نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سالهای پس از انقلاب و جنگ تحمیلی، دوره های مهمی را در بخش های مربوط به بازسازی ، ارتقاء و افزایش ناوگان در حوزه های مختلف، تجربه کرده است. از بحث توسعه شناورهای موشک انداز در سایزهای مختلف تا تولید انواع زیر سطحی ها، هواناوها و در سالهای اخیر نیز بکارگیری پرنده های بدون سرنشین، نشان داده این نیرو یک مسیر توسعه و تعالی را در پیش گرفته است.
در کنار همه اقدامات و پروژه های گذشته، اما در روزهای اخیر دو تحول جالب در نیروی دریایی ارتش رخ داده که تاثیرات و تبعات مهمی را برای آنها به همراه خواهد داشت که در ادامه به آنها اشاره می کنیم.
شناورهای موشک انداز در وزن های مختلف، بخش مهمی از استراتژی دفاعی جمهوری اسلامی ایران در نبردهای دریایی را تشکیل می دهد. چه در نیروی دریایی سپاه که از زمان جنگ تحمیلی با قایق های تندرو وارد میدان نبرد شده و امروز به انواع شناورهای سبک مجهز به موشک های کروز ضد کشتی و اژدر شده و چه نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که در شناورهای سبک مثل کلاس سینا و شناورهای سنگین تر مثل طرح موج، در میدان حضور دارد، نشان داده اند مجهز بودن به موشک های کروز ضد کشتی یک اولویت برای شناورهای ایرانی بوده است.
ناوچه موشک انداز سپر در اوایل ورود به خدمت مجهز به ۴ موشک کروز
یکی از ستون های مهم عملیات دریایی نداجا در سالهای اخیر - خصوصا در منطقه ناوگان شمال - شناورهای موشک انداز سبک کلاس سینا هستند. این شناورها بر پایه موشک اندازهای کلاس La Combattante II توسعه پیدا کرده و حدودا ۲۶۵ تن وزن و ۴۷ متر طول دارند. این ناوها در حدود ۳۰ نفر خدمه داشته و با ۴ تیر موشک کروز ضد کشتی از سری نور، یک قبضه توپ ۷۶ میلی متری و یک قبضه توپ ۴۰ میلی متری مسلح شده اند.
از چند سال پیش روند مجهز کردن شناورهای این کلاس به رادار های کنترل آتش باند ایکس ثامن ساخت ایران نیز آغاز شده و مقابله با جنگ الکترونیک دشمن و دارای بودن قابلیت ESM از جمله توانایی های مهم این سیستم راداری به حساب می آید.
تعداد موشک های کروز و دوران گذار ناوهای ایرانی
نیروی دریایی ارتش در پروسه توسعه توان داخلی خود، در بحث طراحی و نصب سیستم های جدید و حتی طراحی شناورها همیشه یک روند تقریبا مرسوم را طی کرده که البته مسئله ای قابل درک است. چه در بحث طراحی شناورهای سبک مثل کلاس سینا که از طرح اثبات شده La Combattante II بهره برده و یا طرح کلاس جماران که در ابتدا از طرح ناوهای موسوم به کلاس الوند الگو برداری شده بود. باید توجه داشت برای شروع کار در این حوزه، آن هم برای کشوری که تجربه ای تا چند دهه قبل در این مورد نداشته و از طرف دیگر به صورت کامل تحت تحریم های شدید تسلیحاتی قرار دارد، رفتن به سمت یک طرح کاملا متفاوت در ابتدای کار حرکتی بسیار ریسکی، غیر اقتصادی و پر خطر است که می تواند به شکست، هدر رفت منابع مالی و انسانی و همچنین ناامیدی در نیروهای داخلی شود.
ولی به صورت کلی در صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران شاهد این بودیم که چه در بخش هایی مثل موشکی ، پرنده های بدون سرنشین یا سرنشین دار و بحث شناوری، طرح های ابتدایی بر اساس پلتفرم های قبلی موجود در کشور ساخته شده و در نهایت و به مرور زمان در وضعیت توسعه و مدرن سازی قرار گرفته است.
با این مقدمه و تصور کلی از صنایع نظامی و خصوصا کشتی سازی کشور، به جدیدترین تحویل در نداجا اشاره ای خواهیم داشت. در جریان تمرین اخیر نیروی دریایی ارتش در دریای خزر شاهد این بودیم که شناور موشک انداز سپر از کلاس سینا، مجهز به ۸ تیر موشک کروز ضد کشتی ( احتمالا از خانواده نور ) شده است.
ناوچه سپر مجهز به ۸ تیر موشک ضد کشتی در جریان تمرین اخیر در دریای خزر
به صورت کلی چه در شناورهای کلاس La Combattante II و چه در کلاس سینا شاهد نصب ۴ موشک کروز ضد کشتی بوده ایم. در مدل های قبلی، معمولا موشک های سری اگزوست یا در مورد سفارش ایران موشک هارپون و در سالهای بعد از جنگ تحمیلی نیز سری نور توسعه پیدا کرده و روی این شناور نصب بوده اند.
حالا شاهد این هستیم که این تعداد به ۸ فروند افزایش پیدا کرده و این اولین بار است که شناورهای ایران به این تعداد از موشک های کروز ضد کشتی - خصوصا در این کلاس و تناژ - مجهز می شوند. در دنیا برخی نمونه های محدود در این کلاس مثل سری Roussen ساخت شده برای نیروی دریایی یونان، با وجود تناژ نزدیک به این رده، به ۸ تیر موشک کروز ضد کشتی مجهز شده اما همین نمونه هم از کلاس سینای ایرانی سنگین تر است ولی همچنان در ردیف شناورهای تندرو موشک انداز قرار می گیرد.
آغاز عملیات پهپادها از ناوها و زیردریایی نداجا
در عین حال، روز جمعه ۲۴ تیرماه اولین ناودسته پهپادبر نیروی دریایی راهبردی ارتش متشکل از یگان‌های شناور سطحی و زیرسطحی با حمل انواع پهپادهای رزمی، شناسایی و انهدامی، در ناوگان جنوب نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران و با حضور فرمانده کل ارتش و فرمانده نیروی دریایی راهبردی ارتش رونمایی شد.
رونمایی از طرح ناودسته پهپاد بر نداجا
در آیین رونمایی از این ناودسته، انواع پهپادهای پیشرفته و به روز تولید ارتش و وزارت دفاع با همراهی مراکز دانش‌بنیان اعم از پهپادهای نوع پلیکان، هما، آرش، چمروش، ژوبین، ، ابابیل ۲ ، کرار، ابابیل ۴ و باور ۵ بر پهنه آبهای اقیانوس هند به پرواز در آمده و توانمندی خود را به نمایش گذاشتند.
دو نمونه از پهپادهای عمود پرواز مورد استفاده توسط نیروی دریایی ارتش
پهپادها اصولا یکی از پایه های اصلی دکترین دفاعی کشور ما در سالهای اخیر به حساب می آیند و البته وارد شدن آنها به سازمان رزم نیروی دریایی ارتش اهمیت بسیار ویژه دارد. اما دلیل این اهمیت ویژه چیست ؟
ناو ترابری و لجستیکی لاوان مجهز به پهپادهای کرار ، آرش و ابابیل
پرتاب پهپاد آرش از ناو لاوان
با توجه به اثرات کروی بودن زمین بخصوص در بخش دریاهای آزاد و اقیانوس ها، بحث ارتباطات و ارسال سیگنال ها با مشکلات مختلفی مواجه می شود که برای رفع این مشکل ، یک شناور بایستی به نوعی توانایی دید ماوراء افق را کسب کند. انواع بالگردها ، پرنده های سرنشین دار و یا بدون سرنشین و ایضا ماهواره ها می توانند در این نقش عمل کرده و تصویری از شرایط منطقه مورد نظر را به شناور ها برسانند.
در جریان رونمایی اخیر شاهد بودیم که ناو لجستیکی لاوان به حدود ۵۰ فروند پهپاد مجهز شده و شناور دلوار نیز از جمله دیگر کشتی های نیرو بر و لجستیکی نداجا است که به پهپاد مجهز شده است. تقریبا تمامی پرنده های بدون سرنشین روی این دو شناور با یک شتاب دهنده اولیه به پرواز درآمده و یا از مدل های عمود پرواز بودند. برنامه ای که توسط نیروی دریایی ارتش روی این دو شناور انجام شده در حقیقت بدل کردن آنها به یک نوع سکوی پروازی یا کشتی های مادر برای پرنده های بدون سرنشین است. در ابتدا نوعی از این حرکت در نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز در شناور شهید رودکی با موفقیت به اجرا در آمده بود.
نکته جالب اینکه در پهپادهای مشاهده شده روی ناوهای ارتش هم نمونه های شناسایی ، هم شناسایی / رزمی و هم انتحاری دیده می شود. در عین حال بر اساس توضیحات مطرح شده در این رونمایی تمام شناورهای موجود در این رونمایی که در منطقه شمال اقیانوس هند بوده امکان بدست گرفتن کنترل این پهپاد ها را پیدا کردند. بر اساس اطلاعات اعلام شده شعاع عملیاتی پهپادهای ناو پرتاب نداجا در نهایت ۱۰۰۰ کیلومتر است و به نظر پرنده های بدون سرنشین سری کرار و آرش گزینه های نداجا برای این پروازهای دور برد هستند.
شناور دلوار - پهپادهای سری ابابیل و آرش روی این ناو دیده می شود
نکته بسیار راهبردی در خصوص این توانایی برای نداجا اینجاست که مدتی قبل ، فرمانده وقت نیروی دریایی ارتش از مجهز شدن این نیرو به موشک های کروز ابومهدی خبر داده بود. موشک کروز ضد کشتی ابومهدی حداقل ۱۰۰۰ کیلومتر برد داشته و در حال حاضر و به صورت عملیاتی تنها سه کشور آمریکا ، روسیه و چین تسلیحاتی در این برد را در اختیار دارند. بحث به روزسانی اطلاعات و یا در عبارت تخصصی نظامی ، تصحیح میانه راه ، برای موشک های کروز در این برد امری بسیار مهم است. پهپادهایی مثل کرار و یا آرش می توانند با حمل سیستم های شناسایی و ارسال موقعیت شناور دشمن نقش تصحیح کننده میان راه را برای موشک کروز ابومهدی داشته باشند.
در عین حال بحث توانایی حمله انتحاری این دو پرنده بدون سرنشین در برد هزار کیلومتر در کنار پهپاد انتحاری کوتاه برد تری مثل سری ابابیل ۲ توان آتش دقیق بسیار مناسبی را در اختیار نداجا قرار می دهد.
اما در این رونمایی شاهد به پرواز درآمدن پرنده های بدون سرنشین از روی یکی از زیردریایی های کلاس کیلو نیروی دریایی ارتش نیز بودیم. بحث پرنده های بدون سرنشین و ارتباط آنها با شناوری زیر سطحی از جمله مسائل بسیار چالش برانگیز در جهان امروز به حساب می آید. عبور سیگنال ها از سطح آب به زیر و انتقال آنها به شناور یک مشکل بزرگ به حساب می آید. زیردریایی ها معمولا در اکثر مواقع در زیر آب حضور داشته و به امواج سونار برای مسیر یابی و کشف اهداف اتکا دارند. در بحث استفاده از پرنده های بدون سرنشین و زیریایی ها می توان بحث خارج کردن صرفا یک آنتن از زیر آب و دریافت اطلاعات از آن را مطرح کرد.
پرتاب پهپاد از زیردریایی طارق متعلق به نیروی دریایی ارتش
در تصاویر فعلی مربوط به رونمایی نیروی دریایی پهپادی دیده می شود با کمک یک شتاب دهنده اولیه به پرواز درآمده و البته به دلایل مشخص حفاظتی، در خصوص آنها اطلاعات خاصی مطرح نشده است. نام این پرنده بدون سرنشین "هما" اعلام شده است. یکی از گزینه ها برای این پرنده های بدون سرنشین همان بحث جستجو و کشف اهداف در فاصله دورتر از برد سیستم های سونار زیردریایی است که می تواند باعث شود زیردریایی استفاده کننده از اطلاعات آنها، از فاصله دورتری اقدام به هدفگیری و اجرای شلیک کند.
در عین حال باید به این مسئله نیز توجه کرد که قابلیت پرتاب موشک های کروز از زیردریایی های ایرانی در کشور ما بومی سازی شده و در روش مورد استفاده در نداجا، موشک مورد نظر در یک پوشش قرار داده و به وسیله یک پیشران تا بیرون آب هدایت کرده و بعد از باز شدن این پوشش، موشک فعال شده و به پرواز در می آید. می توان این گونه گمانه زنی کرد که در آینده نیز از همین روش برای به پرواز درآوردن پرنده های بدون سرنشین خاص از زیردریایی های نداجا استفاده شود.
با این اوصاف، باید گفت که نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران برنامه های بسیار بزرگ و قابل توجهی را برای ارتقاء و به روزرسانی توانایی ها دارد و در آینده مشخصا اخبار بیشتری از این نیرو شنیده خواهد شد که نقطه مشترک آن، بلندتر شدن بازوی تهاجمی و شناسایی شناورهای سطحی و زیرسطحی کشورمان به بیش از هزار کیلومتر است.
درودبرنیروی دریایی قدرتمندودلاور وقهرمان کشورسرافرازمان. 
