خروج بخشی از نیروهای روس از سوریه، دینامیک تحولات در سوریه را وارد مرحلهای جدید میکند. ترکیه که از جنگ قریب به یک دهه اخیر در سوریه طرفی نبسته، حالا در فضای خلأ ناشی از کاهش حضور نیروهای روس در اوکراین، در حال تحرکاتی جدید است. میان سرکرده هیئت تحریرالشام و هیئتی از ترکیه که از گذرگاه باب الهوی وارد مرزهای سوریه شدند، به تازگی یک نشست برگزار شد.
۲۴ نوامبر ۲۰۱۵ (۳ آذر ۱۳۹۴) بود که ارتش ترکیه در اوج مداخله در سوریه، یک فروند جنگنده سوخو-۲۴ روس را در مرز سوریه با ترکیه ساقط کرد؛ اقدامی که تنش بین ترکیه و روسیه را به شدیدترین وضعیت رساند. وزارت دفاع روسیه از قطع تمامی روابط نظامی با ترکیه خبر داد و روسها تحریمهای سنگین یکجانبهای را علیه ترکیه اعمال کردند. ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه هم این اقدام آنکارا را «خنجر از پشت دولتهای حامی تروریسم» علیه خود خواند. نتیجه رویارویی ترکیه با روسها، این شد که بهرغم اصرار اردوغان بر سقوط دولت بشار اسد در دمشق سیاست خارجی دولت ترکیه در سوریه دچار ناکامی شود و حمایت از گروههای تروریستی در سوریه، از جمله جبهه النصره که بعداً نام هیئت تحریرالشام بر آن گذاشته شد، به جایی نرسید.
حالا با فاصلهای حدوداً ۷ ساله، دولت روسیه درگیر جنگی فرسایشی در اوکراین شده و مجبور است بخش مهمی از نیروهای خود را از سوریه بیرون بکشد. این خلأ قدرت باعث شده که دولت ترکیه به فکر انتقام شکست در سوریه بیفتد، بماند که فروش پهپادهای معروف به «بیرقدار» ترکیه به اوکراین در جریان جنگ، خشم روسها را از ترکیه تشدید کرده است. مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه روز شنبه گفت که ترکیه حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای غیرنظامی و نظامی روسیه که به سوریه میروند بسته است. چاووش اوغلو گفت که این تصمیم را به همتای روس خود سرگئی لاوروف منتقل کرده و او نیز آن را به رئیسجمهور ولادیمیر پوتین انتقال داده است. دیروز هم برخی منابع محلی در ادلب از نشستی میان سرکرده هیئت تحریرالشام و هیئتی از ترکیه خبر دادند. به گزارش المیادین، این منابع میگویند که یک هیئت نظامی ترکیه همراه با کاروانی متشکل از هفت دستگاه خودروی سواری و دو خودروی زرهی حامل سربازانی نقابدار، از ورودی گذرگاه بابالهوی در شمال ادلب، از مرزهای مشترک ترکیه-سوریه عبور کرده و وارد خاک سوریه شدند. به گفته دو تن از مسئولان گذرگاه بابالهوی، جمعی از اعضای هیئت تحریرالشام به استقبال از هیئت نظامی ترکیه آمدند و در ادامه دو هیئت برای برگزاری نشست به ساختمانی در نزدیکی گذرگاه باب الهوی رفتند که در آنجا ابومحمد الجولانی، سرکرده تروریستهای هیئت تحریرالشام منتظر آنها بود. منابع زمان این ملاقات را اعلام نکردهاند، ولی گفتهاند دهها فرد مسلح در فواصل چند ده متری محل دیدار و نیز اطراف ساختمان حضور داشتند و عبور و مرور کامیونها در روز دیدار به شکل کامل متوقف شد، همچنین مسئولان گذرگاه اجازه خروج از محل کار خود را نداشتند و تمامی تجهیزات ارتباطیشان نیز جمعآوری شده بود. این نشست از زمان ورود هیئت نظامی ترکیه به محل دیدار، واقع در فاصله ۲۰۰متری گذرگاه، حدود دو ساعت ادامه یافته و سپس اعضای دو هیئت حدود ساعت ۴ محل دیدار را ترک کرده و اعضای هیئت نظامی ترکیه بلافاصله از گذرگاه بابالهوی از منطقه خارج شدند. نشست یاد شده اولین دیداری محسوب میشود که الجولانی شخصاً و بدون فرستادن هیئتی به نمایندگی از خود در آن حضور داشته است و این اقدام بر اساس درخواست طرف ترکیهای انجام شده است.
این دیدار چند روز بعد از آن انجام شده که «رجب طیب اردوغان» رئیسجمهور ترکیه از طرح ایجاد «منطقهای امن» در شمال سوریه صحبت کرد. اردوغان البته مبنای درخواست خود را کمک به اسکان آوارگان در نوار مرزی سوریه دانسته و از ناتو خواسته منطقه امن در نوار مرزی با سوریه ایجاد کند؛ منطقهای که مدتهاست دولت ترکیه به آن چشم دوخته است. وزارت خارجه سوریه به خبرگزاری دولتی سانا گفته که «این اظهارات بیارزش» رجب طیب اردوغان «بازیهای پرخاشگرانه» رژیم او را علیه سوریه برملا میکند. وزارت خارجه سوریه گفته که «حکومت سوریه چنین بازیهایی را با قاطعیت رد میکند» و از کشورهای دیگر میخواهد که این پروژه ترکیه را حمایت مالی نکنند. وزارت خارجه سوریه توضیح داده است که هدف از ایجاد همه «زونها (مناطق) حفاظتی» در واقعیت امر شکلی از «پاکسازی قومی» است. شنبه شب هم در نشست شورای امنیت، معاون سفیر روسیه در سازمان ملل اعلام کرد دلیلی برای ادامه ارسال کمکهای بشردوستانه از ترکیه به شمال غرب سوریه تحت کنترل شورشیان نمیبیند.