حضور مردم مسلمان از اقصي نقاط جهان فرصتي است که هر سال براي مدت يک ماه پيش مي‌آيد تا علاوه بر اين که مسلمانان به مناسک حج بپردازند، در اين گردهمايي عظيم، به ابعاد اجتماعي حج همان گونه که رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) مي‌پرداختند، توجه کنند.
حجت الاسلام و المسلمين يوسفي مقدم، مدير مرکز فرهنگ و معارف قرآن، با اشاره به اين که يکي از موضوعات بسيار مهم که قرآن مجيد به آن تاکيد کرده، موضوع حج است، مي‌افزايد: از زمان صدر اسلام، پيامبر اکرم(ص) و مسلمانان به اقامه حج و اجراي مناسک حج با ويژگي‌هاي خاصي که در حج برشمرده شده است، همت کرده‌اند و ائمه (ع)، مسلمانان را به انجام حجي که ابعاد ابراهيمي آن جلوه گر باشد دعوت کرده‌اند.
اين کارشناس در ادامه سخنانش ادامه مي‌دهد: در جاي جاي قرآن مجيد، مردم به انجام حجي دعوت شده‌اند که در آن افزون بر اعمال و مناسکي که مسلمانان بايد انجام دهند، بايد به ابعاد فرهنگي و اجتماعي حج توجه کنند و حج را به عنوان مرکز و کانون توجه به حقايق مسلمانان و واقعيت‌هاي فرهنگي در جامعه اسلامي مطرح کنند.
حجت الاسلام يوسفي مقدم، همچنين به آياتي از قرآن مجيد اشاره مي‌کند و مي‌گويد: از جمله آيات قرآن که ما را به اين گونه حج دعوت مي‌کنند مي‌توان به آيه ۹۷ سوره مائده اشاره کرد که خداوند مي‌فرمايد «جَعَلَ اللّهُ الْكَعْبهًْ الْبَيْتَ الْحَرَامَ قِيَامًا لِّلنَّاسِ وَالشَّهْرَ الْحَرَامَ وَالْهَدْيَ وَالْقَلاَئِدَ ذَلِكَ لِتَعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ وَأَنَّ اللّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ». در اين آيه خداوند متعال کعبه و بيت الله الحرام را قيام و وسيله برپا داشتن براي مردم قرار داده است.
به گفته وي، در روايات آمده است که «قيام للناس» يعني قيام لدين الناس. خداوند کعبه را قيام براي دين مردم قرار داده است. پس حج واقعي حجي است که در آن مردم براي به پا داشتن دين حق در مکه حضور مي‌يابند و حج سبب مي‌شود که دين استحکام پيدا کند و اقامه شود.
حج، احقاق دين حق است
حجت الاسلام يوسفي مقدم، با تاکيد بر اين که حضور مردم به اين شکل در حج، حضوري واقعي و حقيقي و قابل لمس براي جامعه است، مي‌افزايد: اگر آن چيزي که باعث قيام مردم و دين است در کعبه و بيت الله الحرام تحقق نيابد، آن حج از حقيقت و واقعيت خودش دور شده است. بنابراين حج صرف برگزاري مناسک و اعمال خود حج نيست، حج آن است که دين احياء، احقاق و به پا داشته شود. اين يکي از آيات شريفه قرآن است که خداوند در سوره مبارکه حج مي‌فرمايد «حج را براي شما قرار دادم و آن منفعت براي مردم است». بر اين اساس حج براي اين است که مردم منافع خودشان را احساس و درک کنند و بيابند. اين منافع فقط منافع مادي و مربوط به تجارت نيست. حج آنجايي است که همه منافع جامعه اسلامي در آنجا محقق مي‌شود، هم منافعي که به ابعاد اجتماعي جامعه اسلامي مربوط مي‌شود و هم ابعاد فرهنگي و مادي مردم را مورد نظر دارد که براي جامعه مفيد و مثمر ثمر است.
اين استاد حوزه علميه قم ادامه مي‌دهد: اين بيان قرآن ما را به سوي اين حقيقت مي‌برد که خداوند از ما حجي را مي‌خواهد که همه ابعاد مورد توجه قرار گيرد. در سوره مبارک برائت که خداوند سخنانش را با بيان اميرالمومنين(ع) در حج بيان کرده است مي‌خوانيم که «بَرَاءةٌ مِّنَ اللّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى الَّذِينَ عَاهَدتُّم مِّنَ الْمُشْرِكِين». گويا خداوند به صورتي شيوا در اين سوره از قرآن کريم راه هايي را براي مشکلات امروز جامعه اسلامي بيان فرموده است و امروز نيز جامعه نيازمند است که اين آيات را تفسير و بررسي کند و دريابد که آيا افراد به اين آيات شريفه قرآن که درباره حج ابراهيمي وارد شده است، اهل عمل هستند يا نيستند.
حج، فرصتي براي محک زدن نفس
حجت الاسلام يوسفي مقدم، اظهار مي‌کند: خداوند متعال دو نکته مهم را يادآوري مي‌کند که يکي آن است که بايد از مشرکاني که با آنها پيمان بسته ايد و به پيمانشان عمل نمي‌کنند برائت بجوييد و بر حفظ پيمان با مشرکاني که به پيمان عمل مي‌کنند و قصد تسلط بر مسلمانان را ندارد دستور صادر مي‌کند و حتي رعايت پيمان با مشرکاني که به پيمان عمل مي‌کند، را نشانه تقوي بيان کرده است.
وي ادامه مي‌دهد: خداوند در ابتداي سوره برائت مي‌فرمايد که پيام برائتي است از جانب خداوند متعال و رسول اکرم(ص) به سوي مشرکاني که با آنان پيمان عدم تعرض بسته‌ايد. اعلام مي‌شود که اين پيمان ملغي است. بنابراين بايد به آنها اطلاع داده شود که تا چهارماه آزادانه و با امنيت در زمين سير و سفر کنيد و بدانيد که نمي‌توانيد خدا را ناتوان کنيد و بدانيد که خداوند خوارکننده و رسواگر کافران است. سپس از سوي خداوند و پيامبر اکرم (ص) اعلام مي‌شود که «يوم الحج الاکبر» به اين معني که خداوند و رسولش در روز حج اکبر از مشرکان بري هستند. خداوند به مومنان هم مي‌فرمايد که بايد در اين روز توبه کنيد و به سوي خدا برگرديد و راه او را در پيش بگيريد و از مشرکان مانند خدا و رسول(ص) دوري کنيد.
سپس هشدار مي‌دهد که اگر از مشرکان پيمان شکني که به مسلمانان ظلم و تعدي مي‌کنند و به پيمان‌ها عمل نمي‌کنند تبري نجوييد، مي‌فرمايد که بدانيد خداوند ناتوان نيست که آنها را خوار کند. بنابراين بايد به وظيفه خودتان در برابر تبري جستن از مشرکان پيمان شکن عمل کنيد.
برائت از مشرکان در ايام حج
حجت الاسلام يوسفي مقدم مي‌گويد: در آيه بعد خداوند از مشرکاني ياد مي‌کند که به پيمانشان عمل مي‌کنند. نکته‌اي دقيق است که خداوند مي‌فرمايد بايد پيمان را با مشرکان نقض کنيد، مگر آن مشرکاني که به پيمان عمل کردند و به شما ضرر و نقصي وارد نکردند. «و لم يظاهرو عليکم احدا»، يعني کساني را بر شما چيره و مسلط نکردند. اگر شما با مشرکاني پيمان ببنديد که کافران را بر مسلمانان چيره کنند، اين پيمان‌ها از منظر قرآن کريم بي‌اعتبار است. خداوند کريم در اين آيات شريفه، مسلمانان را به سوي وظايف بسيار مهمشان هدايت مي‌کند که بدانند در حج چه چيزهايي را تعقيب کنند و در چه مواضعي توقف کنند. حج تنها بيان مسائل و احکامي که بايد مطرح شود نيست، بلکه بايد به ابعاد اجتماعي حج که از آن جمله وظايف اجتماعي است عمل کنند.
اين کارشناس ادامه مي‌دهد: بايد در حج توجه کرد که چه کشورها و اماکني مسلمانان در محدوديت و تنگنا قرار دارند و در معرض جنگ و تهاجم فرهنگي دشمنان اسلام قرار گرفته‌اند. در کجا مسلمانان مورد حمايت مشرکان قرار مي‌گيرند و به مسلمانان هشدار مي‌دهد که مسلماناني که پيمان شکن هستند و کفار را عليه مسلمانان چيره مي‌کنند نبايد با آنها پيمان ببندند زيرا که آن پيمان از نظر خداوند داراي اعتبار نيست. اين هشداري به همه دولت‌هاي اسلامي است که با آمريکايي که از اسرائيل حمايت مي‌کند و اسرائيل را بر کشورهاي اسلامي و از جمله اين کشور را بر کشور فلسطين مسلط کرده است، با انگلستان که از اين تسلط ظالمانه و چيرگي حمايت مي‌کند چطور ارتباط و پيمان داريد. آيا پيمان‌ها باعث نمي‌شود که آنها تسلطشان بيشتر شود و ظلم بيشتري کنند؟ اينها ابعاد اجتماعي مهمي است که خداوند بيان فرموده است و تجلي اين آيات براي جامعه امروز مسلمانان هشدار است. اين هشدار براي روحانيت اسلام اعم از شيعه و سني است که بايد به اين واقعيات توجه کنند.
وي با اظهار تعجب از وهابيون مي‌گويد: آنان گاه به برخي از مسائل آنقدر توجه مي‌کنند که انسان را به تعجب وامي دارد و گاه آنقدر به مسائل مهم بي‌توجه هستند که از آن جمله مي‌توان به ارتباط و پيمان با مشرکان اشاره کرد.
حجت الاسلام يوسفي مقدم با تاکيد بر اهميت ارتباط و پيمان با مشرکان، اظهار مي‌کند: وهابيون مسلمانان را به بهانه‌هاي واهي و خلاف واقع به قتل مي‌رسانند و راه را براي تسلط استعمارگران در سرزمين‌هاي اسلامي باز مي‌گذارند و درصدد توجيه رفتارها و عملکرد مشرکانه آنها هستند و اين رفتارها هيچ مفهوم و معنايي ندارد جز اين که اگر اين افراد به طور عالمانه ابزاري براي استعمار نيستند و در خدمت استکبار بين‌الملل قرار ندارند، به صورت ناآگاهانه در خدمت استعمار و ابزار دست آنان هستند.
هشداري براي بيداري وهابيون
وي تصريح مي‌کند: حج را بايد از جهات اجتماعي مورد توجه قرار داد. خداوند در آيات شريفه قرآن مي‌فرمايد که در حج بايد ابعاد اجتماعي مسلمانان بيشتر مورد توجه قرار داده شود. مسلمانان در اين همايش بين‌المللي شرکت مي‌کنند تا به نکات ضعف خود واقف شوند و آنان را برطرف کنند. مسلمانان با شرکت در اين همايش مي‌توانند دشمنان و عملكرد آنان را به طور واقعي بشناسند، در برابر آنها قيام کنند و اطلاعات و آگاهي را به جامعه اسلامي ارائه کنند و بعد از آن که به کشورشان برگشتند، بتوانند در برابر دشمنان اسلام ايستادگي و مقاومت کنند.
اين کارشناس مي‌گويد: ائمه اطهار و رسول اکرم(ص) در ايام حج با توجه به سوره برائت دست به انجام فعاليت‌هاي اجتماعي مي‌زدند. وقتي خداوند به پيامبر(ص) دستور مي‌فرمايد که سوره مبارکه برائت که معارف بلند اجتماعي حج را بيان مي‌کند بايد از زبان اميرالمومنين(ع) بيان شود، تکليف روشن مي‌شود که ائمه اطهار(ع) و رسول الله(ص) افزون بر اين که مسلمانان را به انجام مناسک و احکام حج دعوت کرده‌اند، بايد آنان را به مسائل اجتماعي حج دعوت کنند و هشدار بدهند که به موضوعات مورد توجه خداوند اهميت دهند.
حجت الاسلام يوسفي مقدم مي‌افزايد: پيامبر (ص) و امام علي (ع) اين وظايف را برعهده دارند، روحانيت و مبلغان نيز وظيفه شان روشن است و آنها علاوه بر اين که وظيفه دارند مسلمانان را هدايت کنند تا وظايف خود را درست انجام دهند و به انجام صحيح مناسک حج بپردازند، بايد با مسائل اجتماعي و فرهنگي آشنا شوند. براي روحانيوني که در حج حضور مي‌يابند، حضور در ميان زائران کاروان بهترين فرصت است که حدود يک ماه فرصت دارند تا در راستاي تنوير افکار و عقايد ۱۰۰ تا ۱۵۰ مسلمان فعاليت کنند.
وي تاکيد مي‌کند: حج بهترين فرصت براي روحانيون و مبلغان است که حجاج را ضمن آن که با وظايف حج آشنا مي‌کنند، با وظايف اجتماعي و فرهنگي هم آشنا کنند و مسائل فرهنگي جهان اسلام را براي آنها بيان کنند. آنها بايد تمام مسائل اخلاقي را براي او تبيين کنند و همه آنچه مسلمانان لازم دارند و بايد به آن ملتزم باشند بايد در ايام حج براي او برنامه‌ريزي کنند و با احکام ديني آنها را آشنا کنند. همچنين مسلمانان مخصوصا علما و روحانيون حج اعم از شيعه و سني بايد آنچه مهم است را مورد توجه قرار دهند که بيداري اسلامي از آن جمله است.
توجه به بيداري اسلامي در موسم حج
اين کارشناس قرآني اظهار مي‌کند: حج فرصت بزرگي براي مسلمانان است. بيداري اسلامي که پس از مرارت‌هاي فراوان مسلمانان چه در ايران و چه در کشورهاي مسلمان ديگر به وجود آمده است، حاصل رهبري امام راحل(ره) و مقام معظم رهبري، آيت الله العظمي خامنه‌اي است که بيداري اسلامي را در سطح جوامع اسلامي پديد آوردند. بنابراين مسلمانان بايد اين فرصت را غنيمت بدانند و با تشويق و ترغيب ديگر مسلمانان به بيداري اسلامي، زمينه ايستادگي در برابر دشمنان اسلام و توجه به معارف قرآني را ايجاد کنند.
حجت الاسلام يوسفي مقدم همچنين تاکيد مي‌کند: روحانيون و مبلغان بايد به مسلمانان اين موضوع را که عزت در سايه توجه به اسلام پديد مي‌آيد گوشزد کنند؛ چرا که «ان عزت لله و لرسوله و للمومنين». عزت در سايه ايمان براي مومنان محقق مي‌شود و عزت يقيناً به امت اسلام باز نمي‌گردد مگر اين که امت اسلام به حاکميت اسلامي برگردند و از حاکميت استعمارگران شانه خالي کنند و ابزار و عوامل آنها در کشورهاي خودشان را از طريق حکومت قدرت پايين بکشانند و اسلام را در جامعه خود احيا کنند.
وي در پايان تصريح مي‌کند: بايد مسلمانان را با توجه به فرصت پيش آمده حج براي تحقق آرمان‌هاي اسلام ترغيب و تشويق کرد تا در کنار انجام مناسک حج ابراهيمي، از مشرکان برائت جويند و به اهداف اجتماعي اسلام جامه عمل بپوشانند.
