جوان آنلاین: فروشگاههای زنجیرهای و توزیعکننده گوشت قرمز مملو از گوشتهای وارداتی و داخلی است، اما قیمتها به قدری بالاست که مردم قدرت خرید آن را ندارند. مدیر عامل اتحادیه دام سبک از افزایش قیمت گوشت گوسفندی از ۹۷۰هزارتومان تا یکمیلیونو ۲۰۰هزارتومان خبر میدهد و سیستم توزیع را مقصر اصلی گرانی گوشت عنوان میکند. این گرانی قیمتها در حالی است که دولت با افزایش عرضه و واردات تلاش میکند سفره مردم را تأمین کند، اما موفق نمیشود. اکنون در افکار عمومی این سؤال مطرح است، سیستم توزیع چه کسانی هستند که سالهاست ردپایشان هست، اما نه دستگیر میشوند نه دستشان از سفرههای مردم کوتاه میشود. شفافسازی در زنجیره توزیع مطالبه مردم است که دولت باید پاسخ روشنی برای آن داشته باشد.
رئیسجمهور همواره مهمترین دستور کار دولت را تلاش شبانهروزی در مسیر حل مشکلات مردم و کشور عنوان میکند، اما این سخنان بدون آمادهسازی زیرساختها، تغییر مدیریت در واردات، سیستم عرضه و تقاضا و راهاندازی زنجیره توزیع شفاف غیرممکن و شعاری است.
مسعود پزشکیان و تیم اقتصادی دولت تلاش خود را برای بهبود معیشت مردم انجام میدهند، اما گاهی با انتخاب معاونان و مشاوران نابلد و اتخاذ سیاستهای غلط بازار را دچار نابسامانی و سفرههای مردم را کوچکتر میکنند.
از تخصیص ارز برای واردات گسترده نهاده و گوشت قرمز گرم و منجمد گرفته تا ساماندهی بازار مرغ و برنج و تأمین ذخایر استراتژیک دولت، همگی از تلاش دولت برای تأمین کالاهای سبد معیشت مردم حکایت دارد، اما تأمین و واردات این کالاها با ارز مبادلهای (گران) موجب میشود کالا با قیمت بالایی به دست مصرفکننده برسد. در این میان سیستم توزیع و سودجویان مداخلهکننده در آن که سالهاست ردپایشان هست، اما نه دستگیر میشوند نه دستشان از سفرههای مردم کوتاه میشود، همیشه چند قدم جلوتر از سیستم مدیریتی دولت قرار دارند و نبض بازار را به دست گرفتهاند. قیمت گوشت قرمز در سال جاری دچار شوک سنگینی شد؛ حذف ارز ترجیحی از گوشت قرمز و تبدیل آن به ارز مبادلهای کافی بود تا قیمتها سر به فلک بکشد.
جدیدترین آمار سازمان خواروبار کشاورزی ملل متحد، سرانه مصرف گوشت قرمز و سفید در ترکیه را ۸/۴۶ کیلوگرم و در ایران ۹/۳۱ کیلوگرم اعلام کرده است. گوشت قرمز وارداتی در سالهای گذشته با ارز ترجیحی وارد میشد، در زمانهایی که قیمت گوشت در بازار افزایش مییافت برای تنظیم بازار از سوی شرکت پشتیبانی امور دام کشور توزیع میشد تا قیمت گوشت قرمز متعادل شود و مردم امکان تهیه آن را برای سفره خود داشته باشند، اما در سال جاری شاهدیم که برای نخستین بار، ارز گوشت تنظیم بازار از ترجیحی به مبادلهای تغییر یافت، به همین دلیل قیمت آن نسبت به گذشته به طور محسوسی افزایش یافت و تقاضا کم شد. رئیس شورای تأمین دام کشور با بیان اینکه خرید گوشت برای مردم دشوار شده است، میگوید: گوشت برزیلی جلوی در سردخانه کیلویی ۶۱۰هزارتومان است، ولی گوشت هندی گرانتر از این مبلغ به فروش میرسد، همچنین گوشت گرم پاکستانی که در میادین توزیع میشود، کیلویی ۶۹۷هزارتومان و بعضاً ۷۰۰هزارتومان است. وقتی گوشت قرمز با ارز مبادلهای وارد شود، طبیعتاً قیمت آن هم گران خواهد بود. در حال حاضر گوشت گرم و منجمد به وفور در بازار موجود است، اما تقاضا برای خرید آن کاهش یافته است.
نابسامانی در واردات نهادهها و افزایش قیمت آن در بازارهای داخلی از یک سو و سیاستهای واردات غیرهدفمند با ارز مبادلهای از سوی دیگر که به گران شدن قیمت گوشت در ماههای اخیر منجر شده، بیش از گذشته بر کوچکشدن سفرههای مردم تأثیر داشته است. طبق گفته رئیس شورای تأمین دام کشور «گوشت در بازار فراوان است»، اما رسیدن آمار تورم نقطهبهنقطه گوشت قرمز در آبان ماه به ۴۲درصد، موجب شده است سهم آن در سفره مردم همچنان ناچیزتر از گذشته باشد. در حال حاضر واردات از کشورهای مختلفی مانند پاکستان، برزیل (واردات گوشت منجمد)، مغولستان و تاجیکستان انجام میشود و مشکلی در حوزه واردات وجود ندارد و سیاستهای خوبی اتخاذ شده است که گوشت بیشتری وارد کشور شود، اما وقتی قیمتها گران و تقاضا پایین است، حتی افزایش واردات هم گرهی از گرانی بازار گوشت قرمز باز نمیکند.
مدیرعامل شرکت پشتیبانی امور دام کشور درباره قیمتگذاری گوشت میگوید: نرخ ارز گوشت آزاد است و بر اساس تالار دوم محاسبه میشود. وزارت جهاد کشاورزی قیمتی را تعیین کرده است، اما در واقع قیمت بر اساس عرضه و تقاضا تعیین میشود. روزانه بیش از ۱۵۰تن گوشت قرمز وارد کشور میشود، اما تقاضا اندک است.
تولید افزایش یافت و قیمتها گران شد
با وجود آنکه تولید داخلی نسبت به سال قبل افزایش یافته، اما نوسانات ارزی، هزینه بالای نهادههای دامی و مشکلات حملونقل موجب شده است تولیدکنندگان نتوانند پاسخگوی نیاز کامل بازار باشند، در نتیجه دولت تصمیم گرفت حدود ۲۰۰هزار تن گوشت قرمز شامل گوشت منجمد، گوشت گرم گوسفندی و گوساله و همچنین دام زنده وارد کند. بخشی از این محمولهها اکنون وارد شبکه توزیع شده و بخشی دیگر در مسیر ترخیص و توزیع است. هدف از این اقدام، ایجاد تعادل در عرضه، تقاضا و تعدیل قیمتها در بازار داخلی عنوان شده است. فعالان بازار معتقدند تجربه نشان داده است واردات، اگرچه میتواند در کوتاهمدت به کنترل قیمت کمک کند، اما در بلندمدت چالشهایی به همراه دارد، در عین حال برخی گزارشها از تفاوت چشمگیر بین قیمت مصوب وارداتی و قیمت عرضه در بازار حکایت دارند.
گوشت تنظیم بازاری که قرار بود با قیمت حدود ۶۰۰هزارتومان عرضه شود، در برخی فروشگاهها تا نزدیک به ۹۰۰هزارتومان نیز فروخته شده است. همین مسئله، بحث نظارت بر توزیع و سودجویی در زنجیره فروش را پررنگ کرده است. به گفته کارشناسان، اگر نظارت دقیقتری بر شبکه توزیع وجود نداشته باشد، سیاست واردات عملاً به سود واسطهها تمام خواهد شد و تأثیر چندانی بر قدرت خرید مردم نخواهد گذاشت، همچنین مسئله کیفیت گوشت وارداتی نیز در برخی گزارشها مورد بحث قرار گرفته است. اگرچه وزارت جهاد کشاورزی تأکید دارد تمام محمولهها تحت نظارت دامپزشکی و با استانداردهای بهداشتی وارد میشوند، اما برخی مصرفکنندگان از تفاوت در بافت و طعم گوشتهای منجمد و گرم گلایه دارند. این مسئله بهویژه در استانهایی که سهم کمتری از توزیع گوشت تازه دارند، محسوستر است.
«سیستم توزیع»
مقصر گرانی گوشت
افشین دادرس، مدیر عامل اتحادیه دام سبک در یک نشست تلویزیونی با تشریح دلایل این رشد قیمت بیسابقه، مجموعهای از عوامل تولید، توزیع و مشکلات ساختاری را مسئول وضعیت کنونی میداند و با اشاره به اینکه قیمت گوشت گوسفند از ۹۷۰هزار تا یکمیلیونو۲۰۰هزارتومان و گوشت گوساله نیز در همین بازه قرار دارد، میگوید: این ارقام با توجه به قیمت دام زنده، قابل توجیه نیست.
دادرس میافزاید: «قیمت دام زنده نسبت به اواخر تیرماه از ۲۵۰هزارتومان به حدود ۳۳۰هزارتومان رسیده است، یعنی ۸۰هزارتومان افزایش. این رشد حدود ۳۰درصدی در بخش تولید طبیعی است، اما افزایش قیمت گوشت در بازار بسیار فراتر از این مقدار بوده و نشاندهنده مشکلات جدی در نظام توزیع محصولات کشاورزی و گوشت است.»
وی با بیان اینکه قیمت دام زنده معمولاً نصف قیمت لاشه جلوی در کشتارگاه است، تأکید میکند: «با این حساب، قیمت گوشت قطعهبندیشده نباید بیش از ۸۰۰هزارتومان باشد، اما آنچه امروز در بازار میبینیم، اختلاف فاحشی است که نمیتوان آن را به تولید نسبت داد.»
دلایل افزایش قیمت دام زنده
دادرس در ادامه مهمترین عوامل رشد هزینههای تولید و کمبود نسبی دام آماده کشتار را خشکسالی بیسابقه امسال که به گفته او در ۵۰سال اخیر مشابهی نداشته است، عنوان میکند و میگوید: با وجود هشدارهای مکرر هواشناسی از سه ماه قبل، مدیریت مناسبی برای مقابله با آن انجام نشد.
دادرس میافزاید: تأخیر ۱۱ماهه در تأمین اعتبار واردات نهادههای دامی که موجب اختلال گسترده در بازار خوراک دام شد و کاهش ۱۲میلیون تنی تولید علوفه در کشور، نصف شدن تولید جو، نبود این نهاده در سامانه بازارگاه و افزایش شدید قیمت جو از ۱۱هزارو۳۰۰تومان در بازار آزاد به حدود ۳۰هزارتومان از دیگر عوامل افزایش قیمت گوشت بود، البته بروز بیماریهایی همچون تب برفکی هم به دامها آسیب زد و باعث کاهش تولید شد.
به گفته دادرس، این شرایط باعث شد بسیاری از دامداران یا دام را با وزن کم راهی کشتارگاه یا تولید را به طور کامل متوقف کنند. دادرس هشدار میدهد: «افزایش تعداد دامهایی که زودتر از موعد به کشتارگاه میروند، علامت خوبی برای آینده بازار نیست.»
با وجود این چالشها، دادرس تأکید میکند که در حال حاضر کمبود عرضه نسبت به میزان مصرف وجود ندارد، زیرا کاهش قدرت خرید مردم موجب شده است تقاضای مصرفی پایین بیاید.
او با بیان اینکه حل مشکلات توزیع و مدیریت نهادهها ضروری است، تأکید میکند: «اگر این روند ادامه یابد، در ماههای آینده احتمال تنش در بازار گوشت وجود دارد.»
