جوان آنلاین: گرمایی که دیگر نفس خانه را نمی‌گیرد. روز جمعه در نمایشگاه بین‌المللی نفت تهران، بخاری‌ای رونمایی شد که ظاهرش ساده بود، اما کارکردش پیشرفته و مهم. یک بخاری گازسوز هرمتیک (دودکش‌دار دوجداره با مکش و تخلیه اجباری) که برخلاف بخاری‌های سنتی، هوای موردنیاز احتراق را از فضای بیرونی می‌گیرد و گاز‌های حاصل را با کمک فن به خارج منتقل می‌کند. این نوع طراحی، ضمن افزایش بازدهی حرارتی، ایمنی را به شکل چشمگیری ارتقاء می‌دهد و میزان مصرف گاز را کاهش می‌دهد. مدل معرفی‌شده در این نمایشگاه، اولین نمونه صنعتی ایرانی است که با فناوری بومی، استاندارد‌های روز را در زمینه گرمایش گازسوز رعایت کرده است. این محصول با حضور رئیس شرکت ملی گاز ایران و در جمع مدیران ارشد انرژی کشور معرفی شد.
هرمتیک، نقطه پایان برای دودکش‌های خطرساز است. در بخاری‌های سنتی، گاز مورد نیاز برای احتراق از فضای اتاق تأمین می‌شود و دود حاصل نیز به‌واسطه یک دودکش ساده به بیرون می‌رود. اما این سیستم، سال‌هاست که در بسیاری از کشور‌های پیشرفته به‌دلیل خطر نشت مونوکسیدکربن، حذف شده است. بخاری هرمتیک یا سیستم احتراق بسته، با استفاده از دودکش دوجداره، به‌صورت هم‌زمان هوای احتراق را از بیرون تأمین و گاز‌های خروجی را به بیرون هدایت می‌کند. این مدل‌ها مجهز به سنسور فشار، سیستم کنترل اکسیژن و ترموستات‌های چندمرحله‌ای هستند و در برابر خاموشی ناگهانی شعله یا افت فشار گاز، واکنش ایمن دارند.
مصرف بهینه گاز در شرایط بحران انرژی
در شرایطی که کشور در فصل زمستان با افت فشار گاز و محدودیت تأمین سوخت روبه‌روست، محصولات گرمایشی کم‌مصرف اهمیتی دوچندان می‌یابند. به گفته مهندسان حاضر در غرفه معرفی، بخاری هرمتیک جدید، حدود ۲۰درصد نسبت به مدل‌های معمولی صرفه‌جویی در مصرف گاز دارد و می‌تواند بخشی از بار مصرف گاز خانگی را کاهش دهد. کارشناسان انرژی می‌گویند اگر حتی ۱۰درصد از خانوار‌های کشور به این مدل‌ها مجهز شوند، در فصل سرما چند میلیون مترمکعب در روز صرفه‌جویی حاصل خواهد شد. نکته مهم آنکه، مصرف کمتر گاز در داخل کشور، امکان صادرات بیشتر را در بخش پتروشیمی و برق فراهم می‌سازد.
تولید بومی با استاندارد روز
طراحی و تولید بخاری هرمتیک در کشورمان تا همین اواخر به‌دلیل پیچیدگی فنی و هزینه بالا، در انحصار چند شرکت خارجی بود. اما به گفته مدیر پروژه، مدل رونمایی‌شده در نمایشگاه نفت، حاصل تحقیق و توسعه مهندسان داخلی است و تمامی قطعات اصلی آن اعم از شیر کنترل، سنسورها، فن و سیستم ایمنی در داخل کشور تولید شده‌اند. این بخاری موفق به اخذ استاندارد نیز در مراحل دریافت است. نصب آسان، طراحی جمع‌وجور، ایمنی بالا و سازگاری با محیط‌های کوچک از ویژگی‌های این محصول است که می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای آپارتمان‌های جدید، مدارس، مراکز درمانی و خوابگاه‌ها باشد.
نگاه شرکت ملی‌گاز به نسل جدید گرمایش
در مراسم رونمایی، تأکید شد بهره‌وری انرژی باید به یک فرهنگ تبدیل شود و حمایت از محصولات کم‌مصرف، بخشی از مسئولیت‌های ملی شود. بازدیدکنندگان نمایشگاه، از جمله مهندسان مکانیک، طراحان تأسیسات ساختمان و مصرف‌کنندگان نهایی، در بازدید از این بخاری نکاتی را مطرح کردند. مهم‌ترین دغدغه‌ها، هزینه اولیه نصب، خدمات پس از فروش و امکان گسترش این فناوری در شهر‌های کوچک بود. به گفته یکی از طراحان سیستم، قیمت این بخاری نسبت به بخاری معمولی مقداری بیشتر است، اما هزینه مصرف گاز و تعمیرات پایین‌تر آن، این اختلاف را در کمتر از دو سال جبران می‌کند.
تجربه جهانی
در بسیاری از کشورها استفاده از بخاری‌های غیر‌هرمتیک در ساختمان‌های جدید ممنوع شده است. دلیل این رویکرد، تجربه‌های تلخی از گازگرفتگی در دهه‌های گذشته و همچنین افزایش حساسیت‌های زیست‌محیطی در حوزه بهره‌وری انرژی بوده است. در کشور‌هایی مانند ایتالیا که از پیشگامان اجرای استاندارد‌های انرژی در حوزه گرمایش هستند، بخاری‌های هرمتیک تنها گزینه مجاز برای نصب در آپارتمان‌ها محسوب می‌شوند. در این کشورها، سیاستگذاران علاوه بر ممنوعیت محصولات ناایمن، با مشوق‌های مالی و مالیاتی، مردم را به استفاده از مدل‌های کم‌مصرف و ایمن سوق داده‌اند.
ترکیه نیز در دهه گذشته با اجرای طرحی ملی، حدود ۸۰درصد بخاری‌های سنتی را با مدل‌های هرمتیک جایگزین کرده و در حال حاضر از صادرکنندگان این فناوری به کشور‌های منطقه است. به اعتقاد کارشناسان، ایران نیز با توجه به ظرفیت تولید داخلی و میزان مصرف بالای گاز طبیعی، می‌تواند مسیر مشابهی را با تکیه بر ظرفیت‌های بومی طی کند.
چالش قیمت و فرهنگ مصرف
هرچند بخاری‌های هرمتیک مزایای فنی و ایمنی فراوانی دارند، اما توسعه بازار آنها با چالش‌هایی نیز روبه‌روست. مهم‌ترین چالش، قیمت اولیه بالاتر نسبت به مدل‌های سنتی است. این موضوع در شرایط اقتصادی فعلی، ممکن است بخشی از مصرف‌کنندگان را از تصمیم به خرید بازدارد. به‌گفته کارشناسان، یکی از راهکار‌های اثربخش، ارائه مشوق‌های دولتی یا طرح‌های فروش اقساطی از طریق نهادهایی، چون بنیاد مسکن، شرکت ملی گاز یا بانک‌های تخصصی است. همچنین، نصب بخاری‌های هرمتیک در پروژه‌های جدید دولتی، به‌ویژه مسکن ملی، می‌تواند بازار اولیه این محصول را فعال کند و با افزایش تولید، قیمت را کاهش دهد.
مسئله دیگر، آگاهی پایین برخی مصرف‌کنندگان درباره تفاوت این مدل با بخاری‌های قدیمی است. برای مثال، بسیاری تصور می‌کنند بخاری بدون شعله باز نمی‌تواند گرمای کافی تولید کند یا به اشتباه آن را وابسته به برق دائمی می‌دانند. در حالی که در مدل‌های مدرن، مصرف برق فن و سیستم کنترل بسیار ناچیز است و با باتری یا برق اضطراری نیز قابل راه‌اندازی هستند.
آینده بخاری‌های هوشمند
رونمایی از بخاری هرمتیک ایرانی، تنها یک آغاز است. به گفته طراحان حاضر در نمایشگاه نفت، نسل بعدی این محصولات به‌زودی به سیستم‌های هوشمند کنترل از راه دور، سنسور کیفیت هوا و حتی قابلیت اتصال به شبکه برق اضطراری مجهز خواهند شد. این بخاری‌ها می‌توانند به‌صورت خودکار با توجه به دمای محیط، حضور افراد در فضا و ساعات اوج مصرف، عملکرد خود را تنظیم کنند. همچنین، با ورود به پلتفرم‌های اینترنت اشیا (IoT)، به‌زودی این امکان فراهم می‌شود که مصرف گاز هر خانه به‌صورت لحظه‌ای رصد و مدیریت شود. در چنین شرایطی، بخاری هرمتیک نه‌تنها یک وسیله گرمایشی، بلکه بخشی از «خانه هوشمند» و معماری مصرف انرژی در آینده خواهد بود.
