جوان آنلاین: سال تحصیلی جدید آغاز شده و کودکان پنج ساله، آماده ورود به پیش‌دبستانی‌اند، اما بسیاری از آنها به دلایل مالی یا به این خاطر که پیش‌دبستانی هنوز اجباری نیست، فرصت ثبت‌نام در این مرحله مهم را پیدا نکرده‌اند. این فاصله در دسترسی به آموزش پیش‌دبستانی، شکاف یادگیری میان دانش‌آموزان را عمیق‌تر می‌کند و بر کیفیت تحصیل در سال‌های بعد تأثیر می‌گذارد. حالا نظام آموزشی کشور در آستانه یک تغییر بنیادین است، تصمیمی که سن ورود به مدرسه را به پنج سالگی کاهش داده و دوره پیش‌دبستانی را اجباری می‌کند. این تحول نه‌تنها ساختار تحصیلی را دگرگون می‌کند، بلکه با فراهم کردن فرصت برابر برای همه کودکان، امید به عدالت آموزشی را زنده می‌کند. اجرای موفق این طرح، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، تأمین زیرساخت‌ها و آموزش نیروی متخصص است، اما اگر به درستی پیش برود، آینده‌ای روشن‌تر و نسلی توانمندتر را برای کشور رقم خواهد زد.
بر اساس مصوبه جدید کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی، دوره پیش‌دبستانی برای کودکان پنج ساله به صورت اجباری برگزار می‌شود. این تغییر که بخشی از طرح جامع «تقویت نظام آموزش و پرورش» است، گامی مهم در جهت تحول بنیادین نظام آموزشی کشور تلقی می‌شود.
آغاز اجباری پیش‌دبستانی از ۵ سالگی
احسان عظیمی‌راد، سخنگوی کمیسیون آموزش در توضیح روند تصویب طرح کاهش سن تحصیلی در جلسه کمیسیون گفت: «در جلسه اخیر، بررسی مواد ۱۱ تا ۱۵ طرح تقویت نظام آموزش و پرورش در دستور کار قرار گرفت. دو ماده (۱۳ و ۱۵) حذف شدند و اصلاحاتی در سایر مواد ایجاد شد تا با شرایط فعلی نظام آموزشی سازگارتر باشد.»
او افزود که مهم‌ترین تغییر در این جلسه، تصویب ماده ۱۱ بود که سن ورود به آموزش رسمی را از شش به پنج سال کاهش می‌دهد و پیش‌دبستانی اجباری برای کودکان پنج ساله را به رسمیت می‌شناسد: «نظام آموزشی فعلی کشور که به صورت ۳- ۳- ۶ اجرا می‌شود، به تدریج به ساختار ۳- ۳- ۵- ۱ تغییر خواهد یافت. این یعنی کودکان از پنج سالگی وارد دوره پیش‌دبستانی می‌شوند، سپس سه سال دوره ابتدایی (پایه اول تا پنجم)، سه سال دوره متوسطه اول، چهار سال متوسطه دوم و در نهایت یک سال دوره پیش‌دانشگاهی را خواهند گذراند.»
این تغییر ساختاری، با هدف ایجاد فرصت‌های یادگیری زودهنگام‌تر و آماده‌سازی بهتر کودکان برای تحصیل رسمی انجام می‌شود. البته سخنگوی کمیسیون تأکید کرد که مجموع سال‌های تحصیل یعنی ۱۲ سال همچنان حفظ خواهد شد و فقط ترتیب و سن شروع آن تغییر می‌کند. از جمله نکات مهم این مصوبه، پیش‌بینی ظرفیت قانونی برای ایجاد «دوره پیش یک» است که در صورت ضرورت توسط سازمان تعلیم و تربیت اجرا می‌شود، اقدامی که به آموزش و پرورش امکان می‌دهد بر اساس نیاز‌های خاص مناطق مختلف، انعطاف بیشتری در سیستم آموزشی داشته باشد.
عظیمی‌راد همچنین درباره تغییرات دیگر این طرح گفت: «یکی از بخش‌های مهم این طرح، اختیار تنظیم تقویم آموزشی بر اساس اقلیم جغرافیایی هر استان و شهرستان است. این اجازه به شورا‌های آموزش و پرورش داده می‌شود که زمان‌بندی حضور دانش‌آموزان در مدارس را با توجه به شرایط آب‌وهوایی، جغرافیایی و اجتماعی منطقه تنظیم کنند. این اقدام باعث چابک‌سازی و افزایش انعطاف نظام آموزشی می‌شود.»
فرصتی برای کاهش بار مالی خانواده‌ها
همچنین رمضان رحیمی دشتلوئی، نماینده مردم فلاورجان و دبیر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در واکنش به تصویب طرح آغاز تحصیل از سن پنج سالگی، توضیح داد که این مصوبه تغییرات مهمی در فرایند ثبت‌نام و ورود کودکان به مدرسه ایجاد خواهد کرد: «بر اساس طرحی که در کمیسیون آموزش به تصویب رسید و در انتظار بررسی نهایی در صحن علنی مجلس و تأیید شورای نگهبان است، سن شروع رسمی تحصیل به پنج سال کاهش می‌یابد و ثبت‌نام کودکان در مدارس از این سن الزامی خواهد بود.»
رحیمی دشتلوئی با تأکید بر اینکه محتوای آموزشی در این سن عمدتاً شامل برنامه‌های پیش‌دبستانی خواهد بود، افزود: «هدف اصلی این اقدام، فراهم کردن آمادگی تحصیلی مناسب برای دانش‌آموزان است تا پایه محکمی برای تحصیلات آینده‌شان شکل بگیرد.»
یکی از محور‌های مهم این طرح که نماینده فلاورجان بر آن تأکید دارد، دولتی‌سازی آموزش پیش‌دبستانی است. او توضیح داد: «این طرح می‌خواهد پوشش آموزش پیش‌دبستانی را در سراسر کشور به سطح صد‌درصد برساند و با ارائه آموزش رایگان، بار مالی خانواده‌ها را کاهش دهد.» به گفته او، در حال حاضر پوشش پیش‌دبستانی در کشور محدود است و تقریباً نیمی از کودکان به دلیل مشکلات اقتصادی خانواده‌ها یا غیررسمی بودن ثبت‌نام‌ها از این آموزش محروم می‌مانند. این موضوع سبب شده کودکان زیادی بدون آمادگی لازم وارد پایه اول ابتدایی شوند. رحیمی دشتلوئی در پایان تأکید کرد: «با اجرای این طرح، ثبت‌نام رسمی کودکان پنج‌ساله در مدارس اجباری خواهد شد و وزارت آموزش و پرورش موظف است این کودکان را به صورت رایگان پذیرش و آموزش دهد. این الزام باعث می‌شود اولیا نیز پیگیری‌های لازم را برای حضور فرزندان خود در دوره پیش‌دبستانی انجام دهند.»
سرمایه‌گذاری روی آینده
این تغییر بزرگ در نظام آموزشی، فقط یک تغییر عددی در سن ورود به مدرسه نیست، بلکه فرصتی است برای سرمایه‌گذاری روی آینده کودکان ما. وقتی کودکان پنج‌ساله به صورت رسمی وارد دوره پیش‌دبستانی می‌شوند، زمینه آماده‌سازی بهتر برای تحصیل رسمی فراهم می‌شود و شانس رشد و یادگیری آنها در سال‌های آینده افزایش پیدا می‌کند. این یعنی نسلی که امروز در کلاس‌های پیش‌دبستانی حاضر می‌شوند، فردا می‌توانند با دانش و مهارت‌های بیشتر، نقش پررنگ‌تری در جامعه و کشور ایفا کنند. اما رسیدن به این هدف بزرگ، نیازمند تلاش مشترک خانواده‌ها، معلمان و مسئولان است. باید زیرساخت‌های آموزشی به خوبی فراهم شود، معلمان آموزش دیده و تجهیزات لازم در اختیار مدارس قرار گیرد تا همه کودکان، صرف نظر از محل زندگی و شرایط اقتصادی، بتوانند از این فرصت بهره‌مند شوند. اگر این حمایت‌ها به درستی انجام شود، تغییر سن شروع تحصیل نه‌تنها به یک عدد تبدیل نمی‌شود، بلکه فرصتی واقعی برای برابری در دسترسی به آموزش و شکوفایی استعداد‌های همه کودکان کشور خواهد بود.
به این ترتیب، می‌توان امیدوار بود که آینده آموزش در ایران، از همین حالا و با گام‌هایی که حالا برداشته می‌شود، روشن‌تر و امیدوارکننده‌تر خواهد شد. اکنون اما، سؤال مهم این است که آیا ما به عنوان جامعه و مسئولان آماده‌ایم این فرصت را به کودکان‌مان بدهیم و مسیر رشد آنها را هموار کنیم یا نه؟
کار کارشناسی شده؟
الزامی کردن آموزش از پنج سال در کنار همه مزایایی که ممکن است داشته‌باشد، معایبی هم دارد. در احادیث شیعی، کودک تا هفت سالگی باید با آزادی کامل به بازی بپردازد. آموزش رسمی ممکن است این آزادی بازی‌محور را از کودک سلب و تکالیفی را بر او تحمیل کند.
علاوه بر این، آموزش اکنون در جامعه ایرانی طبقاتی شده‌است. مدارس بهتر در اختیار پولدارهاست. اجباری کردن آموزش از پنج سالگی ممکن است طبقاتی شدن آموزش را به سنین پایین‌تر هم بکشاند. همه این مسائل و مواردی از این دست، باید در کمیته‌های کارشناسی بررسی و جوانب آن سنجیده شود.
