پیشبینی هفته گذشته سازمان هواشناسی برای بارشهای چشمگیر، درست بود و سامانهای که وارد ایران شد، بخشهای مرکزی و جنوبی را از غرب تا شرق فرا گرفت و حتی در مناطقی از هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان هم بعد از ۱۰ سال برف زمین را سفیدپوش کرد، اما آنچه دوباره مورد بیتوجهی قرار گرفت، حفظ آبهای روان و هدایت آنها برای حفظ و استفاده در ماههای گرم بود. متأسفانه هنوز آبخیزداری در بسیاری از استانها جدی گرفته نمیشود و به همین خاطر بخش زیادی از آبهایی که بر اثر بارشهای پاییز و زمستان به زمین میرسد، به راحتی هدر میرود.
هفته گذشته بود که سازمان هواشناسی خبر وقوع بارشهای خوبی را داد. این خبر وقتی میتوانست بیش از پیش خوشحالکننده باشد که عنوان شد این سامانه از جنوب غرب تا جنوب شرق را در بر گرفته و استانهایی مثل خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان و حتی کرمان و یزد را هم شامل میشود.
بر همین اساس از چهارشنبه گذشته ابرها دستان پر مهر خود را بر سر این مناطق باز کردند و اتفاقات طوری رقم خورد که مناطقی از کرمان، زاهدان و هرمزگان سفیدپوش شد، با این حال باز هم جای خالی اقدامات مسئولان برای مهار روانآبها و هدایت آنها برای حفظ و مصارف بعدی کاملاً مشهود بود.
با اینکه سالهاست در مورد آبخیزداری و مزایای آن در جهت پرکردن سفرههای زیرزمینی و جلوگیری از وقوع سیلابها صحبت میشود، اما بارشهای اخیر و بهخصوص در مناطقی که هر قطره آب، حکم زندگی دارد، نشان داد برنامهها و طرحهای ارائه شده فقط در حد یک وعده است و در عمل هنوز قرار نیست کاری صورت گیرد.
هرمزگان و بیبرنامگی برای تابستان
سهشنبه گذشته زمانی که مدیریت بحران استانداری هرمزگان از ورود سامانه بارشی جدید به استان خبر داد. ابتدا همه دست بر آسمان بردند تا خدا را به خاطر این همه لطف شکر کنند، اما بارشها آنقدر میتوانست شدید باشد که هشدار هواشناسی و دریایی سطح نارنجی صادر شد.
در آن زمان مدیرکل بحران استانداری هرمزگان با اعلام ورود یک سامانه پر فشار بارشی به استان گفت: «براساس مدلهای هواشناسی و پیشبینی سازمان هواشناسی یک سامانه بارشی تا روز جمعه در هرمزگان فعالیت خواهد کرد که سبب تقویت بارشها در مناطق دریایی و ساحلی میشود.»
مهرداد حسن با تأکید بر اینکه بارشها سبب آبگرفتگی موقت معابر میشود و احتمال خسارت به سازههای دریایی وجود دارد، تصریح کرد: «این سامانه بیشتر در ابوموسی، تنببزرگ، جزیره سیری، قشم، لاوان، پارسیان، کیش، سیری، بندرلنگه، جاسک و سواحل مرکزی، شرقی و غربی فعال است و توصیه میشود در مدت یاد شده نیروهای امدادرسان در مناطق دریایی در آمادگی باشند و تمهیدات لازم نیز اندیشیده شود. همچنین یک هشدار دریایی سطح نارنجی نیز برای روزهای پنجشنبه تا شنبه صادر شده است که بر مبنای آن احتمال میرود شاهد تداوم بادهای شدید در مناطق دریایی باشیم.»
بعد از این هشدارها بارشها آغاز شد و حتی بر اثر وزش بادهای شدید ارتفاع موج تا ۲۰۰ سانتیمتر رسید، اما نکته حائز اهمیت، برفی بود که بخشهایی از هرمزگان مثل بشاگرد را سفیدپوش کرد تا رحمت الهی شامل همه مناطق شود. جالب است بدانیم برخی روستاهای شهرستان بشاگرد پس از ۱۰ سال بارش برف را شاهد بودند.
با این حال، در این منطقه هیچ نشانهای از حفظ آبهای روان و هدایت آنها به سمتی که بتوان برای روزهای گرم و تابستان حفظ و ذخیره شوند، وجود نداشت.
برف از کرمان تا زاهدان
کرمان که طی سالهای اخیر از جمله استانهای خشک و کم آب بود، امسال بارشهای مناسبی را به خود دید.
ناگفته نماند این نزولات نمیتواند پاسخی به نیازهای این منطقه باشد و در مقایسه با بلندمدت به شدت میزان پایینی دارد، اما طی سالهای اخیر و با خشکسالیهایی که گریبان کرمان را گرفته، وقتی خبر بارش برف منتشر میشود، حتماً هیجانانگیز خواهد بود.
وقتی سامانه بارشی وارد این استان شد، باران بخشهای زیادی از کرمان را فرا گرفت و از اواخر پنجشنبه گذشته بارش برف در برخی مناطق باعث شد تا رئیس اداره اطلاعرسانی آموزش و پرورش کرمان از تعطیلی مدارس برخی مناطق به دلیل بارش برف در روز شنبه (دیروز) خبر بدهد.
مهران باهری گفت: «با توجه به بارش برف و کاهش دما و لغزندگی معابر و لزوم حفظ سلامت مدارس شهرستانهای کرمان، رفسنجان و شهرهای نوق، سرچشمه، زرند و چترود، بردسیر، دشت خاک، فیضآباد، هجدک، سیرچ و کوهپایه شنبه تعطیل است.»
این خبر یعنی کرمان هم روزهای خوب و پربارشی را تجربه میکند، اما از همین امروز باید به فکر فردای داغ این منطقه باشیم.
در همین رابطه سبحان امیدی، کارشناس حوزه کشاورزی در گفتگو با «جوان» اظهار کرد: «وقتی بارشی در منطقهای رخ میدهد، اولین اقدام این است که باید برنامهای برای حفظ آبهای روان داشته باشیم.»
وی با تأکید بر اینکه نفوذ آب در زمینهایی که خشکی زیادی داشته باشند سختتر است، افزود: «وقوع سیلابها ثابت کرده که اگر بارش به یکباره اتفاق بیفتد، در مناطق گرم و خشک آب نمیتواند به داخل زمین نفوذ کند و به همین خاطر سیلهای ویرانگر به وجود میآید، بنابراین باید از پروژههای آبخیزداری استفاده کرد و با بستن مسیر آب در طول حرکت، هم از قدرت گرفتن آن جلوگیری کرد و هم این آبها را به نقاطی که میدانیم سفرههای زیرزمینی وجود دارند، هدایت کنیم.»
این کارشناس با انتقاد از بیتوجهی به این امر گفت: «اگر هر بارشی در هر فصلی باعث سیل و ویرانی و خسارت میشود، فقط یک معنی دارد و آن هم اینکه هنوز مسئولان برنامهای برای اجرای پروژههای آبخیزداری ندارند و همین امر بیانگر هدررفت آبها و تابستانی خشک و بیآب است.»
به گفته حمیده حبیبی، رئیس مرکز پیشبینی هواشناسی کرمان هنوز تا پایان سال فعالیت سامانههای بارشی زیادی را میتوان پیشبینی کرد که حتی شاهد بارش برف در برخی از شهرهای شمالی استان باشیم.
بارشهای سیستانوبلوچستان و برفی که مناطق مختلف این استان را سفیدپوش کرد هم حائز اهمیت است. زاهدانیها بعد از هشت سال شهر خود را سفیدپوش دیدند و بارش برف در شهرستان خاش، شهروندان این منطقه را غافلگیر کرد، اما هیهات که هنوز کسی از برنامهای برای حفظ آبهای حاصل از از این بارشها حرفی نزده است.