جوان آنلاین: واگذاری سهام خودروسازان با توجه به شعار سال (جهش تولید با مشارکت مردم) و تأکید مقام‌معظم رهبری بر اداره خودروسازان از سوی سهامداران خصوصی در بهمن ماه سال گذشته بستری شده است تا موضوع واگذاری سهام خودروسازان در سال جاری بیش از گذشته قوت بگیرد. خبر‌های رسیده حاکی است چینی‌ها مشتری این دو غول خودروسازی هستند، علاوه بر این شرکت‌های بزرگ متعلق به بخش خصوصی صنعت خودرو (که همه در شراکت با چینی‌ها هستند) نیز مشتری ایران‌خودرو و سایپا شده‌اند. با توجه به اینکه در حال حاضر خودرو‌های چینی مونتاژی در ایران تولید می‌شود، با سهامدارشدن چینی‌ها در این صنعت، انتظار می‌رود کیفیت خودرو‌های داخلی بهبود یابد. در غیر این صورت، حتی واگذاری سهام دولتی این دو غول خودروسازی نیز نمی‌تواند گرهی از این صنعت آشفته باز کند.
موضوع واگذاری سهام دولتی خودروسازان از چند سال پیش به یکی از مسائل اصلی این صنعت بدل شده است. با وجود آنکه تقریباً هر ساله وعده وعید‌هایی در این رابطه داده می‌شود، اما هنوز اقدام جدی صورت نگرفته است. با اینکه دولت سهام کمی از شرکت‌های بزرگ خودروسازی کشور دارد، اما عملاً این دولت بوده که در این سال‌ها به عنوان تصمیم‌گیر اصلی و نهایی این شرکت‌ها ایفای نقش کرده است. بر این اساس عنوان می‌شود که سهام «تودلی» مهم‌ترین ابزار دولت برای اعمال نفوذ درخودروسازی‌هاست که از طریق آنها می‌تواند به‌رغم آنکه تنها یک کرسی در هیئت‌مدیره شرکت‌ها دارد، سیاست‌های خود را پیش ببرد.
طبق گزارشی که چندی پیش از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شد، طی سال‌های اخیر سهام دولت در ظاهر به ۷۱/۵ درصد در شرکت ایران خودرو و ۳۱/۱۷ درصد در شرکت سایپا کاهش یافته است، اما در واقع با واگذاری سهام این دو شرکت به شرکت‌های عمومی وابسته و تحت کنترل دولت
(۱۲/۲۱ درصد از سهام ایران‌خودرو و ۶/۱۵ درصد از سهام سایپا) و همچنین ایجاد یک نظام سهامداری چرخه‌ای در شرکت‌های خودروسازی (۲۴/۲۵ درصد از سهام ایران‌خودرو و ۶۶/۳۹ درصد از سهام سایپا) عملاً مدیریت ایران‌خودرو و سایپا در اختیار دولت باقی مانده است.
فرمان برای واگذاری خودروسازان به بخش خصوصی
رئیس‌جمهور در اسفند سال ۱۴۰۰ در فرمانی ۸ ماد‌ه‌ای، دستور واگذاری سهام دولتی خودروسازان به بخش خصوصی را صادر کرد، اما وجود سهام تودلی یا همان سهام شرکت‌های زیرمجموعه این دو غول جاده مخصوص مانع اجرای این دستور شد. آنطور که منوچهر منطقی، معاون سابق صنایع حمل‌ونقل وزارت صمت اعلام کرد: «روند واگذاری خودروسازان پیچیده است و اینگونه نیست که به راحتی این سهام‌ها را واگذار کنیم. این واگذاری پیچیدگی‌های مختلف مالی و سیاستی دارد. اهلیت یکی از پارامتر‌های مهم در واگذاری سهام خودروسازان است، برای مثال نمی‌توان به کسی که تجارت قند دارد سهام فروخت، زیرا این صنعت آسیب خواهد دید.»
تأخیر در واگذاری این سهام و بهانه‌جویی‌ها، بهمن ماه سال گذشته، واکنش‌هایی در برداشت. مقام معظم رهبری در دیدار تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی فرمودند: «شنیدم در بعضی شرکت‌هایی که دولت و بخش خصوصی شریک هستند، با اینکه دولت سهم زیادی ندارد، اما مدیریت در اختیار دولت است. به نظر من این منطق ندارد. از شیوه‌های قانونی استفاده کنند و به خود مردم و سهامداران اختیار بدهند، منتها نظارت شود.» اشاره ایشان به گلایه برخی سهامداران خصوصی خودروسازان بزرگ کشور در جریان نمایشگاه دستاورد‌های داخلی بابت دخالت و نفوذ دولت در امور آنها (ایران‌خودرو و سایپا) با وجود دارابودن سهامی کمتر از بخش خصوصی بود.
تأکید مقام معظم رهبری بر رعایت حقوق سهامداران خصوصی شرکت‌ها، در واقع این پیام را به دنبال داشت که باید امور شرکت‌های دارای مدیریت مشترک دولتی و خصوصی، منصفانه و طبق قانون اداره شود و هر سهامداری (حتی دولت) به اندازه سهم خود در این امور دخالت کند. این پیام حالا با انتخاب شعار «جهش تولید با مشارکت مردم» برای امسال، قوی‌تر و رساتر از قبل مخابره شده و از همین رو انگیزه بخش خصوصی واقعی برای خرید سهام دو خودروساز بزرگ کشور بسیار بیشتر و جدی‌تر از گذشته است. به عبارت بهتر، تأکید سال گذشته رهبر معظم انقلاب بر رعایت حقوق سهامداران بخش خصوصی در اداره امور شرکت‌ها، به خودروسازان خصوصی انگیزه داد تا شانس خود را در خرید سهام ایران‌خودرو و سایپا و به دست گرفتن مدیریت آنها، امتحان کنند و حالا شعار امسال نیز این انگیزه را مضاعف کرده است.
رقابت قطعه‌سازان و چینی‌ها بر سر سهام خودروسازان
تا پیش از این، تنها مشتری جدی سهام خودروسازان بزرگ کشور قطعه‌سازان بودند، اما حالا شرکت‌های خودروساز بخش خصوصی یا همان مونتاژکاران و البته خودروسازان چینی که در ایران حضور ندارند نیز به این عرصه ورود کرده‌اند و شاید رقابتی نزدیک و سخت بین آنها بر سر خرید سهام غول‌های جاده‌مخصوص شکل بگیرد. چینی‌ها البته در گذشته نیز علاقه خود را به حضور در خودروسازی بخش دولتی ایران نشان داده‌اند و حتی در اواسط دهه۸۰ قرار بود با ایران‌خودرو وارد جوئینت ونچر شوند. در آن دوران، مذاکراتی بین ایران‌خودرو و شرکت چری- شرکتی که در حال حاضر بازیگر چینی اصلی در بازار خودروی ایران است و با بزرگترین خودروساز خصوصی ایران یعنی مدیران‌خودرو شراکت دارد- بر سر فعالیت مشترک شکل گرفت.
مذاکرات بسیار خوب پیش رفت و دو طرف حتی محصول تولیدی مشترک خود را نیز مشخص کردند و قرار بود کار در ایران‌خودرو آغاز شود، اما در دقیقه۹۰ و وقتی گمان می‌رفت شراکت ایران‌خودرو و چری قطعی شده، به این بهانه که چینی‌ها هنوز شایستگی شراکت با خودروسازی ایران را ندارند، مانع اجرای این شراکت شدند، البته آن زمان خودروسازان چینی ابهت امروز را نداشتند و نوپا و به نوعی کارآموز محسوب می‌شدند، هرچند اینکه در آینده جزو بازیگران اصلی خودروسازی جهان خواهند شد، پیش‌بینی سختی نبود.
با توجه به حضور چینی‌ها در جمع مشتریان سهام خودروسازان بزرگ کشور، این پرسش مطرح است که آیا چینی‌ها به خرید سهام سایپا و پارس‌خودرو رضایت می‌دهند یا با ورود به عرصه خرید سهام ایران‌خودرو، با قطعه‌سازان داخلی وارد رقابت یا شاید هم‌ائتلاف می‌شوند؟
به گزارش «نبض صنعت» در حال حاضر، آخرین خبر‌ها حکایت از این دارد که یکی از قطعه‌سازان بزرگ کشور، با افزایش سهم خود به زودی مدیریت این خودروساز بزرگ را به دست خواهد گرفت. همچنین دو خودروساز بزرگ دیگر (سایپا و پارس‌خودرو) نیز مشتری چینی پیدا کرده‌اند. علاوه بر این یکی از خودروسازان مشهور چین به نام چانگان، برای خرید سهام پارس‌خودرو (که خود زیرمجموعه سایپا به شمار می‌رود) اقدام کرده است، بنابراین در مجموع قطعه‌سازان داخلی، شرکت‌های چینی (در قالب خودروسازان بخش خصوصی ایران) و خودروسازان چینی که در کشور حضور ندارند، سه مشتری اصلی سهام ایران‌خودرو و سایپا به شمار می‌روند که احتمالاً طی امسال اگر اتفاق خاصی رخ ندهد، رسماً به خرید سهام غول‌های جاده‌مخصوص ورود خواهند کرد.
با توجه به اینکه در حال حاضر برخی از خودرو‌های مونتاژی چینی در ایران تولید می‌شود، حضور چینی‌ها در ایران‌خودرو و سایپا اگر با بهبود کیفیت و کمیت خودرو‌های داخلی همراه شود، می‌توان به آینده این صنعت امیدوار بود، در غیر این صورت حتی خصوصی‌شدن ۱۰۰ درصدی نیز نمی‌تواند صف‌های انتظار مردم را کوتاه کند یا از میان بردارد و کیفیت را نیز بهبود بخشد.
