آیا سیاست‌های جمعیتی کشور شکست خورده‌است؟ این موضوعی است که گاهی اوقات در محافل مختلف مطرح می‌شود.
این در حالی است که از دیدگاه ما، سیاست‌های جمعیتی کشور و قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» به هیچ‌وجه دچار شکست راهبردی نشده‌اند.
متأسفانه، برخی افراد با سوءنیت و غرض‌ورزی و برخی دیگر از سر بی‌اطلاعی، در تلاشند این قانون را ناکارآمد جلوه دهند و آن را به شکست بکشانند، اما واقعیت این است که قانون و سیاست‌ها شکست نخورده‌اند، بلکه در مسیر اجرا با موانع و چالش‌هایی مواجه شده‌اند.
این قانون مانند هر قانون دیگری ممکن است اشکالاتی داشته باشد، اما اشکال اصلی آن در محتوا نیست، بلکه در نحوه اجراست. طبق گزارش‌های دستگاه‌های نظارتی، تنها ۲۵ تا ۳۰ درصد از مواد قانون اجرایی شده‌اند، آن هم نه به‌صورت روان و ساده سازی‌شده، بلکه با سختی و مشقت برای مردم. با چنین سطحی از اجرا، آیا می‌توان انتظار نتایج چشمگیر داشت؟ این وضعیت به‌معنای شکست قانون نیست، بلکه به‌معنای به شکست کشاندن آن است. با این حال، حتی در همین مدت کوتاه، نشانه‌های مثبتی در جامعه دیده می‌شود که نشان می‌دهد جامعه ایرانی نسبت به موضوع فرزندآوری آگاه‌تر شده و الگو‌های رفتاری در حال تغییر است. از جمله:
• افزایش تولد فرزندان سوم، چهارم و پنجم در برخی خانواده‌ها
• کاهش شیب نزولی نرخ تولد
• کاهش فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول
• افزایش تمایل به داشتن فرزند سوم
• کاهش آمار سقط‌های غیرقانونی
اگرچه شاخص‌های کلان جمعیتی همچنان کاهشی هستند، اما این نشانه‌ها امیدبخش هستند و نباید نادیده گرفته‌شوند.
نکته نگران‌کننده این است که برخی افراد، آگاهانه یا ناآگاهانه، در حال سیاه‌نمایی وضعیت جمعیت کشور هستند و آینده‌ای تاریک و ناامیدکننده ترسیم می‌کنند.
این رویکرد نه‌تنها نادرست، بلکه عملاً در زمین دشمن بازی کردن است.
اگر قرار باشد بپذیریم که هیچ امیدی نیست، پس دیگر چه نیازی به قانون، سیاست‌گذاری، آموزش و گفتمان‌سازی داریم؟ این نگاه، مسیر را به‌کلی می‌بندد.
ما معتقدیم که هنوز فرصت وجود دارد. نسل‌های دهه ۷۰ و ۸۰، با وجود چالش‌ها، نسلی هستند که می‌توان با آنها گفتوگو کرد، به فهم مشترک رسید و در موضوع خانواده و جمعیت، همراهی‌شان را جلب کرد، بنابراین، باید در انتخاب واژگان و تحلیل‌ها دقت بیشتری داشته‌باشیم و از ناامیدسازی و سیاه‌نمایی پرهیز کنیم.
*پژوهشگر
جمعیت و خانواده
