اگر دادسرا قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب صادر کرده باشد، قانونگذار حق اعتراض به قرار نهایی دادسرا از سوی شاکی را برای وی در نظر گرفته است. مهلت اعتراض به قرار نهایی دادسرا هم ۱۰ روز از تاریخ دریافت ابلاغیه قرار نهایی دادسراست. مراحل اعتراض به قرار نهایی دادسرا از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام میشود.
قرار نهایی یکی از تصمیمات دادگاه است و مفهوم آن تعقیب و رسیدگی به یک پرونده پایان یافته است. قرار نهایی ممکن است در دادگاه یا دادسرا صادر شود. این قرار از طریق سامانه برای فرد ابلاغ و پیامک «قرار نهایی صادر شد» برای فرد ارسال میشود و با توجه به نوع قراری که صادر شده، ممکن است سرنوشت متفاوتی در انتظار آن پرونده باشد.
در خاتمه مراحل تحقیقات مقدماتی توسط دادسرا، مقامات مذکور اقدام به صدور قرار نهایی میکنند، اما پرسش مهمی که در خصوص صدور قرار نهایی دادسرا وجود دارد، آن است که آیا امکان اعتراض به قرار نهایی دادسرا وجود دارد؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، شرایط قانونی و مراحل اعتراض به قرار نهایی چیست؟
دلایل متوقف شدن تعقیب کیفری
بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، بسیاری از جرائمی که مورد تعقیب کیفری قرار میگیرند، باید ابتدا توسط مقامات دادسرا مورد رسیدگی قرار بگیرند، مگر برخی از جرائم منافی عفت یا جرائم تعزیری درجه ۷ و ۸ که مستقیماً توسط دادگاه کیفری مورد رسیدگی قرار میگیرند. قرار منع تعقیب بر اساس قانون در مواردی صادر میشود که رفتار مرتکب جرم نباشد یا اینکه رفتار مرتکب جرم است، ولی دلیل کافی برای انتساب آن به متهم وجود ندارد.
قرار جلب به دادرسی یا قرار مجرمیت نوعی قرار نهایی دادسراست که بر اساس آن مقامات دادسرا این نظر را دارند که متهم، مجرم است و باید به جرم وی در دادگاه رسیدگی و حکم صادر شود و بر اساس آن کیفرخواست متهم صادر میشود. قرار موقوفی تعقیب که در نهایت سبب متوقف شدن تعقیب کیفری متهم میشود، در مواردی همچون فوت متهم، رضایت شاکی در جرائم قابل گذشت، توبه متهم پیش از اثبات جرم، عفو متهم بر اساس قانون یا مشمول مرور زمان شدن دعاوی کیفری و مواردی از این قبیل صادر میشود که شرایط آن در قوانین مرتبط مشخص شده است.
امکان اعتراض به قرار نهایی دادسرا
قرار ترک تعقیب در شرایطی صادر میشود که جرم متهم یکی از انواع جرائم قابل گذشت بوده و قبل از صدور کیفرخواست دادسرا، شاکی شکایت خود را پس بگیرد و گذشت کند.
حال پرسشی که ممکن است مطرح شود، این است که آیا قرار نهایی دادسرا قابل اعتراض است؟ پاسخ به این پرسش در مورد برخی از انواع قرارها مثبت است.
شاکی در صورتی که قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب صادر شده باشد، میتواند در مهلت مقرر نسبت به قرار صادره اعتراض کند، اما قرار ترک تعقیب که در واقع بنا به خواست شاکی صادر شده است، علیالقاعده قابل اعتراض نیست، هر چند شاکی میتواند از تاریخ صدور قرار ترک تعقیب، برای یک بار دیگر تعقیب مجرم را تقاضا کند.
در مقابل، متهم پس از ابلاغ قرار جلب به دادرسی نمیتواند نسبت به آن اعتراض کند، چون با عنایت به شواهد و قرائن موجود در پرونده توسط دادسرا مجرم تشخیص داده میشود و پس از صدور کیفرخواست باید در دادگاه به جرم وی رسیدگی شود.
عذر موجه در اعتراض
معترض میتواند پس از مشاهده قرار نهایی صادرشده در سامانه ثنا، ظرف مهلت مقرر اقدام به ثبت اعتراض به قرار نهایی دادسرا کند، البته لازم به ذکر است اگر شاکی بخواهد خارج از مهلت اقدام به ثبت اعتراض نسبت به قرار نهایی دادسرا کند، حتماً باید عذر موجهی داشته باشد و این عذر موجه را در اعتراض خود به ثبت برساند. در این صورت مرجع رسیدگی به اعتراض، یعنی دادگاه کیفری ضمن ملاحظه اعتراض، عذر شاکی را نیز مورد بررسی قرار میدهد و در صورت تشخیص موجه بودن، وارد رسیدگی به اعتراض میشود.
شرایط و مراحل اعتراض به قرار
متقاضی در مرحله اول باید در سامانه ثنا ثبتنام کند و احراز هویت شده باشد. یکی از شرایط اعتراض به قرار نهایی دادسرا، رعایت مهلت قانونی ذکرشده برای اعتراض به قرار نهایی، یعنی ۱۰ روز (برای ایرانیان) و یک ماه (برای اشخاص مقیم خارج از کشور) از تاریخ ابلاغ است.
نحوه مشاهده قرار نهایی دادسرا در سامانه ثنا به این ترتیب است که متقاضی به قسمت ابلاغیههای الکترونیک قضایی مراجعه میکند و از محتوای قرار صادرشده مطلع میشود.
در مرحله بعد، در شرایطی که قرار صادره قابلیت اعتراض و شخص نسبت به آن اعتراضی داشته باشد، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و نسبت به ثبت اعتراض از قرار نهایی دادسرا اقدام کند که در این مرحله، لایحه اعتراض به قرار نهایی دادسرا در دفتر خدمات الکترونیک قضایی تنظیم میشود و نیازی به مراجعه حضوری به دادسرا یا دادگاه برای تحویل لایحه اعتراضی وجود ندارد.