پرویز اسماعیلی سفیر جمهوری اسلامی ایران در زاگرب در آستانه روز قدس در گفت‌وگویی مشروح با برنامه «ویزا» رادیو ملی کرواسی (HRT) که به بررسی مهمترین موضوعات سیاسی و بین‌المللی بپردازد، به سؤالات خبرنگار این رادیو پاسخ داد.
خبرنگار از اسماعیلی پرسید آخرین وضعیت مذاکرات بر سر توافق هسته‌ای چگونه است و موانع اصلی چیست؟ برخی تصمیم دونالد ترامپ در قرار دادن سپاه پاسداران در لیست سیاه را یک «قرص سمی» در مسیر دستیابی به توافق جدید می‌دانند و روسیه هم می‌گوید تضمینی می‌خواهد که تحریم‌های غرب مانع همکاری تجاری و نظامی‌اش با ایران نخواهد شد. آیا این یکی از دلایل اصلی توقف مذاکرات است؟ که وی پاسخ داد: برجام یک دستاورد بزرگ در تاریخ دیپلماسی بود که بعد از حدود ۱۲ سال مذاکره سنگین بین ایران و قدرت‌های جهانی، با حمایت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و با پشتوانه قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل به دست آمد.
وی ادامه داد: این توافق تقویت کننده ثبات سیاسی و توازن اقتصادی در سطح جهان بود و برای همه طرف‌ها منافع قابل توجهی داشت؛ اما ترامپ رئیس جمهور وقت آمریکا با نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، مقررات بین‌المللی و تعهدات این کشور، از آن خارج شد.
* به دیپلماسی اعتقاد داریم و هنوز ناامید نشده‌ایم
اسماعیلی خاطرنشان کرد: تحریم سپاه پاسداران به عنوان نیروی رسمی نظامی ایران و قرار دادن آن در لیست به اصطلاح سیاه، اقدامی عجیب و نقض فاحش مقررات بین‌المللی بود. دولت آقای بایدن اعلام کرد می‌خواهد به برجام بازگردد. ما هم با حسن نیت مجددا مذاکرات را در قالب ۱+۴ در وین شروع کردیم. ارتباط ما با آمریکایی‌ها به واسطه اتحادیه اروپا صورت گرفت و ادامه دارد. حدود ۱۱ ماه مذاکرات فشرده انجام دادیم و به متنی جدید رسیدیم تا اجرای کامل برجام و عدم خروج یا نقض آن توسط اعضا را تا حد زیادی تضمین کند.
سفیر ایران در کرواسی خاطرنشان کرد: ما به دیپلماسی اعتقاد داریم و هنوز ناامید نشده‌ایم. می‌توان گفت ما، اروپا، چین و روسیه در نقطه توافق ایستاده‌ایم. اکنون دولت آمریکا است که باید تصمیم بگیرد. شما گفتید «قرص سمی»، من می‌گویم «دام». خروج از برجام دامی بود که ترامپ برای دولت بعدی پهن کرد. وظیفه رئیس جمهور آمریکاست که از این دام بیرون بیاید و عملا نشان دهد که او بایدن است، نه ترامپ!
وی ادامه داد: خطایی را که دولت آمریکا انجام داده، خود دولت آمریکا باید جبران کند. لذا مسؤول اصلی هر تاخیری در توافق، فقط دولت آقای بایدن است. آمریکا باید به طور کامل به توافق سال ۲۰۱۵ بازگردد و تمام اقدامات خصمانه و تحریم‌هایی که ترامپ اعمال کرد را نیز لغو کند که خروج کامل سپاه از تحریم و فهرست سیاه هم بخشی از آن است. آنها باید صادق باشند و فکر سوءاستفاده از اقدامات ترامپ علیه ما را کنار بگذارند.
وی بیان کرد: مذاکرات چند جانبه با حضور قدرت‌های جهانی معمولا پیچیده‌تر است و این طبیعی است که نه فقط روسیه، بلکه همه کشورهای مذاکره کننده در برجام ابتدا به دنبال تامین منافع ملی خود باشند. ضمنا؛ امنیت و ثبات بین‌المللی یک فرآیند تدریجی است و باید گام به گام و با حوصله پیش رفت. گره زدن برجام با هر بحران دیگری مثل جنگ در اوکراین از سوی هر یک از طرفین، قدم زدن در مسیر اشتباه است.
خبرنگار از سفیر ایران پرسید حمله نظامی روسیه به اوکراین، سیاست بین‌الملل را تحریک و برخی از پارامترهای سیاسی قدیمی را که از زمان پایان جنگ سرد حاکم بوده، تغییر داده است. ایران به قطعنامه سازمان ملل در محکومیت تجاوز روسیه به بوچا رای منفی داد، دلیل موضع ایران در این زمینه چیست؟ اسماعیلی گفت: ایران علیرغم قدرت نظامی بالا، طی چند صد سال گذشته به هیچ کشوری حمله نظامی نکرده است. در حالیکه خود قربانی جنگی ۸ ساله است که از سوی رژیم صدام حسین و با حمایت آمریکا، غرب و بیشتر کشورهای عربی منطقه به ما تحمیل شد.
وی اضافه کرد: ما بهتر از هر ملت دیگری با درد و رنج مردم جنگ زده آشنا هستیم. به همین دلیل مخالفت با جنگ و تاکید بر حل اختلافات از طریق مذاکره، یکی از اصول سیاست خارجی ایران است. هیچ اختلافی نباید مجوز آغاز جنگ، تجاوز و کشته شدن زنان و کودکان تلقی شود.
این دیپلمات ارشد ایرانی خاطرنشان کرد: ایران از ابتدای جنگ در اوکراین و در تماس با مقامات روسیه و اوکراین و سایر طرف‌ها، ضمن تاکید بر لزوم رعایت کامل حاکمیت و تمامیت ارضی و تضمین ایمنی غیرنظامیان، خواستار آتش بس فوری و حل مسالمت آمیز اختلافات از طریق گفت‌وگو بوده است. آسیب دیدن مردم اوکراین و نابودی زیرساخت‌های آن کشور، و هر ملت دیگری، موجب ناراحتی بسیار است. امیدواریم هر چه سریع‌تر درگیری متوقف و گفت‌وگو برای صلح پایدار آغاز شود.
وی ادامه داد: آنچه باعث صلح و ثبات نسبی نظام بین الملل بعد از دو جنگ بزرگ جهانی شد و بیش از پنجاه سال تا فروپاشی شوروی ادامه یافت؛ باور به این نکته مهم بود که در حل و فصل نزاع بازیگران قدرتمند، رعایت و احترام به منافع تمام کشورها ضروری است. این اصل مهم بعدها در مناسبات و روابط بین الملل تعمیم یافت و رعایت و احترام به منافع همه کشورهای عضو سازمان ملل در حل و فصل نزاع ها بین دولت ها به عنوان اصلی مهم پذیرفته شد. اما پس از اینکه آمریکا و غرب با فروپاشی شوروی و پیمان ورشو خود را بازیگران بدون رقیب و هژمون نظام بین الملل دیدند، متاسفانه دوباره جهان شاهد تحمیل سیاست های یکجانبه گرایانه شد. غرب و ناتو از نظر ماموریت و جغرافیا مرتبا حوزه نفوذ خود را افزایش دادند و این اقدام مشکلات متعددی در برخی نقاط جهان و حتی خاورمیانه ایجاد کرد.
سفیر ایران بیان کرد: آنها عملا منطقه اروپای شرقی را که مستعد بحران است، به منطقه رقابت‌های ژئوپلتیک خود با روسیه تبدیل کردند. اینکار خطایی بسیار بزرگ به ضرر ملت‌های این منطقه بود. هرگونه اقدامات تحریک آمیز، از سوی هر یک از طرفین رقابت، می تواند به بحران و قربانی شدن مردم منطقه اروپای شرقی منجر شود. صلح پایدار در این منطقه بدون در نظر گرفتن دغدغه های امنیتی سایر کشورهای پیرامونی از جمله روسیه و اروپا ممکن نیست.
وی اضافه کرد: آنچه از فاجعه بوچا در رسانه‌ها منتشر شد و باعث توجه و تاثر گسترده در افکار عمومی بین المللی شد، یک تراژدی انسانی است که با هیچ معیاری قابل قبول نیست. ایران بلافاصله طی بیانیه ای عمیقا از وخامت نقض اصول بشر دوستانه در بوچا ابراز نگرانی کرد. اما در عین حال ما معتقدیم در اینگونه موارد، سازمان ملل باید محور اصلی باشد و با تحقیقات فوری مقصر را معرفی و به نحو موثر محکوم کند تا از سوء استفاده برخی کشورها از مکانیسم‌های سازمان ملل برای اهداف سیاسی و برخورد گزینشی در موضوعات حقوق بشری جلوگیری شود.
اسماعیلی ادامه داد: از نظر ما و به احتمال زیاد ۲۳ کشور دیگر که به قطعنامه پیشنهادی دولت آمریکا برای تعلیق عضویت روسیه در شورای حقوق بشر رای منفی دادند، این قطعنامه فاقد عنصر بی طرفی بود و مکانیسم تحقیقات مستقل بین‌المللی و تعیین مقصر را نادیده می‌گرفت. بعید نیست که ۵۸ کشور دیگر هم که به قطعنامه رای ممتنع دادند، همین تفسیر را قبول داشته‌اند.
اسماعیلی در پاسخ به سؤال خبرنگار که پرسید مقام اسرائیلی اخیرا در صحرای نقب و پس از امضای توافقنامه ابراهیمی و عادی سازی روابط، با سران برخی کشورهای عربی دیدار کرد. آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا و وزیر خارجه اسرائیل گفتند که ایران بزرگترین تهدید در منطقه است. لاپید همچنین خواستار رد توافق هسته ای و لغو تحریم ها علیه ایران شد. تحلیل شما چیست؟ اظهار داشت: برای بی اساس بودن ادعاهای آمریکا و اسرائیل در مورد تهدید بودن ایران در منطقه کافی است به تاریخ هفتاد سال اخیر منطقه نگاه کنید. جنگ های اسرائیل علیه کشورهای عربی و تجاوزهای مکرر به سرزمین و کشتن مردم آنها؛ اشغال، قتل عام و آواره کردن صدها هزار فلسطینی؛ حمله به لبنان و اشغال بخش هائی از این کشور برای سالها؛ ترور دانشمندان هسته ای و خرابکاری های متعدد در مراکز هسته ای ایران که تحت کنترل آژانس بین الملی انرژی اتمی هستند؛ بی توجهی کامل به صدها قطعنامه سازمان ملل و حتی اتحادیه اروپا، همگی به خوبی نشان می دهد که رژیم تل آویو تهدید اصلی صلح و ثبات منطقه است.
وی ادامه داد: در مورد آمریکا نیز حمله یکجانبه و بدون مجوز سازمان مللِ این کشور به عراق، لیبی و افغانستان هنوز تازه هستند و نیاز به رجوع به تاریخ ندارد. در تجاوز نظامی صدام حسین به ایران که موجب کشته و زخمی شدن یک میلیون نفر از مردم ما شد، آمریکا حامی صدام بود و حتی به صورت مستقیم به ناوچه های ما حمله کرد، هواپیمای مسافربری ما را با موشک زد و ۲۹۰ غیر نظامی بیگناه را کشت.
سفیر ایران در زاگرب خاطرنشان کرد: اگر واقعا به دنبال آگاهی افکار عمومی از واقعیت هستید باید به این سوال پاسخ داد که در کدام یک از موارد تنش و جنگ در منطقه ایران نقش داشته است؟ جز اینکه هنگام حمله تروریستهای داعش به عراق و سوریه به کمک مردم این کشورها شتافت تا داعش نتواند در بغداد و دمشق دولت تشکیل دهد و سپس به تهدید سایر کشورها و اروپا بپردازد.
وی بیان کرد: از آن طرف آمریکا برای مبارزه با داعش چه کرد؟! کاری را که تروریستهای داعش نتوانستند، انجام داد. آنها ژنرال سلیمانی قهرمان اصلی شکست داعش در منطقه خاورمیانه که میهمان دولت عراق بود را وحشیانه ترور کردند. این یک جنایت آشکار و نقض مقررات بین المللی بود که با سکوت سازمانهای بین المللی روبرو شد.
سفیر ایران در کرواسی ادامه داد: دولت اسرائیل مقررات منع سلاح های هسته ای NPT را نپذیرفته، بمب اتمی تولید کرده و تا به حال بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی را به تاسیسات خود راه نداده است؛ اما برنامه هسته ای ایران را تهدید منطقه و جهان می داند. در حالیکه بیشترین بازرسی های آژانس از تاسیسات هسته ای ایران انجام می شود و در تمام گزارشات آژانس تا کنون هیچ موردی از انحراف به مقاصد نظامی گزارش نشده است.
به گزارش فارس، وی تصریح کرد: ما به حقانیت خود باور داریم. به همین خاطر برای توافق از مسیر دیپلماسی برای لغو تحریم های ظالمانه دولت آمریکا علیه ملت ایران که با فریب و تحریک اسرائیل انجام شده، تلاش می کنیم. اما رژیم تل آویو به خوبی می داند که ایران حتی علیرغم تحریم، هر روز قدرتمند تر شده است.
خبرنگار با اشاره به اینکه ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به اسرائیل هشدار داد که ایران در صورت کوچکترین حرکتی علیه خود، قلب تل آویو هدف قرار خواهد داد. او این پیام قوی را از رژه نظامی در روز ارتش ابراز کرد. از اسماعیلی پرسید که این پیام جدیدی است؟ که وی پاسخ داد: اسرائیل قدرت نظامی ما را به خوبی می شناسد و البته از بخش زیادی از آن بی اطلاع است. ما اسرائیل را تهدیدی برای امنیت ملی خود نمی‌دانیم و حد آنها صرفا ایجاد مزاحمت‌های کوچک و اقدامات تروریستی است. جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده است که هرگز آغازگر جنگی نخواهد بود؛ اما در پاسخ سریع و قاطع به کوچکترین تعدی به خاک و قلمرو خود، از سوی هر گروه تروریستی و یا احتمالا هر کشوری، بسیار جدی است و تعلل نخواهد کرد. این اراده ملی ما است که از زبان رئیس جمهورمان در روز ارتش با صراحت اعلام شد.
وی در ارزیابی از وقایع اخیر در بیت المقدس و مسجد الاقصی که موج بزرگی از محکومیت را در سراسر جهان عرب برانگیخته است نیز اظهار داشت: تعرض نیروهای نظامی اسرائیل به مسجد الاقصی به عنوان یکی از مقدس ترین مکان مسلمانان و حتی سایر ادیان الهی؛ و به خاک و خون کشیدن صدها نمازگزار روزه دار، نشانه ای دیگر از ذات خونریز و غیر مسالمت جوی رژیم اسرائیل است.
اسماعیلی اضافه کرد: این نخستین بار نیست که دولت اسرائیل دست به این قبیل جنایات می زند. اگر مداخله اسرائیل نباشد همه پیروان ادیان می توانند در این مکان مقدس بدون هیچ تنشی به انجام مراسم مذهبی شان بپردازند. این رژیم با انجام آزادانه مراسم مذهبی مسلمانان در این مسجد مخالف است و هر ساله بخصوص در ایام ماه رمضان شاهد جنایت علیه مسلمانان نمازگزار توسط سربازان اسرائیل هستیم. این هم دلیلی دیگر برای تهدید آفرینی اسرائیل در منطقه است.
سفیر ایران یادآور شد: البته اسرائیل در کشتار مسلمانان تنها نبود. شبیه این اقدام را داعش طی روزهای گذشته در مزار شریف و قندوز افغانستان انجام داد و صدها نمازگزار مسلمان را کشت و مجروح کرد.
خبرنگار پرسید که ایران بر سر یک میدان نفتی دریایی با عربستان و کویت اختلاف دارد و این اختلاف در زمان دشواری برای قیمت جهانی گاز رخ می دهد و چگونه این موضوع حل خواهد شد؟ که این دیپلمات ارشد ایرانی بیان کرد: ما حدود ۲۸ میدان نفتی و گازی مشترک با همسایگان خود مثل جمهوری آذربایجان، عراق، قطر، کویت، امارات، عمان و عربستان داریم که حدود نیمی از آنها فعال است. ما فکر می کنیم این میادین باید زمینه ای برای دوستی و همکاری کشورها در جهت صلح و توسعه بیشتر در منطقه باشند.
وی ادامه داد: اختلاف نظر در میادین مشترک و حوزه های متداخل انرژی بین کشورهای همسایه یک موضوع طبیعی است. آنچه که غیر طبیعی و غیر قابل قبول است، اقدام یکی از این همسایه ها برای بهره برداری از این میادین بدون توجه به سهم همسایه های دیگر است.
سفیر ایران بیان کرد: در مورد میدان گازی آرش؛ بر اساس مقررات و رویه‌های بین‌المللی هرگونه اقدام در بهره‌برداری و توسعه این میدان باید با هماهنگی و همکاری هر سه کشور انجام شود و اقدام اخیر کویت و عربستان سعودی در قالب یک سند همکاری دو جانبه، مغایر با رویه‌های جاری و مذاکرات قبلی بوده و غیرقانونی است.
اسماعیلی یادآور شد:این اقدام تأثیری بر وضعیت حقوقی میدان آرش (الدره) نداشته و ایران حق خود را برای بهره‌برداری از این میدان محفوظ می‌دارد و از آن بهره برداری خواهد کرد. ما آماده حل این مساله از طریق گفتگوهای سه جانبه هستیم.
وی همچنین گفت: اختلاف در میادین مشترک تاثیر مهمی بر بازار انرژی ندارد و ظرفیت های فعلی تولیدکنندگان می تواند پاسخگوی نیازهای بازار باشد.
