جوان آنلاین: زمانی می‌توان مدعی برقراری عدالت آموزشی شد که هر دانش‌آموز در هر شهر و روستایی که درس می‌خواند، از کیفیت بالای آموزشی برخوردار شود و معلمان توانمند و متخصص نیز در کلاس‌های درس حضور داشته باشند. زمانی می‌توان گفت نتایج امتحانات نهایی عادلانه خواهد بود که شرایط تحصیل رایگان و باکیفیت برای تک‌تک دانش‌آموزان کشور فراهم شود و سپس آنها با آزمون سراسری، مورد سنجش قرار گیرند، نه اینکه تفاوت آموزش در دو مدرسه مختلف کشور (یکی در بالای شهر تهران و دیگری در منطقه کم‌برخوردار) از زمین تا آسمان باشد و توقع داشته باشیم دانش‌آموزان این دو مدرسه از توانایی یکسان در پاسخگویی به سؤالات امتحانات نهایی برخوردار باشند! موضوعی که به نظر می‌رسد از سوی مسئولان نظام آموزشی کشور نادیده گرفته شده است. آنها که مدعی هستند امتحانات نهایی به برقراری عدالت آموزشی کمک خواهد کرد، ادعای‌شان در نگاه اول درست است، اما متأسفانه به اصل ماجرا که آن هم ارائه آموزش به دانش‌آموزان است، اشاره‌ای نکرده‌اند.
قرار بود با بیشترشدن سهم سوابق تحصیلی، استرس کنکور کمتر شود، قرار بود سرنوشت داوطلبان کنکور را تنها با یک نوبت آزمون چهار ساعته تعیین نکنند و نتایج امتحانات نهایی را هم مدنظر قرار دهند تا به مرور زمان غول بی‌شاخ‌ودم کنکور برای همیشه از بین برود. قرار بود به دانش‌آموزان این فرصت داده شود که در سه سال پایانی تحصیل خود، برای کسب نمره مطلوب تلاش کنند تا از این راه بتوانند به دانشگاه و رشته مورد علاقه‌شان دست یابند، اما آیا دانش‌آموزی که شرایط آموزش مطلوبی برایش فراهم نشده است، میتواند در امتحانات نهایی، نمرات خوبی کسب کند؟ آیا مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی توانسته است از میزان استرس دانش‌آموزان بکاهد تا آنها با فراغ بال، دروس را به صورت مفهومی یاد بگیرند یا اینکه خود برگزاری امتحانات نهایی بر استرس‌های آنها افزوده و نگرانی‌های‌شان را دوچندان کرده است؟! این‌ها سؤالاتی است که پاسخ آن در مدرسه و در گفتگو با معلمان، دانش‌آموزان و والدین‌شان پیدا میشود، وگرنه عمده مسئولان که عملکرد خود را بی‌عیب و نقص و عاری از هرگونه ایراد می‌دانند!
سال گذشته بود که پس از برگزاری امتحانات نهایی حواشی زیادی ایجاد شد؛ از سخت‌بودن سؤالات تا تخلفاتی که در آن صورت گرفته بود، همه این موارد، دانش‌آموزان را از عادلانه‌بودن نتایج امتحانات نهایی ناامید می‌کرد. برخی دانش‌آموزان می‌گفتند، چون شرایط درس‌خواندن در مدارس باکیفیت را نداشته‌اند، پس نتوانسته‌اند از عهده پاسخگویی به سؤالات امتحان نهایی که مفهومی نیز طراحی شده بود، بربیایند، به همین دلیل آنها به رشته‌های خوب دانشگاهی نرسیده‌اند. درست هم است، وقتی فرصت تحصیل یکسان و باکیفیت برای همه دانش‌آموزان فراهم نیست، چگونه می‌توان انتظار داشت برگزاری امتحانات نهایی، عدالت آموزشی را رقم بزند؟! اصلاً کلمه عدالت آموزشی در شرایطی که بیش از ۲۰نوع مدرسه پولی در کشور وجود دارد، بیشتر شبیه یک شوخی است!
شائبه تقلب در امتحانات نهایی
در این میان یکی دیگر از دغدغه دانش‌آموزان، مسئله سلامت امتحانات نهایی است، آنها نمی‌خواهند با لو رفتن یا فروش سؤالات (که گاهی پیام‌هایی در این رابطه در کانال‌های مختلف در فضای مجازی دیده میشود) در حق‌شان اجحاف شود؛ موضوعی که روز چهارشنبه، محسن زارعی در نشست خبری که با موضوع امتحانات نهایی خرداد۱۴۰۳ برگزار شده بود، به آن اشاره کرد و گفت: «آزمون نهایی امسال آزمونی استاندارد از طراحی تا اجرا خواهد بود. به طراحان سؤال‌های امتحان نهایی خود اعتماد کامل داریم، با وجود این برای بستن هر روزنه‌ای که شائبه سلامت و امنیت امتحانات نهایی را داشته باشد، طراحان سؤال برای مدتی طولانی در قرنطینه هستند. برای سلامت امتحانات شائبه‌ها را از بین بردیم و در مرحله اجرا تمام پیش‌بینی‌های لازم برای امنیت آزمون‌ها انجام شده و در سطح عالی تمام هماهنگی‌ها صورت گرفته است.»
او همچنین با بیان اینکه در جلسات متعددی که داشتیم، وظایف دیگر دستگاه‌ها برای سلامت امتحانات نهایی بررسی و مشخص شد، گفت: «تأمین امنیت امتحانات بر عهده وزارت کشور و استانداری‌های سراسر کشور است. این تأمین امنیت با رصد فضای مجازی و برخورد با شبکه‌ها و گروه‌هایی صورت خواهد گرفت که قصد سودجویی دارند و وعده‌های واهی خرید و فروش سؤالات امتحان نهایی را به دانش‌آموزان می‌دهند.»
سؤالات بر مبنای کتاب درسی
زارعی با اشاره به اینکه مدیران کل آموزشوپرورش استان‌ها موظف هستند تمام کاستی‌ها را با تدابیر خود برطرف کنند، ادامه داد: «تجهیز مراکز آزمون به دستگاه‌های چاپ و تکثیر پرسرعت انجام شده، زیرا پاسخ برگ‌ها به صورت شخصی‌سازی شده برای هر دانش‌آموز صورت گرفته است و باید به سرعت پاسخ برگ‌های متناسب هر دانش‌آموز آماده شود. به جهت سلامت امتحانات هم تکثیر سؤالات باید در روز آزمون و در محل برگزاری امتحانات نهایی صورت گیرد.»
رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزشی تأکید کرد: «چارچوبی که دانش‌آموزان بدانند در چه فضایی سؤالات طراحی خواهد شد به آنان ارائه شده است و همان چارچوب هم مبنای عمل طراحان سؤال خواهد بود.»
او با بیان اینکه بنا نداشتیم سختگیری بی‌موردی در امتحانات نهایی داشته باشیم، گفت: «سؤالات طراحی‌شده دقیقاً مبتنی بر کتاب درسی است و دانش‌آموزانی که کتاب درسی را به خوبی مطالعه و یاد گرفته‌اند، می‌توانند بدون مشکل سؤالات امتحان نهایی را پاسخ دهند. یادگیری کتاب درسی هم نیازمند زمان است، بنابراین دانش‌آموزان به حرف برخی مشاور‌ها گوش ندهند و مدت‌زمان کافی را برای مطالعه عمیق کتاب درسی در نظر بگیرند.»
ثبت ۲ هزارو ۸۰۶ تخلف در امتحانات نهایی سال گذشته.
اما به تخلفات در امتحانات نهایی امسال چطور رسیدگی میشود و آیا تمهیدات قابل قبولی برای جلوگیری از بروز آن اندیشیده شده است؟ محمدمهدی کاظمی، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزشوپرورش در نشست خبری ستاد عالی آزمون‌های نهایی خرداد ماه۱۴۰۳ در این رابطه گفت: «با توجه به قانون رسیدگی به تخلفات آزمون‌های نهایی و با عنایت به اینکه آزمون‌های نهایی آموزشوپرورش جلوه ملی و اجتماعی بیشتری خواهد داشت، به تخلف متخلفان رسیدگی خواهد شد. در سال‌های قبل با متخلفان بنا بر مصوبات شورای عالی آموزشوپرورش برخورد میشد، اما از سال گذشته بر اساس قانون مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه اجرایی نسبت به ایجاد هیئت بدوی رسیدگی به تخلفات آزمون‌ها عمل خواهیم کرد که با هدف ارتقای سلامت آزمون‌ها و پیشگیری از تخلفات و جرائم احتمالی طراحی و ابلاغ شده است.»
کاظمی با بیان اینکه رویکرد‌های ما رویکرد‌هایی پیشگیرانه است و امیدواریم ان‌شاءالله تخلفی را شاهد نباشیم، گفت: «ضرورت دارد اطلاع‌رسانی مناسبی به دانش‌آموزان از طریق رسانه‌ها و در خصوص عواقب تقلب صورت گیرد، ضمن اینکه در کارت شرکت در جلسات امتحانات نهایی هم این موضوع مورد تأکید قرار گرفته است. پیشگیری از تقلبات طبیعتاً موجب افزایش سلامت امتحانات و ایجاد عدالت آموزشی بیشتر خواهد شد.»
معاون آموزش متوسطه با اشاره به نظارت‌های بیشتر در برگزاری امتحانات نهایی و ارسال گزارش تقلب‌ها به هیئت بدوی گفت: «هیئت بدوی ۱۰روز پس از اعلام گزارش اولیه نظر خود را اعلام خواهد کرد. سال گذشته از مجموع آزمون‌ها با بیش از ۹۰۰هزار نفر شرکت‌کننده، ۲ هزارو ۸۰۶ تخلف را داشتیم که برای ۲ هزار ۶۴۳ نفر رأی قطعی صادر شد و مابقی رأی غیرقطعی گرفتند. برخی از آرا قطعی و برخی دیگر غیرقطعی و قابل تجدید نظرخواهی هستند.» او افزود: «در تمام آرای صادرشده تنها ۲۳نفر از اتهامات مبری شدند. ۷۰۱مورد اخطار کتبی و هزارو ۴۸۰ مورد هم با محرومیت از یک عنوان درسی در امتحانات نهایی مواجه و مابقی از شرکت در همه امتحانات نهایی محروم شدند.»
لزوم ارتقای کیفیت آموزش در همه مدارس
در حالی مسئولان آموزشوپرورش از تحقق عدالت آموزشی با برگزاری امتحانات نهایی سخن می‌گویند که میانگین کشوری نمرات امتحانات نهایی دانش‌آموزان در سال گذشته زنگ خطر افت تحصیلی را بار دیگر به صدا درآورد و فرسوده‌بودن نظام آموزشی کشور را به رخ کشید.
طبق اطلاعات منتشر شده از سوی وزارت آموزشوپرورش، میانگین کشوری نمرات دانش‌آموزان در امتحانات نهایی خرداد۱۴۰۲ در رشته تجربی ۲۳/۱۱، رشته ریاضی ۷۹/۱۰، رشته انسانی ۷۵/۸ و در رشته معارف ۵۶/۱۰ بود که نسبت به چهار سال پیش از آن در تمامی رشته‌ها افت حدود دو نمره‌ای داشت. حال نگرانی‌هایی از بابت افت مجدد این نمرات وجود دارد، چراکه عمده دانش‌آموزان در فضایی درس می‌خوانند که به دلایل مختلفی یادگیری در آنها تضعیف شده است؛ کلاس‌های شلوغ، زمان آموزشی کم، کتب درسی حجیم و برخی معلمان که به دلیل وجود کاستی‌ها، دانش‌آموز را به حال خود رها می‌کنند. در چنین شرایطی بعید به نظر می‌رسد برگزاری امتحانات نهایی بتواند عدالت آموزشی را رقم بزند، چراکه همه دانش‌آموزان از کیفیت آموزشی بالا برخوردار نیستند.
خدا ازتون نگذره 
