جوان آنلاین: تهران، شهری که برای زنده‌ها هم تنگ بود، حالا درگیر جنجالی تازه شده‌است. گفته می‌شود بحران قبر، سایه خود را بر آرامستان‌های پایتخت انداخته‌است. در این رابطه هر روز هشدار‌های جدیدی از گوشه و کنار به گوش می‌رسد. از یک سو، برخی از اعضای شورای شهر نسبت به اشباع آرامستان‌های تهران هشدار می‌دهند و از سوی دیگر، سخنگوی شهرداری تهران هرگونه بحران را رد می‌کند و می‌گوید عملیات دفن اموات بدون هیچ مشکلی پیش می‌رود. میان این اختلافنظرها، اما نگرانی‌های مردم، روزبه‌روز بیشتر می‌شود؛ نگرانی از اینکه اگر ظرفیت آرامستان‌های تهران واقعاً در حال اتمام باشد، چه سرنوشتی در انتظار آنها خواهد بود.
در این میان، بحث‌هایی درباره نقش سوداگران زمین نیز داغ شده‌است؛ برخی مسئولان هشدار می‌دهند که گروه‌هایی پشت پرده به دنبال دامن زدن به این موضوع هستند تا از آن برای اهداف خاص و منافع اقتصادی بهره‌برداری کنند؛ موضوعی که ابهامات زیادی را ایجاد کرده‌است. در چنین شرایطی، مشخص نیست آیا بحران قبر در تهران واقعاً یک چالش جدی است، یا تنها نتیجه اختلافنظرها و منافع پشت پرده است؟! اما آنچه مسلم است، این مسئله دیگر صرفاً یک موضوع شهری نیست، بلکه به دغدغه جدی تبدیل شده که برای آن، باید سازوکار و راهکاری دقیق، کارشناسی و منطقی ارائه شود.
شنبه هفته گذشته بود که مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران هشدار داد بهشت‌زهرا (س) تقریباً به ظرفیت نهایی خود رسیده و دیگر امکان ایجاد قطعات جدید برای دفن روزانه وجود ندارد.
بلاتکلیفی قبر در تهران
پیرهادی با صراحت اعلام کرد: «در حال حاضر، تنها قطعه ۳۲۹ برای دفن روزانه باقی مانده‌است. سایر قطعات موجود به مرز اشباع رسیده‌اند و دیگر فضایی برای دفن روزانه وجود ندارد.» به گفته پیرهادی، شاید بتوان در برخی قطعات قدیمی و پس از گذشت حدود ۳۰سال، فضایی برای دفن مجدد فراهم کرد، اما این امکان محدود و وابسته به شرایط خاص است.
در حالی که نگرانی‌ها در مورد کمبود قبور بیشتر شده، شورای شهر تهران گزینه‌هایی برای احداث آرامستان‌های جدید بررسی کرده‌است. این عضو شورای شهر گفته که از پنج نقطه پیشنهادی شهرداری تهران، سه نقطه مورد تأیید کمیسیون‌های تخصصی شورا قرار گرفته‌اند، اما نکته قابل‌توجه این است که یکی از این سه نقطه، صرفاً برای مواقع بحرانی در نظر گرفته شده و در شرایط عادی قابلیت استفاده ندارد: «یکی از این نقاط پیشنهادی، محدوده کلاغ‌آیه است که به‌عنوان آرامستان بحران تعریف شده‌است. این مکان فقط در شرایط ویژه، مانند شیوع بیماری‌های فراگیر یا رخداد‌های غیرمترقبه همچون زلزله قابل‌استفاده خواهد بود.»
پیرهادی تأکید کرده که آرامستان بحران قرار نیست در شرایط عادی جایگزین قطعات موجود شود، بلکه فقط در موارد اضطراری مورد استفاده قرار خواهد گرفت. سایر نقاط پیشنهادی شامل محدوده‌ای در جنوب شرق تهران، محدوده سه‌راه سیمان در بزرگراه امام رضا و همچنین اوایل جاده ساوه هستند که هنوز در مرحله بررسی و تأیید نهایی قرار دارند.
گرچه شورای شهر به‌دنبال راهکاری برای حل این بحران است، اما پیرهادی اذعان دارد که احداث آرامستان جدید دست‌کم شش ماه زمان نیاز دارد. به گفته او، «از طراحی تا بهره‌برداری یک آرامستان، فرآیندی زمان‌بر است و نیاز به زیرساخت‌های لازم از جمله تأسیسات آب و برق، مسیر‌های دسترسی و نگهبانی دارد.»
کمبود زمین نیز یکی دیگر از موانع مهم پیش‌روی این مسئله است. پیرهادی با اشاره به کمبود اراضی مناسب در اطراف تهران تصریح کرد: «حتی اگر اراضی ۱۰۰ تا ۲۰۰ هکتاری در دسترس باشند، بررسی‌های دقیق شورا، فرایند تملک و اخذ مجوز‌های لازم زمان‌بر و پیچیده خواهد بود.»
منفعت‌طلبی مافیای زمین
با وجود هشدار‌های پیرهادی درباره اشباع ظرفیت بهشت زهرا و نیاز فوری به احداث آرامستان‌های جدید، یک روز بعد (یک‌شنبه)، احمد صادقی، عضو شورای شهر، نظر کاملاً متفاوتی را مطرح کرد. او در سیصد و سی‌امین جلسه شورا، در تذکر پیش از دستور خود، ضمن رد ادعای بحران قبر گفت: «ما در وضعیت بحرانی دفن اموات نیستیم. این موضوع را بنده بعد از ساعت‌ها جلسه کارشناسی و بر اساس نظر متخصصان مطرح می‌کنم. بهشت زهرا (س) تا چندین سال آینده امکان دفن اموات را دارد، بنابراین ما در وضعیتی نیستیم که تصمیم عجولانه‌ای بگیریم.»
این عضو شورای شهر تهران، ضمن انتقاد از برخی اظهارات که کمبود قبر را بحرانی توصیف کرده‌اند، اظهار داشت: «فکر می‌کنم این شلوغ کردن‌های بیش از حد برخی که ادعا می‌کنند دیگر جایی برای دفن اموات نیست و اموات روی دست ما می‌مانند، بر اساس مقاصدی بیان می‌شود که باید به این مهم توجه شود. مافیای زمین که می‌خواهند مشکلاتی را بزرگ کنند و به منافعی برسند.»
صادقی در سخنانش به تأثیر مافیای زمین بر این موضوع اشاره کرد و گفت که باید بررسی شود چه کسانی از دامن زدن به این بحران سود می‌برند. او در ادامه تأکید کرد که باید از تصمیم‌های هیجانی و نادرست پرهیز کرد و موضوع بر اساس واقعیت‌های کارشناسی‌شده بررسی شود.
همچنین یکی دیگر از نکات کلیدی که صادقی به آن اشاره کرد، تمرکز آرامستان‌های تهران در مناطق جنوبی شهر بود. او با اشاره به برنامه چهارم توسعه، بیان کرد که آرامستان‌ها نباید در یک منطقه متمرکز شوند و باید به‌طور متوازن در شمال، شرق و غرب تهران نیز توسعه یابند: «اینکه تأکید می‌شود آرامستان‌ها فقط در جنوب توسعه داده شوند و بعد فضایی ایجاد کنند که دیگر جا برای دفن اموات نیست، این موضوع قابل‌تأمل است!»
این عضو شورای شهر همچنین مطالبه مردم جنوب تهران را مبنی بر کاهش بار ترافیکی، زیست‌محیطی و اجتماعی ناشی از تمرکز آرامستان‌ها در این بخش شهر مطرح کرد و خواستار ورود شورا به این موضوع شد.
صادقی در ادامه از عدم اجرای برنامه‌های توسعه آرامستان در سایر مناطق شهر انتقاد کرد و خطاب به شهرداری تهران گفت: «چرا تأکید شده که آرامستان‌ها باید در غرب، شرق و شمال تهران نیز توسعه یابند، اما این موضوع عملیاتی نمی‌شود؟ نباید بگذاریم یک مشکل در جنوب تهران به غده‌ای بزرگ تبدیل شود. تمرکز آرامستان‌ها از جنوب تهران باید برداشته و در تمامی قسمت‌های شهر توزیع شود.»
بحران‌نمایی‌های غیرواقعی
پس از این اظهارنظرات، سخنگوی شهرداری تهران وارد این بحث شد و هرگونه بحران را رد کرد.
روز پنج شنبه، عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران تأکید کرد هیچ بحران یا مشکل جدی در زمینه آرامستان‌ها وجود ندارد و آنچه به‌عنوان بحران نمایش داده می‌شود، واقعی نیست: «همان‌طور که در نشست خبری شهردار تهران صراحتاً اعلام شد، ما هیچ مشکل یا بحرانی در این زمینه نداریم. بحران‌نمایی‌هایی نیز که صورت می‌گیرد، واقعی نیست.»
محمدخانی، ضمن اشاره به ظرفیت موجود در بهشت‌زهرا (س)، خاطر نشان کرد که همه امور مربوط به دفن اموات بدون هیچ مشکل خاصی در حال انجام است: «امیدوارم خدا عمر با عزت به همه مردم تهران بدهد، اما به هر حال، این ظرفیت در بهشت‌زهرا (س) وجود دارد و اقدامات مربوط به دفن اموات بدون هیچ مشکلی پیش می‌رود. همچنین عملیات توسعه آرامستان‌ها نیز بدون هیاهو و در مسیر کارشناسی دقیق انجام می‌شود.»
با وجود رد بحران از سوی سخنگوی شهرداری، او تأکید کرد که توسعه آرامستان‌ها همچنان در دستور کار قرار دارد، اما نه به دلیل کمبود قبر، بلکه برای دسترس‌پذیری بیشتر شهروندان.
او با اشاره به اینکه مردم شمال و شمال‌شرق تهران باید مسافت طولانی‌ای را برای زیارت قبور طی کنند و این مسئله باعث افزایش ترافیک و ازدحام در برخی مناسبت‌ها همچون آخر سال می‌شود، اظهار داشت: «شهرداری تهران در حال طی کردن مسیر است تا بهترین گزینه‌ها برای احداث آرامستان را انتخاب کند.»
محمدخانی همچنین تأیید کرد که فرآیند ساخت آرامستان جدید در حال طی شدن است، اما درباره مکان دقیق آن و مراحل اجرایی‌اش، توضیح بیشتری نداد. او گفت: «برای ساخت آرامستان جدید، فرآیندی در حال طی شدن است؛ اما اینکه مکانش کجاست و در چه مرحله‌ای قرار دارد، هنوز نمی‌توان سخن گفت.»
یکی از جنجالی‌ترین موضوعاتی که در روز‌های اخیر مطرح شده، بحث دخالت مافیای زمین در احداث آرامستان‌های جدید است؛ موضوعی که احمد صادقی نیز در رابطه با آن هشدار داد، اما سخنگوی شهرداری تهران در واکنش به این ادعا گفت: «شهرداری تهران درباره مافیا صحبت نمی‌کند، بلکه علیه آنها اقدام می‌کند.»
نقطه مبهم!
اختلاف‌نظر میان مسئولان درباره وضعیت قبور در تهران، نشان‌دهنده یک چالش مدیریتی و شهری پیچیده است؛ بحرانی که از هشدار‌های پیرهادی درباره اشباع ظرفیت بهشت زهرا آغاز شد، با مطرح‌شدن موضوع «مافیای زمین» از سوی صادقی گسترش یافت و در نهایت با رد کامل وجود بحران از سوی شهرداری تهران به نقطه‌ای مبهم رسید.
در این میان اما، پایتخت‌نشینان در میان گزارش‌های ضدونقیض، نگران هستند و نمی‌دانند چه آینده‌ای در انتظارشان است. بی‌تردید زمان نشان خواهد داد که تصمیمات شهری چگونه بر آینده آرامستان‌های پایتخت تأثیر می‌گذارد، اما آنچه مسلم است، این مسئله نمی‌تواند برای مدت طولانی در بلاتکلیفی بماند. شهروندان تهرانی انتظار دارند فارغ از اختلافات مدیریتی، راه‌حلی دقیق، اصولی و بلندمدت برای تأمین آخرین خانه‌شان ارائه و عملیاتی شود.
