سؤال می‌برد یا آن را محدود به حوزه‌های خاصی می‌داند. دوم، موانع ساختاری است که در قالب قوانین نانوشته، فرصت‌های برابر را از زنان سلب می‌کند. سوم، چالش‌های فردی از جمله کم اعتمادی درونی، فقدان شبکه‌های حمایتی و عدم آشنایی با سازوکار‌های تصمیم‌گیری رسمی.
انجمن در این مسیر با ایجاد کارگروه‌های تخصصی، برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی، مشاوره‌های فردی و گروهی و پیگیری مسائل حقوقی و اجرایی بانوان مدیر، کوشیده است فضای امن و حمایتی را برای رشد و پویایی زنان در مدیریت شهری فراهم سازد. ما تلاش می‌کنیم گفتمانی تازه از «اقتدار زنانه» شکل دهیم که بر خرد، همدلی و مهارت استوار باشد.
آیا انجمن در زمینه آموزش و توانمندسازی بانوان فعال در حوزه مدیریت شهری برنامه‌ای دارد یا داشته است؟
بله، بی‌تردید یکی از ارکان بنیادین فعالیت انجمن، توسعه دانش و مهارت‌های مدیریتی بانوان است. تاکنون دوره‌های مختلفی در زمینه‌های حقوق شهری، مدیریت منابع انسانی، بودجه‌ریزی شهری، رویکرد‌های نوین در برنامه‌ریزی شهری، ارتباطات سازمانی و حکمرانی خوب برگزار کرده‌ایم. همچنین با نهاد‌های دانشگاهی و پژوهشی برای طراحی دوره‌های آموزشی جامع همکاری‌هایی داشته‌ایم. ما معتقدیم زنانی که می‌خواهند وارد ساختار قدرت شوند، باید مجهز به سلاح دانش، مهارت، تجربه و اعتماد به نفس باشند. این آموزش‌ها، تنها برای ارتقای شغلی نیست، بلکه برای تغییر نگاه آنان به خودشان و به جایگاه‌شان در جامعه است.
به نظر شما چگونه می‌توان مشارکت اجتماعی بانوان را در اداره شهر و مدیریت محله‌ها افزایش داد؟
مشارکت اجتماعی زمانی شکوفا می‌شود که سه بستر فراهم باشد: آگاهی، اعتماد و امکان حضور. بانوان باید آگاه شوند که صدای آنان می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های شهری تأثیرگذار باشد. این آگاهی از مسیر آموزش، رسانه و تجربه‌زیسته موفق به دست می‌آید. سپس باید اعتمادسازی صورت گیرد؛ اعتماد به سیستم و اعتماد سیستم به توانمندی زنان. در نهایت، باید فضا‌هایی واقعی برای حضور آنان گشوده شود؛ از شورا‌های محله گرفته تا فرایند‌های مشورتی در شهرداری‌ها و نهاد‌های شهری.
این انجمن با مدل‌سازی تجارب موفق، شناسایی الگو‌های محلی و تشکیل هسته‌های گفتوگو و مشارکت، در تلاش است تا این سه ضلع مشارکت را تقویت کند. هدف ما این است که بانوان نه فقط شنونده تصمیمات، بلکه سازنده و هدایت‌گر آن باشند.
چشم‌انداز شما برای آینده انجمن بانوان مدیریت شهری چیست و چه انتظاراتی از مسئولان، رسانه‌ها و خود بانوان دارید؟
چشم‌انداز ما، ساختن شهری است که در آن حضور زن در هر سطحی از تصمیم‌گیری، امری بدیهی، طبیعی و ضروری تلقی شود. شهری که در آن گفتمان عدالت جنسیتی به یک مطالبه همگانی تبدیل شود، نه صرفاً یک شعار یا مطالبه خاص.
ما از مسئولان انتظار داریم این انجمن و دیگر نهاد‌های مردمی را نه‌تنها تحمل، بلکه حمایت کنند. از رسانه‌ها می‌خواهیم نقش الهام‌بخش، مطالبه‌گر و آگاهی‌بخش خود را ایفا کنند و از بانوان انتظار داریم جسور و پیگیر باشند و در مسیر توسعه خود و جامعه‌شان لحظه‌ای از حرکت بازنمانند.
برخی معتقدند حضور زنان در مدیریت شهری بیشتر جنبه نمایشی یا ویترینی دارد تا اثرگذاری واقعی. نظر شما نسبت به این دیدگاه چیست؟
متأسفانه گاهی چنین نگرشی وجود دارد و گاهی هم برخی انتصابات این دیدگاه را تقویت می‌کنند، اما این نباید ما را از تلاش باز دارد. ما باید میان «حضور نمادین» و «حضور اصیل و مؤثر» تمایز قائل شویم. اگر زنان توانمند، آموزش‌دیده و باتجربه به عرصه مدیریت وارد شوند، این حضور دیگر ویترینی نخواهد بود. ما بر آنیم که زنان را نه برای جایگاه، بلکه برای رسالت آماده کنیم. در این مسیر، تغییر نگاه سیاستگذاران و قدرتمندان لازم است، اما تغییر باور خود زنان ضروری‌تر است.
در سال‌های اخیر، نهاد‌هایی مانند انجمن شکل گرفته‌اند، اما هنوز در بسیاری از ساختار‌های شهری صدای زنان به درستی شنیده نمی‌شود، به نظر شما مشکل کجاست؟
پرسش دقیق و دردمندانه‌ای است. واقعیت این است که «شنیده نشدن» زنان در ساختار‌های رسمی شهری، صرفاً ناشی از کم کاری زنان یا غفلت مدیران نیست، بلکه حاصل یک ساختار چندلایه و پیچیده از موانع تاریخی، فرهنگی، اداری و ذهنی است.
در سطح ساختاری، ما با سازمان‌هایی مواجهیم که هنوز در چارچوب‌های سنتی و بوروکراتیک مردسالارانه تنفس می‌کنند. بسیاری از ساختار‌های شهری از فرایند‌های بودجه ریزی گرفته تا تصمیم سازی‌های کلان به گونه‌ای طراحی شده‌اند که مشارکت معنادار زنان را یا نمی‌شناسند یا آن را جدی نمی‌گیرند. حضور زنان اگر هم باشد، غالباً در سطوح اجرایی یا مشورتی و نه در لایه‌های راهبردی و تصمیم‌گیرنده است.
در سطح فرهنگی، مسئله عمیق‌تر است. هنوز در لایه‌های پنهان فرهنگ سازمانی و اجتماعی، این تصور وجود دارد که مدیریت کلان حوزه‌ای مردانه است و زنان باید در «حوزه‌های نرم» فعالیت کنند. این نگاه، همچون دیواری نامرئی، مانع رشد افقی و عمودی زنان در ساختار‌های شهری می‌شود.
از سوی دیگر، باید نگاهی نقدآمیز و اصلاح گرانه به خود نهاد‌های مدنی از جمله انجمن‌ها نیز داشت. اگر انجمن‌ها صرفاً به رویداد سازی‌های کوتاه مدت یا فعالیت‌های تزئینی بسنده کنند، قدرت اثرگذاری خود را از دست می‌دهند. ما باید انجمن‌ها را به پایگاهی برای مطالبه‌گری هوشمند، گفت‌وگوی مستمر و حضور ساختارمند تبدیل کنیم. نهایتاً باید بپذیریم خود زنان نیز باید به صدای خویش ایمان بیاورند. صدایی که از درون با جسارت، دانش، پیگیری و همبستگی رشد کند، بی‌تردید در ساختار‌های شهری نیز طنین خواهد انداخت. ما برای شنیده شدن باید همزمان بر چهار جبهه کار کنیم: اصلاح ساختار، تغییر فرهنگ، تقویت شبکه‌های حمایتی و توانمندسازی فردی.
کلام آخر...
باید بگویم ما در آغاز راهی ایستاده‌ایم که مقصد آن روشن است، اما مسیر آن نیازمند صبوری، تدبیر و همدلی است. شهر، صرفاً مجموعه‌ای از خیابان‌ها و ساختمان‌ها نیست، شهر، بازتاب آگاهی جمعی ماست. اگر بخواهیم شهری داشته باشیم که زیست‌پذیر، عادلانه، خلاق و انسانی باشد، چاره‌ای نداریم جز آنکه زنان را نه به‌عنوان مخاطب، بلکه به‌عنوان «معمار آینده» به رسمیت بشناسیم. بر این باوریم زنان اگر گرد هم آیند، اگر آموخته‌هایشان را با هم شریک شوند، اگر حمایتگر یکدیگر باشند هم آفرین و تأثیرگذار خواهند شد. آینده از آنِ زنان اندیشمند، بانوان مدیر، مادران الهام بخش و دخترانی است که از همین امروز، خود را شریک ساختن فردا می‌دانند؛ و در آخر بیاییم به جای آنکه منتظر فرصتی از بیرون باشیم، خود فرصت شویم. بیاییم به جای آنکه در حاشیه بایستیم به متن تحولات گام بگذاریم. بیاییم شهری بسازیم که در آن صدای زنان نه پژواک دوردستی که بخشی از بافت همیشگی تصمیم سازی‌ها باشد. راه ادامه دارد، ما ایستاده‌ایم و آینده را با دستان خود خواهیم نوشت.
