جوان آنلاین: کانال تلگرامی موسسه مطالعات ایران و اوراسیا در مطلبی به تاثیر تعرفه‌های ترامپ بر اقتصاد روسیه پرداخت:
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در اقدامی جدید از تعرفه پایه ۱۰ درصدی بر تمام واردات به ایالات متحده و تعرفه‌های بسیار بالاتر برای بسیاری از بزرگترین شرکای تجاری این کشور رونمایی کرد که باعث سقوط در بازارهای مالی جهان و ترس از رکود جهانی شد.
دمیتری پسکوف سخنگوی کرملین، درباره به حداقل رساندن تأثیر آشفتگی بازار توضیح داد: “ما شاهد تلاطم بسیار بالایی در بازارهای بین‌المللی هستیم. ما پیش‌بینی‌های بسیار نامطلوبی را از سوی اقتصاددانان جهان می‌شنویم که نسبت به این اخبار بدبین هستند. با طوفانی مانند این، ما باید بسیار مراقب باشیم تا اثرات منفی بر اقتصاد خود را به حداقل برسانیم.”
مقامات مسکو در جدیدترین واکنش از تعرفه‌های جدید گسترده دونالد ترامپ انتقاد کردند و او را به بی‌اعتنایی به قوانین تجارت بین‌المللی و افزایش نگرانی‌ها در مورد خطر جنگ تجاری جهانی متهم کردند. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه اظهار داشت: اعمال تعرفه‌ها “نشان می‌دهد که واشنگتن دیگر خود را ملزم به هنجارهای قانون تجارت بین‌المللی نمی‌داند.”
اما نکته عجیب و بهت‌آور آن است که روسیه و متحدش بلاروس در میان معدود کشورهایی هستند که از لیست رئیس جمهور آمریکا مستثنی شده‌اند. بسیاری از رسانه‌ها به دنبال پاسخ این سوال هستند که چرا تعرفه متقابل بر روسیه اعمال نشد. اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا در مصاحبه‌ای پاسخ داد که تحریم‌های موجود به این معنی است که به هر حال تجارت با روسیه وجود ندارد. کارولین لیویت، سخنگوی کاخ سفید تاکید کرد که تحریم‌های ایالات متحده در ارتباط با جنگ در اوکراین از “هر گونه تجارت معنی‌دار” با روسیه جلوگیری می‌کند. اما آیا واقعا این مسئله صحت دارد؟
بر اساس گزارش اداره سرشماری ایالات متحده، تجارت با روسیه از زمان آغاز جنگ در اوکراین به شدت کاهش یافته است: از حدود ۳۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ به حدود ۳.۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴. بنابراین ادعای بسنت مبنی بر اینکه تجارتی با روسیه وجود ندارد، منعکس‌کننده واقعیت نیست. واردات از این کشور، هر چند کاهش یافته، اما همچنان برای ایالات متحده قابل توجه است، به ویژه به این دلیل که شامل کالاهای استراتژیک مانند کودها و مواد شیمیایی معدنی است. حتی اگر تجارت با روسیه در حال حاضر یک دهم سطح قبلی باشد، حذف آن از تعرفه‌های جدید ترامپ تنها با تحریم‌های موجود و کاهش ارقام واردات قابل توضیح نیست. در مقایسه، واشنگتن تعرفه‌های ۲۷ درصدی را بر واردات از قزاقستان اعمال می‌کند، اگرچه حجم تجارت این کشور با آمریکا برابر با روسیه است: حدود ۳.۴ میلیارد دلار که ۲.۳ میلیارد دلار واردات آمریکا است. حجم تجارت با اوکراین حتی کمتر از ۲.۹ میلیارد دلار است که ۱.۲ میلیارد دلار واردات است. با این وجود، اوکراین جنگ‌زده در لیست تعرفه متقابل ۱۰ درصدی قرار دارد. علاوه بر این، برخی از جمهوری‌های سابق شوروی نیز در فهرست قرار دارند. ایران و سوریه نیز که با تحریم‌های سنگین درگیرند، با تعرفه‌های اضافی ۱۰ و ۴۰ درصدی مواجه شده‌اند.
لکساندرا فیلیپنکو، کارشناس مسائل سیاسی می‌گوید:«به نظر می‌رسد که این نرمش ماهیت نمادین دارد. ایالات متحده هیچ آماری از تجارت با کره شمالی، کوبا و بلاروس منتشر نکرده است. اما بر اساس برآوردهای سازمان ملل، تجارت دوجانبه بین ایالات متحده و بلاروس، بالغ بر چند ده میلیون دلار در سال است. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۴، کالاهای بلاروسی به ارزش ۲۱ میلیون دلار به ایالات متحده وارد شد. بنابراین به نظر نمی‌رسد که فهرست تعرفه‌ها منحصراً بر اساس حجم تجارت یک کشور باشد. حتی مناطق کوچک یا خالی از سکنه مانند جزایر هرد و مک دونالد – سرزمین‌های دوردست استرالیا در جنوب اقیانوس هند که عملا هیچ ارتباطی با تجارت ایالات متحده ندارند – تحت تأثیر این اقدامات قرار می‌گیرند.»
چرا روسیه معاف است؟
الکساندرا فیلیپنکو، تصمیم ترامپ برای کنار گذاشتن روسیه از فهرست تعرفه‌ها را نشانه روشنی می‌داند که بهبود روابط با مسکو برای کاخ سفید اولویت است. غیبت روسیه در لیست تعرفه‌های ترامپ می‌تواند اقدامی از سوی رئیس جمهور برای به دست آوردن اهرم فشار بر کرملین در مورد مذاکرات صلح اوکراین باشد.
نینا خروشچوا، استاد روابط بین‌الملل نیز دیپلماسی بین دو کشور را دلیل احتمالی ترامپ برای خودداری از اعمال تعرفه بر روسیه می‌داند. از سوی دیگر، اولگ بوکلمیشف، مدیر مرکز تحقیقات سیاست اقتصادی در دانشگاه دولتی مسکو، تصمیمات ترامپ در مورد روسیه و اوکراین را «عاری از هرگونه منطق اقتصادی» می‌داند. او همچنین تصمیم عدم اعمال تعرفه‌های اضافی بر روسیه را صرفاً سیاسی می‌داند، علیرغم ادعای واشنگتن مبنی بر اینکه تجارت دوجانبه ناچیز است. سوخت هسته‌ای روسیه، کودهای نیترو و فلزات پلاتین همچنان به ایالات متحده عرضه می‌شوند و تعرفه‌های بالای آنها می‌تواند منجر به هزینه‌های انرژی بیشتر شود که در برنامه‌های ترامپ نیست. وی در عین حال تاکید کرد که حجم تجارت کنونی با روسیه که به مراتب از سطح قبلی خود کمتر شده است، با بازار اروپا و چین قابل مقایسه نیست. بازگشت به تجارت قوی‌تر بین روسیه و ایالات متحده نیز غیرواقعی خواهد بود. حتی اگر تنش‌ها کاهش یابد، بازگشت به سطح قبلی غیرممکن است. محدودیت‌های مالی، لجستیکی و تحریم‌ها همچنان پابرجا خواهند بود و چین تا حدودی بازار روسیه را در اختیار گرفته است.
سیاست تجاری ترامپ چیست؟
اندکی پس از روی کار آمدن ترامپ، از اعمال تعرفه‌های زیادی بر برخی از شرکای تجاری اصلی واشنگتن از جمله چین، مکزیک، کانادا و اتحادیه اروپا خبر داد. او گفت که این اقدام به رفع نابرابری‌ها در تجارت جهانی کمک می‌کند که منجر به واردات بیشتر آمریکا از کشورهای خارجی نسبت به صادرات به آنها شده است. وی با اعلام حداقل تعرفه ۱۰ درصدی بر تمام شرکای تجاری ایالات متحده جنگ تجاری را تشدید کرد.
در اقدامی تلافی‌جویانه پکن اعلام کرد که تعرفه ۸۴ درصدی بر کالاهای وارداتی از آمریکا اعمال خواهد کرد. تعرفه‌ها در واقع مالیات بر شرکت‌های آمریکایی است که می‌خواهند از چین کالا بخرند و بالعکس. این امر انگیزه‌هایی را برای چین و ایالات متحده ایجاد می‌کند تا کالاهای تعرفه شده را با کالاهای تولید داخل یا کالاهای کشورهای ثالث جایگزین کنند. در کوتاه‌مدت، روسیه ممکن است بتواند با جایگزین کردن خود با ایالات متحده برای تامین منابع انرژی به چین، از تشدید جنگ تجاری سرمایه‌گذاری کند. اما بعید است که کرملین بتواند در درازمدت از جنگ تعرفه‌ها منتفع شود – به خصوص که ممکن است به رکود اقتصاد جهانی منجر شود که تقاضا برای نفت و گاز روسیه را کاهش دهد.
سیاست‌های ترامپ برای تجارت روسیه چه معنایی دارد؟ جنگ تجاری ایالات متحده و چین ممکن است تقاضا برای برخی از محصولات روسیه را افزایش دهد. صادرکنندگان محصولات کشاورزی در کشورهای ثالث، از جمله روسیه ممکن است از جنگ تجاری چین و ایالات متحده سود ببرند. شاید عرضه فرآورده‌های دامی از روسیه فعال‌تر شود و پکن به موضوع ورود کامل گندم روسیه به بازار خود بازگردد.
همچنین ممکن است روسیه انتظار داشته باشد که صادرات انرژی خود به چین را افزایش دهد. ناتالیا میلچاکوا، تحلیلگر اذعان دارد: “چین می‌تواند با افزایش حجم LNG یا گاز روسیه از طریق خط لوله “نیروی سیبری” ذخایر LNG آمریکا را جایگزین کند. با این حال، محدودیتی برای اینکه روسیه چقدر می‌تواند عرضه نفت و گاز به چین را افزایش دهد، وجود دارد”.
چین علاوه بر روسیه گزینه‌های دیگری مانند میانمار و قزاقستان برای تامین‌کنندگان انرژی دارد. الکساندر فرانچوک تحلیلگر می‌گوید: “پکن مدتهاست که به سیاست تنوع بخشیدن به منابع انرژی پایبند بوده است و منابع روسیه در حال حاضر سهم قابل توجهی از بازار نفت و زغال سنگ چین را در اختیار دارد”. در همین حال، ایلیا سردیوک، فرماندار منطقه کمروو، یک مرکز بزرگ استخراج زغال‌سنگ گفت که روسیه برای افزایش صادرات خود به چین در بحبوحه تعرفه‌های پکن بر زغال سنگ آمریکایی با مشکل مواجه خواهد شد. سردیوک تولید قوی زغال سنگ چین، واردات کم آن از ایالات متحده و تنگناهای لجستیکی را از دلایل بعید بودن روسیه برای افزایش صادرات زغال سنگ ذکر کرد. در حالی که یک جنگ تجاری می‌تواند تقاضا برای نفت و گاز روسیه را در کوتاه‌مدت افزایش دهد، جنگ تجاری به رشد اقتصاد جهانی در بلندمدت آسیب می‌رساند که می‌تواند تقاضا برای منابع انرژی را کاهش دهد. این به نوبه خود باعث کاهش درآمدهای نفت و گاز روسیه می‌شود. دیمیتری نکراسوف، اقتصاددان گفت: “روسیه نیز در صورت شکسته شدن زنجیره‌های لجستیک آسیب زیادی خواهد دید. در وهله اول کشورهای جنوب شرقی آسیا با صادرات بیش از حد خود مانند چین و ویتنام قرار دارند و سپس کشورهای صادرکننده منابع به این کشورها متضرر خواهند شد.” آندری دنیسوف، سفیر سابق در چین نیز نسبت به جنگ تجاری چین و آمریکا هشدار داد و خاطرنشان کرد که نابودی زنجیره‌های لجستیکی بر مسکو تأثیر منفی خواهد گذاشت.
آیا ترامپ می‌تواند اقتصادهای بزرگ را وارد مدار روسیه کند؟
برخی این تئوری را مطرح کرده‌اند که تعرفه‌های ترامپ ممکن است اقتصادهای بزرگی مانند چین را از آمریکا دور کند و آنها را برای نادیده گرفتن تحریم‌های آمریکا در تجارت با روسیه آزادتر کند. واشنگتن که در ماه ژانویه تحریم‌های نفتی گسترده‌ای را علیه روسیه اعمال کرد، این تحریم‌ها را نه تنها در مورد شرکت‌های آمریکایی، بلکه برای شرکت‌های کشورهای ثالثی که محدودیت‌های روسیه و سایر کشورها را نقض می‌کنند، اعمال می‌کند.
الکساندر فرانچوک تحلیلگر گفت: درگیری‌های تجاری آمریکا و چین “ممکن است احتمال موافقت شرکت‌های چینی با خرید نفت روسیه را با وجود خطرات تحریمی موجود افزایش دهد.” محدودیت‌های تجاری ترامپ می‌تواند انگیزه دیگری برای کشورها باشد تا از دلار و سیستم مالی ایالات متحده دور شوند. جورج ولوشین، کارشناس تحریم‌ها به مسکو تایمز گفت: “همانطور که اوضاع پیش می‌آید، تمایل کشورهای ثالث برای تبعیت از تحریم‌های آمریکا علیه روسیه مستقیماً با وجود یا عدم وجود محدودیت‌های تجاری ایالات متحده علیه آنها مرتبط نیست. اگر جنگ تجاری به سطحی برسد که اقتصاد جهانی آشکارا به بلوک‌هایی تقسیم شود که یکی از آنها توسط ایالات متحده نمایندگی یا رهبری می‌شود، وضعیت ممکن است تغییر کند. با این حال، چنین سناریویی بعید است. چین به وضوح علاقه‌مند به اصلاح روابط با ایالات متحده یا حداقل اجتناب از تشدید تنش‌های دوجانبه است.”
آیا جنگ تجاری قریب الوقوع می‌تواند جنگ اوکراین و تحریم‌ها را از دستور کار ایالات متحده خارج کند؟ دیمیتری نکراسوف، اقتصاددان تشریح می‌کند: “اگر کل جهان درگیر یک جنگ تجاری شود، مطمئناً همه به روسیه و اوکراین اهمیت نمی‌دهند.” جنگ تجاری و اختلافات مرزی پیش آمده بین کاخ سفید با برخی کشورها، دولت‌ها را وارد مرحله جدیدی از روابط کرده است. مکزیک و کانادا مانند سایر متحدان ایالات متحده دلایل بسیار بیشتری برای نگرانی نسبت به روسیه دارند. با این حال، ایالات متحده هنوز ظرفیت بوروکراسی برای دنبال کردن سیاست‌های تجاری و تحریمی در چندین مسیر را دارد.
پیامد کوتاه‌مدت و بلندمدت تعرفه‌ها بر اقتصاد روسیه
پس از اعلام تعرفه‌های جهانی توسط رئیس جمهور دونالد ترامپ، میلیاردها دلار از بازار سهام روسیه سقوط کرد – سیگنالی که نشان می‌دهد این کشور با وجود خارج شدن از لیست کشورهای هدف، به شدت از این اقدامات ضربه خواهد خورد. شاخص بورس مسکو (MOEX) که ۴۳ شرکت از بزرگترین شرکت‌های سهامی عام روسیه را دنبال می‌کند، در طول هفته ۸.۰۵ درصد ارزش خود را از دست داد که بزرگترین افت از سپتامبر ۲۰۲۲ به‌شمار می‌آید. سهام برخی از بزرگترین شرکت‌های روسیه از جمله اِزبِربانک (۵.۲ درصد)، گازپروم (۴.۹ درصد)، غول فولاد و زغال سنگ مِشِل (۷ درصد) و تولید گاز نوواتک (۵.۴ درصد) کاهش یافت. تصمیم اوپک برای افزایش بیش از سه برابری تولید برنامه‌ریزی شده خود در ماه می، بر فشار بر روسیه افزوده است. به گفته تحلیلگران، اوپک می‌خواهد با فروش نفت بیشتر، تأثیر منفی تعرفه‌ها را جبران کند، اگرچه این کار «به جای کمک به خاموش کردن آتش، به آتش سوخت می‌افزاید».
اگر قیمت نفت به دلیل رکود اقتصاد جهانی ناشی از تعرفه‌های ترامپ بیشتر کاهش یابد، روسیه ممکن است مجبور شود برای پوشش کسری مالی وام بگیرد که در طول جنگ تجاری ارزان نخواهد بود. کاهش درآمدهای انرژی می‌تواند کاهش نرخ بهره را برای بانک مرکزی روسیه دشوارتر کند و متعاقباً هزینه بالاتر استقراض رشد اقتصادی را متوقف خواهد کرد. پیامدهای یک جنگ تجاری جهانی – از جمله کاهش قیمت انرژی، افزایش هزینه‌های واردات و فشارهای تورمی – به شدت بر روسیه تأثیر خواهد گذاشت، کشوری که شدیداً به صادرات کالا وابسته است. بانک مرکزی پیشتر هشدار داد که به دلیل کاهش تقاضای جهانی، قیمت نفت ممکن است برای چندین سال کمتر از حد پیش‌بینی‌شده باشد.
بر اساس گزارش پایگاه داده Comtrade سازمان ملل متحد، با وجود کاهش شدید تجارت، روسیه در سال ۲۰۲۴ به ارزش ۱.۳ میلیارد دلار کود به ایالات متحده عرضه کرد و به عنوان دومین تامین‌کننده بزرگ پس از کانادا قرار گرفت. صادرات کود به ایالات متحده از تحریم‌ها فرار کرده است، اما برخی از آنها در حال حاضر مشمول عوارض هستند. منابع صنعتی به رویترز گفتند که عرضه کودهای روسیه علاوه بر عوارض قبلی تحت تأثیر تعرفه‌های پایه ۱۰ درصدی قرار خواهد گرفت، در حالی که بعید است که عوارض بر سایر تامین‌کنندگان به طور قابل توجهی موقعیت شرکت‌های روسی را بهبود بخشد. افزایش عوارض واردات در ایالات متحده و اقدامات تلافی جویانه سایر کشورها خطر کاهش رشد اقتصاد جهانی و تسریع تورم را افزایش داده است.
سیاست تعرفه‌ای ترامپ در مذاکرات صلح اوکراین
ایالات متحده طیف گسترده‌ای از تحریم‌ها را علیه روسیه اعمال کرده است. این اقدامات بخش‌های کلیدی اقتصاد روسیه از جمله انرژی، مالی، دفاع و فناوری را هدف قرار می‌دهد. بانک‌های بزرگ روسیه از سیستم مالی جهانی قطع شده‌اند، دارایی‌های الیگارش‌های روسی مسدود شده‌اند و کنترل‌های صادراتی دسترسی به فناوری‌های حیاتی را محدود کرده است. تحریم‌ها همچنین بر افراد نزدیک به رئیس جمهور روسیه متمرکز شده است و هدف آن تحت فشار قرار دادن کرملین از طریق منزوی کردن نخبگان سیاسی و اقتصادی آن است. ایالات متحده با متحدان خود، به دنبال تضعیف توانایی روسیه برای تأمین مالی تلاش‌های جنگی خود است. ترامپ متقاعد شده است که تهدید آسیب اقتصادی به سلیقه خود او بر سیاست جنگی روسیه علیه اوکراین تأثیر خواهد گذاشت. وی اعلام کرد که اگر توافقی برای پایان دادن به جنگ روسیه و اوکراین به زودی حاصل نشود، «هیچ راه دیگری جز اعمال سطوح بالای مالیات، تعرفه‌ها و تحریم‌ها بر هر چیزی که توسط روسیه به ایالات متحده و سایر کشورها فروخته می‌شود، وجود نخواهد داشت».
لایحه پیشنهادی مقامات آمریکایی شامل اعمال تعرفه‌های ۵۰۰ درصدی بر کالاهای وارداتی از کشورهای خریدار نفت، گاز، اورانیوم و سایر محصولات روسیه است. ترامپ متعهد شد در صورتی که مسکو با صلح با اوکراین موافقت نکند، بر کشورهایی که از روسیه نفت می‌خرند، «تعرفه‌های ثانویه» وضع خواهد کرد. بنابراین، تعرفه‌ها مستقیما روسیه را هدف قرار نمی‌دهند، بلکه کشورهای خارجی را که به تجارت با آن ادامه می‌دهند، جریمه می‌کند و در نتیجه از حمایت جهانی از صنعت نفت روسیه جلوگیری خواهد شد. تلاش‌های مضاعف برای قطع درآمد روسیه از واردات نفت و گاز می‌تواند تلاش‌های جنگی روسیه را کاهش دهد.
