سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: رشد شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان که به لحاظ فرم و ساختار در برنامه‌سازی ابداعات نوین و رو به رشدی در ارتباط‌گیری با مخاطب ارائه می‌دهند باعث شده تا قدری برنامه‌سازان صداوسیما نیز خود را مجبور به تغییراتی به سود ذائقه بصری تماشاگر کنند، اما این تغییرات بیش از آنکه فرم و ساختار اجرا و فنون آن را دربربگیرد، تغییر دکور و طراحی صحنه را شامل شده است.
آن‌هایی که بنا به اقتضا نگاهی به برخی شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای فارسی‌زبان انداخته‌اند همواره بر این مسئله که مجری‌ها در این برنامه‌ها مسلط هستند و بسیار با اعتماد‌به‌نفس و راحت با مخاطب ارتباط برقرار می‌کنند اذعان دارند. این موضوع در برنامه‌هایی با حضور دو مجری بیشتر مشهود است؛ چراکه دو مجری که کنار هم قرار گرفته‌اند بنا به تعلیماتی که تهیه‌کننده از پیش به آن‌ها داده می‌دانند باید سخنان یکدیگر را تأیید کنند و با لبخند و زبان صورت در کمال احترام و خوشرویی مخاطب را همراه سازند؛ اما در برنامه‌هایی که در ایران اجرا می‌شوند این اتفاق نمی‌افتد و اغلب دو مجری در حال رقابت با یکدیگر هستند و یکی سعی می‌کند آن دیگری را از گود صحنه‌ای که آن را با مسابقه اشتباه گرفته خارج کند. نکته دیگری که در این رابطه وجود دارد این است که در اغلب اجرا‌های تلویزیونی در صداوسیما مجری‌ها بدون تمرین‌های سخت و طولانی پیش از ضبط برنامه جلوی دوربین می‌روند و فی‌البداهه اجرا می‌کنند و همین سبب می‌شود بدون یک نقشه و طراحی مناسب، آنچه را به ذهنشان می‌آید بر زبان بیاورند. شاید بتوان از احسان علیخانی به عنوان معدود مجریانی یاد کرد که در برنامه ماه عسل کاملاً با ذهنیت و سناریوی تمرین شده جلوی دوربین می‌رفت و تسلط او بر اجرا نیز بیشتر ناشی از همین مسئله بود. توفیقی که باید آن را ناشی از استعداد ذاتی یک شخص قلمداد کرد نه طرح و برنامه سیستماتیک.
صحنه اجرا صحنه مودت و دوستی است
بیژن بیرنگ درباره وضعیت این روز‌های تاک‌شو‌های تلویزیون معتقد است: گاهی صحنه اجرا با مسابقه‌های ورزشی مثل بوکس اشتباه گرفته می‌شود و صحنه به جدال گلادیاتورها تبدیل می‌شود! چراکه صحنه اجرا صحنه مودت و دوستی و صحنه به نتیجه رسیدن در مورد آن موضوع است. صحنه جنگ نیست. بیرنگ که تهیه‌کنندگی و کارگردانی مجموعه‌هایی، چون «خانه سبز»، «همسران»، «چاق و لاغر» و «دنیای شیرین دریا» را در کارنامه دارد، در گفتگو با ایسنا درباره لزوم حفظ مجریان تلویزیون به عنوان سرمایه‌های صداوسیما، اظهار کرد: ما دو نوع مجری برای تلویزیون می‌توانیم تعریف کنیم؛ مجری‌هایی که برنامه روتین در تلویزیون دارند، مثل مجری برنامه «به خانه برمی‌گردیم» که سال‌هاست سرجایش است یا مجریان اخبار. یکسری برنامه‌ها هم هستند که به مناسبتی ساخته شده‌اند. دنیای مجریان هم مثل دنیای بازیگران است. در یک مقطعی در اوج هستی و در مقطعی کمرنگ و درنهایت حذف می‌شوی. اما یک جنس مجریانی هم داریم که شومن هستند، مثل آقای رضا رشیدپور.
او که در سال ۹۳ برنامه «عشق تعطیل نیست» را در شبکه نمایش خانگی کارگردانی و اجرا کرد، درباره نحوه استفاده از مجریان تلویزیونی گفت: من شخصاً سال‌هاست دوست دارم دوباره اجرا کنم. فکر می‌کنم در زمینه خاصی توانایی اجرا در تلویزیون را دارم. ولی خب شاید سلیقه و برنامه‌ریزی سازمان صداوسیما در طول زمان به طرف کار‌های خاص می‌رود و خود‌به‌خود بیژن بیرنگ کارایی خودش را از دست می‌دهد؛ در حالی که ممکن است به آن جنس برنامه احتیاج باشد. الان جای یک برنامه اجتماعی که سرگرم‌کننده باشد و هم مسائل را مطرح کند، کمرنگ است. من نمی‌دانم چه اتفاقی در تلویزیون می‌افتد. مثلاً در مورد خود من بلافاصله مسئله‌ای که مطرح می‌شود، اسپانسر است. برنامه‌سازی در زمینه تاک‌شو نیز جزو آن دسته برنامه‌هایی است که هزینه‌بر است.
اجرای خوب طراحی خوب نیاز دارد
این کارگردان و تهیه‌کننده با اشاره به اینکه راه‌اندازی برنامه خوب در تلویزیون به طراح یک برنامه برمی‌گردد، یادآور شد: تلویزیون باید نگاه کند که به چه نوع برنامه‌هایی در آنتن احتیاج دارد که به قول قدیمی‌ها جنسش جور باشد. آن موقع است که آدم‌ها کارایی پیدا می‌کنند و دوباره می‌توانند کار کنند. اما اگر این نوع نگاه را نداشته باشد و به سمت کار‌هایی برود که نگاه خاص دارد، مشخص است که عده دیگر امکان کار کردن پیدا نمی‌کنند. بخشی از برنامه به مجری مربوط می‌شود، اما بخش مهم برنامه به طراحی خوب ارتباط پیدا می‌کند. وی درباره اینکه آیا از سوی تلویزیون پیشنهاد جدیدی به وی نشده است، اظهار کرد: پیشنهادات زیادی به من می‌شود، اما ظاهراً پول آن‌ها تأمین نمی‌شود. ما همیشه دلمان می‌خواهد کار کنیم ولی آن بخش که به مسئله بودجه مربوط می‌شود، به اولویت‌هایی برمی‌گردد که سازمان صداوسیما برای خودش تعریف می‌کند. نویسنده «محله برو بیا» و «محله بهداشت» با اشاره به اینکه خیلی از مجریان قدرتمند قدیمی تمایل به اجرا در تلویزیون دارند، گفت: آدم‌ها کنار اجرا مشکلات دیگری هم دارند؛ مشکلاتی که گاهی به این برمی‌گردد که اصلاً به آن فرد مجوز حضور در تلویزیون را می‌دهند یا نه؛ حال به دلایل درست یا غلط، کسی نمی‌داند. گاهی آدم‌ها در سلیقه صداوسیما نیستند.
اجرا کار پیچیده و سختی است
بیرنگ با اعتقاد به اینکه جای برخی مجریان قدیمی در تلویزیون خالی است، مطرح کرد: قاعدتاً تلویزیون در زمینه اجرا یک بازنگری دوباره می‌خواهد. امکانات بالقوه‌ای که می‌تواند بالفعل دربیاید را دوباره مرور کند. برنامه‌ریزی کند و برنامه‌هایی را طراحی کند که آدم‌ها بتوانند درست سر جای خود قرار بگیرند. کمی هم تسامح می‌خواهد. آنقدر در زمینه اجرا دست و بالمان باز نیست که زیاد ولخرجی کنیم. در دنیا صد‌ها هزار بازیگر توانا وجود دارد، ولی اگر شما تعداد آدم‌هایی که شومن هستند و اجرا کنند را بخواهید بسنجید، گاهی می‌بینید که به تعداد انگشتان دست هم نیست. اجرا کار پیچیده و بسیار سختی است و آدم‌هایی که می‌توانند اجرا کنند آدم‌های معدودی هستند که باید توانایی خاصی داشته باشند. اگر نگاه کنید، می‌بینید آدم‌هایی که این ویژگی را می‌توانند داشته باشند چقدر معدودند. هم نویسندگی کنند هم کارگردانی و هم در لحظه اجرا داشته باشند و موضوع برنامه را جلو ببرند. به همین دلیل کار سخت و پیچیده‌ای است، اما افرادی هستند که ارزش‌های بالایی در رسانه دارند و گاهی با رفتن یا فوت این‌ها همیشه جایشان خالی می‌ماند. به‌ویژه در تلویزیون که تاک‌شو و اجرا جزو فرمت‌های اصلی‌اش است. این تهیه‌کننده با بیان اینکه تلویزیون نباید به سرمایه‌های خود، مصرفی نگاه کند، گفت: تلویزیون باید از مجریان خود بهینه و درست استفاده کند. به هرحال خیلی‌ها در جای خود می‌توانند توانایی خاصی داشته باشند. امیدوارم مجریان قدیمی دوباره برگردند و اجرایشان را ببینیم.
بیرنگ در پایان با بیان اینکه آرزویش اجرای دوباره در تلویزیون است، درباره وضعیت مجریان و برنامه‌های تاک‌شو در تلویزیون گفت: یک شومن خوب ویژگی‌های بسیار خاصی می‌تواند داشته باشد. ادب رسانه‌ای یکی از این ویژگی‌هاست که باید دارا باشد و اینکه مهمان برنامه، واقعاً باید مهمانش باشد. درست نیست مهمانی را دعوت کنیم و یک‌دفعه بخواهیم خدای ناکرده اذیتش کنیم. چراکه صحنه اجرا صحنه مودت و دوستی و صحنه به نتیجه رسیدن در مورد آن موضوع است. صحنه جنگ نیست. گاهی صحنه اجرا با مسابقه‌های ورزشی مثل بوکس اشتباه گرفته می‌شود و صحنه گلادیاتوری نیست. مجری باید خیلی متعادل باشد، اما اینگونه نیست. در تاک‌شو نباید به کسی توهین شود و مهمان باید محترم باشد.
