بحران آب در سمنان یک تهدید چندبعدی برای محیط زیست، امنیت غذایی و توسعه پایدار است. راه برونرفت از این بحران، نه در انتظار باران، بلکه در تغییر نگرش و اقدام فوری نهفته است. موفقیت در گرو مشارکت همهجانبه دولت، محققان، کشاورزان و جامعه مدنی برای اجرای راهکارهای فنی و مدیریتی است. نقشه راه تدوینشده تا ۱۴۰۷ چارچوب مناسبی است، اما سرعت اجرا و تخصیص منابع کافی برای آن نشان میدهد این نقشه هم به هدف نمیرسد. شاید بهترین حرف این باشد که بگوییم آینده سمنان به توانایی در «زندگی با کمآبی» از طریق مدیریت خردمندانه منابع وابسته است و بس.
امروز سمنان با کاهش نگرانکننده بارشها در سال آبی جاری در مقایسه با میانگین بلندمدت مواجه است. آمارها نشان میدهند سمنان در رتبه پنجم استانهای کمبارش کشور قرار دارد. آمار بارش تجمیعی استان از ابتدای سال آبی تاکنون تنها ۹/۸ میلیمتر است که فاصله زیادی با نرمال بلندمدت دارد. این رقم نشاندهنده یک خشکسالی ساختاری و شدید است. پیامدهای تشدید بحران در آب، خاک و معیشت مشخص میشود. از جمله مهمترین شواهد کاهش منابع آبی سمنان، پایین رفتن سطح آب سدهاست. سطح ذخایر سدهای مهم استان بهطور نگرانکنندهای کاهش یافته است. بهطور مثال، میزان پرشدگی سد «مجن» در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۴ درصد کاهش داشته و به ۳۶درصد رسیده است. همچنین برداشت بیرویه از منابع زیرزمینی و کاهش تغذیه سفرهها منجر به بحران فرونشست زمین شده است. گزارشها حاکی از آن است که هر هفت نقطه جمعیتی سمنان با شرایط بحرانی یا فوقبحرانی فرونشست مواجه هستند. در سمنان هم مثل تمام استانهای دیگر ایران، بخش کشاورزی که حدود ۸۰ درصد مصرف آب را به خود اختصاص داده، در معرض تهدید جدی قرار گرفته است. این در حالی است که ادامه کشت محصولات پرآببر در این اوضاع و احوال، آینده امنیت غذایی را به مخاطره میاندازد.
دولتمردان و مسئولان استانی در سمنان برای مدیریت بحران و ارائه راهکاری که بتواند این منطقه را به روزهای خوش گذشته بازگرداند، سند برنامهریزی آب کشاورزی سمنان را با افق سال ۱۴۰۷ نهایی کردهاند. نگاهی به این سند و اهداف کلیدی آن نشان میدهد حرفهایی تکراری دوباره تکرار شدهاند و تا زمانیکه عزمی برای عملی کردن حرفها نباشد، چیزی تغییر نخواهد کرد. اصلاح الگوی کشت و تعیین الگوی متناسب با شرایط اقلیمی و منابع آبی هر منطقه، توسعه روشهای نوین آبیاری و مکانیزه کردن سیستمهای آبیاری برای افزایش بهرهوری، آموزش اصول مدیریت مصرف آب به کشاورزان همزمان با اجرای برنامه و تأمین تسهیلات بانکی برای تشویق کشاورزان به اجرای طرحهای بهینهسازی مصرف آب بخشی از اهداف این سند است که سالهاست به انحای گوناگون آنها را میشنویم و عملی شدنشان به آرزو تبدیل شده است.
سمنان دارای پروژههای آبخیزداری و آبیاری خوبی است که باید توسعه یابند. اجرای پروژههایی مانند انتقال آب تنگه «ملامحمد» و «نهر قلعه» در مهدیشهر با هدف جلوگیری از هدررفت آب در مسیر انتقال در کنار ساخت استخرهای ذخیره آب کشاورزی مانند استخری به مساحت ۵هزار و۶۸۶ متر مربع برای تنظیم و پایداری تأمین آب مورد نیاز کشاورزان بخشی از آنهاست. البته پیشنهاد ایجاد پارک آبخیز به عنوان پهنهای نمونه برای آموزش، پژوهش و ترویج مدیریت جامع آبخیزداری در سطح استان هم بسیار عالی است، به شرطی که اجرایی شود.
