جوان آنلاین: انگار قرار نیست پرونده فروش اینترنتی دارو حالاحالا‌ها بسته شود. روز گذشته با دستور مستقیم رئیس‌جمهور برای توقف فروش اینترنتی دارو، رسماً این پرونده در شرایطی دوباره گشوده شد که بنا بود با تدوین دستورالعملی از سوی سازمان غذا و دارو این کار ضابطه‌مند شود و به نسخه‌پیچی آنلاین رسمیت داده‌شود. نسخه پیچی آنلاین دارو از آن دست موضوعات پرمناقشه‌ای است که فهرست طویلی از مخالفان و موافقان را در مقابل خود به صف کرده‌است. حالا انگار زور مخالفان به موافقان چربیده و برای متوقف کردن این طرح دست به دامان رئیس‌جمهور شده‌اند. رویکردی که موفقیت‌آمیز بوده و با دستور مسعود پزشکیان فروش اینترنتی دارو به طور فوری متوقف شد تا موافقان و مخالفان به زورآزمایی خود ادامه دهند.
موافقان و مخالفان فروش اینترنتی دارو هر کدام برای خودشان استدلالی دارند و مزایا و معایبی را برای این کار بر می‌شمرند. به همین خاطر هم سر و سامان دادن به فروش اینترنتی دارو اینقدر مناقشه برانگیز و طولانی شده‌است. حالا هم به دنبال درخواست محمود فاضل، رئیس شورای عالی سازمان نظام پزشکی، از رئیس‌جمهوری برای توقف فروش اینترنتی دارو، مسعود پزشکیان به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، دستور داد در اجرای این طرح، با وزیر بهداشت هماهنگ باشد. در نامه محسن حاجی میرزایی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، دستور پزشکیان به ستار هاشمی ابلاغ شده‌است. در این زمینه آمده‌است: «هماهنگی لازم با وزیر بهداشت در تمامی موارد به عمل آمده و در مسائل مربوط، بدون در نظر گرفتن چارچوب‌های وزارت بهداشت، هیچ‌گونه مجوز اقدامی صادر نشود.»
این دستور رئیس‌جمهور در حالی بود که چند روز پیش نصر‌الله پژمانفر، رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در واکنش به دستور و ممنوعیت سازمان غذا و دارو به داروخانه‌ها برای توقف همکاری با پلتفرم‌های توزیع دارو گفته‌بود: «این کار خلاف قانون است»!
دلایل توقف فروش اینترنتی دارو
انجمن داروسازان ایران و سازمان نظام پزشکی در خصوص فروش اینترنتی دارو نگرانی‌هایی را مطرح کرده‌اند؛ موضوعاتی از جمله فروش دارو‌های تقلبی یا تاریخ گذشته، نبود مشاوره تخصصی حضوری، تداخل‌های دارویی و مصرف نادرست، نقض قوانین و مقررات بهداشتی، مسائل امنیتی و حفظ حریم شخصی، ارسال دیرهنگام یا اشتباه و عدم دسترسی به شرایط نگهداری مناسب از جمله نگرانی‌هایی است که منجر به درخواست توقف فوری فروش اینترنتی دارو از سوی نهاد‌های پزشکی شده‌است.
۳۱ اردیبهشت‌ماه سازمان غذا و دارو در نامه‌ای همکاری کلیه داروخانه‌ها را با سکو‌های اینترنتی، کسب‌وکار‌های مجازی حمل و نقل کالا در خصوص نسخه‌پیچی، تهیه و ارسال هرگونه اقلام دارویی را ممنوع اعلام کرد. چند روز پس از این ممنوعیت هم مهدی پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو اعلام کرد: «فروش اینترنتی دارو به‌طور کلی ممنوع نشده، اما فعالیت بدون ضابطه و نظارت نمی‌تواند ادامه پیدا کند. فعالیت پلتفرم‌ها در این حوزه صرفاً در چارچوب مقررات و با نظارت دقیق سازمان غذا و دارو مجاز خواهد بود.»
طبق تأکید پیرصالحی، موضوع فروش دارو با سایر کالا‌ها متفاوت است، تأمین دارو تابع ضوابط سختگیرانه‌ای است و برای حفاظت از سلامت مردم، رعایت این الزامات ضروری است، به‌ویژه در حوزه فروش اینترنتی، باید از انتشار اطلاعات شخصی بیماران و ورود دارو‌های تقلبی یا گران‌فروشی جلوگیری شود.
رئیس سازمان غذا و دارو در عین حال از تدوین و نهایی شدن ضوابط فروش اینترنتی دارو خبر داده و گفته‌بود: «بر اساس این ضوابط، سکو‌ها فقط در صورت اتصال به سامانه واسط که تحت نظارت سازمان عمل می‌کند، مجاز به ارائه خدمات خواهند بود. در این ساختار، اطلاعات بیماران نزد داروخانه‌ها محفوظ می‌ماند و امکان انتخاب داروخانه برای مردم فراهم می‌شود.»
نصر‌الله پژمانفر، رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس، اما در واکنش به این ممنوعیت نسخه‌پیچی، تهیه و ارسال هرگونه اقلام دارویی با بیان اینکه این بخشنامه در مغالطه‌ای از موضوع نسخه‌پیچی، تهیه و توزیع دارو صحبت می‌کند، در حالی که پلتفرم‌ها و کسب وکار‌های آنلاین صرفاً در حوزه حمل دارو فعالیت می‌کنند، به شرق گفت: «براساس دستورالعمل وزارت ارتباطات و بهداشت نیز هیچ یک از پلتفرم‌ها حق نسخه‌پیچی یا تهیه و انبار دارو را ندارند و این وظیفه تنها بر عهده داروخانه است.»
به گفته پژمانفر تبصره ۳ ماده ۷ قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی، آمده‌است که الزام اشخاص به اخذ مجوزی که اطلاعات آن در این درگاه ثبت نشده، ممنوع است. با این حال در بخشنامه، فعالیت داروخانه‌ها را بدون در نظر گرفتن این بند ممنوع کرده‌است.
کمیسیون اصل نود مجلس همچنین در جلسه‌ای که روز یک‌شنبه ۴ خردادماه با حضور نمایندگان وزارت ارتباطات و بهداشت و سازمان غذا و دارو درباره ممنوعیت فروش آنلاین دارو از سکو‌ها برگزار کرده‌بود، با این بخشنامه مخالفت کرد. اعضای این کمیسیون اعلام کردند که بخشنامه جدید این سازمان باید ابطال شود.
نگاه متفاوت فعالان حوزه دیجیتال و مجلس
ایجاد یک سامانه از سوی وزارت بهداشت برای اینکه داروخانه‌ها به صورت مستقیم با پلتفرم‌های توزیع دارو ارتباط نگیرند و همه فعالیت‌ها از طریق این سامانه انجام شود هم اقدام دیگری است که وزارت بهداشت در دستور کار دارد، اما با انتقاداتی از سوی فعالان حوزه دیجیتال از جمله وزیر ارتباطات مواجه است. بر این اساس ستار هاشمی، وزیر ارتباطات در نامه‌ای به ظفرقندی، وزیر بهداشت، به تبعات منفی تمرکز فرآیند توزیع اینترنتی دارو و خدمات آنلاین حوزه سلامت در سامانه انحصاری سازمان غذا و دارو اشاره کرد. هاشمی در این خصوص اعلام کرد که این امر منجر به محدود شدن نوآوری، حذف رقابت سالم، کاهش سرعت و کارآیی فرآیند‌ها و کنترل یک‌جانبه گردش اطلاعات و جریان مالی می‌شود.
کمیسیون سلامت دیجیتال انجمن تجارت الکترونیک هم اعلام کرد تمامی نکاتی که در آن نامه علیه پلتفرم‌های توزیع آنلاین دارو مطرح‌شده ناصحیح بوده و بسیاری از نکات به شکل آگاهانه مغفول مانده‌است. این کمیسیون تأکید کرده بود که مخالفان دارورسانی آنلاین تلاش می‌کنند با عبارات کلی و مبهم و افترا درباره «اشاعه آشکار فساد» و «تقلب و رانت» ضرورت تحول دیجیتال و رفع انحصار را زیر سؤال ببرند.
رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس نیز با اشاره به اینکه راه اندازی سامانه به هیچ‌وجه مورد پذیرش نیست، به شرق گفت: «این موضوع نقض صریح قانون اجرایی سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، تبصره بند ت ماده ۱۰۷ و ماده ۷۰ قانون برنامه هفتم پیشرفت، ماده ۱۳ قانون خدمات کشوری و همچنین ماده ۷۱ مکرر قانون محاسبات است و بهره‌برداری از آن غیرقانونی است.»
از نگاه پژمانفر همچنین رئیس سازمان غذا و دارو به دلیل تضییع اموال دولتی باید پاسخگو باشد و کمیسیون به اتلاف بیت‌المال ورود خواهد کرد. در جلسه مجلس پیرامون فروش اینترنتی دارو نیز نماینده وزیر ارتباطات اعلام کرده‌بود که براساس قانون برنامه هفتم باید وزارت بهداشت برای راه‌اندازی سامانه ملی از وزارت ارتباطات اجازه بگیرد که چنین اجازه‌ای صادر نشده‌است.
حساسیت‌های نسخه‌پیچی آنلاین
آیا همه ارکان زندگی ما از جمله سلامت و دارو و درمان باید به سمت خدمات آنلاین پیش برود یا ماهیت برخی از خدمات مثل همین دارو و درمان ایجاب می‌کند همچنان به شکل حضوری و سنتی ارائه شود؟
برای پاسخ به این سؤال می‌توان به تجربه کشور‌های دیگر نگاهی انداخت. واقعیت این است که ایالات متحده، بریتانیا، هلند، استرالیا، چین و سوئد کشور‌هایی هستند که تجربه فروش آنلاین دارو را دارند، اما در قالب قوانین سختگیرانه و کنترل‌شده! با تمام اینها باز هم در کشوری مانند امریکا نسخه‌پیچی آنلاین چالش‌برانگیز بوده‌است. فروش آنلاین دارو در ایالات متحده علاوه بر مزایای بالقوه، خطرات و چالش‌هایی نیز داشته‌است که بسیاری از آنها نتیجه خرید از داروخانه‌ها و پلتفرم‌های فروشی است که مجوز‌های لازم را ندارند و تحت مقررات فعالیت نمی‌کنند. به نظر می‌رسد در ایران هم اگر بناست نسخه‌پیچی یا فروش آنلاین دارو اتفاق بیفتد تحت ضوابط و نظارت کافی باشد. تجربه هک شدن اسنپ نشان داد همیشه هم پلتفرم‌ها قابل اعتماد نیستند، همچنان که همین حالا هم شبکه توزیع دارو نشتی‌هایی دارد و همین نشتی‌ها بازار سیاه دارویی را تغذیه می‌کند و با نسخه‌پیچی آنلاین بیم آن می‌رود این موارد تشدید شود.
