هر چند طبق اصل سوم و سی ام قانون اساسی تحصیل باید رایگان باشد، اما در عمل خبری از تحصیل رایگان نیست! مدارس دولتی که روز به روز کمتر و کم‌رمق‌تر می‌شوند، تحت عناوین مختلف والدین را برای کمک به مدرسه تحت فشار قرار می‌دهند و انواع دیگر مدارس از جمله سمپاد و غیر‌انتفاعی‌ها هم که به طور رسمی شهریه می‌گیرند. همین مسئله هم بسیاری از والدین را قانع کرده تا با انتخاب مدارس غیر دولتی و دریافت آموزش بهتر، شهریه تحصیل فرزندشان را به طور رسمی پرداخت کنند. در این بازار آموزشی هم همه نوع نرخی وجود دارد و هر‌کس ساز خودش را می‌زند. این در حالی است که همه ساله شهریه مدارس غیر دولتی از سوی سازمان مدارس و مراکز غیردولتی وزارت آموزش و پرورش اعلام می‌شود، اما مدارسی که بهانه‌های مختلف و تحت عناوین متعدد از این شهریه عدول می‌کنند و مبالغ بیشتر ازوالدین طلب می‌کنند، کم نیستند. حالا سرپرست سازمان مدارس و مراکز غیردولتی وزارت آموزش و پرورش با تأکید بر فعالیت متفاوت مدارس از تعیین شهریه متناسب با فعالیت‌های مدارس دولتی خبر داده‌است؛ اتفاقی که اگر چه از منظر تناسب شهریه با فعالیت مدارس خوب است، اما می‌تواند بهانه تازه‌ای برای گرانی این شهریه به دست برخی مدیران دهد. به خصوص اینکه روند کنونی حاکم بر شهریه مدارس غیر دولتی نشان می‌دهد در این حوزه هیچ نظارتی وجود ندارد.
در حال حاضر یک میلیون و ۷۶۰ هزار نفر دانش‌آموز در مدارس غیرانتفاعی در حال تحصیلند که حدود ۱۲ درصد تعداد دانش‌آموزان کشور را شامل می‌شود و بر این اساس تعداد ۱۶ هزار و ۷۰۰ مدرسه غیر دولتی برای دوره‌های ابتدایی، دوره متوسطه اول و دوم در سراسر کشور در حال فعالیت هستند. مدارسی که طی سال‌های اخیر توانسته‌اند سهم عمده رتبه‌های برتر کنکور را در اختیار خود قرار دهند و در برخی سال‌ها تقریباً هیچ سهمی برای مدارس دولتی باقی نگذاشته‌اند. با این اوصاف بدیهی است که اغلب خانواده‌ها تلاش می‌کنند حتی اگر شده از دیگر ضرورت‌های زندگی‌شان بزنند، فرزندشان را به مدرسه‌های غیر دولتی با کیفیت آموزشی بالاتر بفرستند. شهریه‌های این مدارس هم اگر چه باید از قانون تبعیت کند و طبق آن چیزی باشد که هر سال از سوی وزارت آموزش و پرورش اعلام می‌شود، اما کم نیستند مدارسی که در این میان ساز خودشان را می‌زنند و طبق قوانین خود عمل می‌کنند. حالا آنطور که احمد محمودزاده، سرپرست سازمان مدارس و مراکز غیردولتی وزارت آموزش و پرورش خبر داده شهریه مدارس غیردولتی متناسب با فعالیت‌های مدرسه تعیین و اخذ خواهد شد.
فعالیت متفاوت و شهریه‌های متفاوت
سرپرست سازمان مدارس و مراکز غیردولتی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه یکسان‌سازی شهریه مدارس غیردولتی مدنظر ما نیست، می‌گوید: «فعالیت مدارس متفاوت است و وقتی فعالیت‌ها و برنامه‌ها متفاوت هستند، شهریه هم متفاوت است. هر چند پایه‌هایی را به صورت یکسان داریم.»
وی درباره ملاک‌های تعیین شهریه مدارس غیردولتی می‌افزاید: «هزینه تأمین فضا یکی از ملاک‌هاست که برای مدارس استیجاری با مدارس احداثی تفاوت دارد. نیروی انسانی، کیفیت نیروی انسانی، تجهیزات و فعالیت‌های پرورشی نیز در تعیین شهریه مدنظر هستند. در مجموع شهریه مدارس غیردولتی متناسب با فعالیت‌های مدرسه تعیین و اخذ خواهد شد.»
سرپرست سازمان مدارس و مراکز غیردولتی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به بازنگری در برخی مواد قانون تأسیس و اداره مدارس غیردولتی در صحن مجلس تأکید کرد: «این مصوبات در تعیین شهریه‌های سال آینده مدارس اثرگذار هستند. ضمن آنکه طرحی تحت عنوان «مدرسه شیشه‌ای» نیز در دست طراحی و اجراست که به نظام‌مند شدن فرایند‌های مدارس غیردولتی و افزایش شفافیت در این حوزه کمک خواهد کرد.»
محمودزاده درباره طرح آبا که با موضوع کمک به بازگشت بازماندگان از تحصیل به مدرسه از سال ۹۹ در استان‌ها و مناطق لازم‌التوجه کلید خورده‌است نیز می‌گوید: «با همکاری استان‌ها و ورود خیرین اقداماتی در این زمینه انجام شده‌است. در استان سیستان و بلوچستان ۴هزارو۵۰۰ دانش‌آموز تحت پوشش آبا هستند که به افزایش ظرفیت‌های ما در آموزش و پرورش و بازگرداندن بازماندگان از تحصیل کمک می‌کند. نارسایی‌هایی در این طرح وجود داشته که در نظر داریم آن را تقویت و خیرین جدید را وارد طرح کنیم.»
وی همچنین با بیان اینکه در بحث آموزش از راه دور، دوره اول و دوم متوسطه را پوشش می‌دهیم و به حوزه ابتدایی ورود نداریم، می‌افزاید: «زیرا احساس ما بر این است که آنجا باید آموزش حضوری و چهره به چهره اتفاق بیفتد، بنا داریم در سال‌های آتی از بستر آموزش مجازی استفاده کنیم و ظرفیت‌های آموزش از راه دور را به طور کامل در قالب فضای مجازی ببریم و حضور افراد هدفمند باشد.»
لزوم تعیین فعالیت‌های آموزشی مؤثر و تعیین سقف برای افزایش شهریه
دریافت شهریه متناسب با فعالیت مدارس اقدامی منطقی است، اما مشروط بر اینکه به درستی اجرایی شود. معیار‌های تعیین کیفیت آموزش، نیروی انسانی و وسایل کمک آموزشی باید به شکل کارشناسی شده و شفاف اعلام شود و بر اساس آن بتوان ارزیابی مناسبی از کمیت و کیفیت خدمات مدارس ارائه داد. در غیر این صورت چنین مصوبه‌ای می‌تواند ابزاری برای دریافت پول‌های بیشتر از اولیای دانش‌آموزان باشد. به طور نمونه همین حالا هم مدارس غیر دولتی به بهانه خدماتی، چون اردو‌های آموزشی، ناهار و کلاس‌های فوق برنامه شهریه‌ای تا چند برابر شهریه مصوب دریافت می‌کنند. اینکه چنین فعالیت‌هایی چقدر در حوزه آموزش اثرگذار و ضروری است نکته‌ای دیگر است. بر این اساس لازم است برای افزایش شهریه‌ها به تناسب فعالیت مدارس هم در کنار احصای فعالیت‌های آموزشی مفید و اثرگذار در نهایت سقفی برای شهریه‌ها در نظر گرفت و از آن مهم‌تر نظارت و برخورد با مدارس متخلف است. بسیاری از مدارس غیردولتی معروف در پایتخت و شهر‌های بزرگ از قانون خودشان برای تعیین شهریه تبعیت می‌کنند و والدینی که دلشان می‌خواهد فرزندانشان به هر قیمتی شده در چنین مدارسی ادامه تحصیل دهند در صدد گزارش این تخلف بر نخواهند آمد. اینجاست که نقش نظارت پررنگ‌تر می‌شود.
