جوان آنلاین: انجیر ایلام نه تنها یک میوه خوش‌طعم و مغذی است، بلکه نمادی از پیوند انسان با خاک و آفتاب است، درختان انجیر با تنه‌های خمیده و برگ‌های پهن‌شان در برابر خشکی و گرما مقاومت می‌کنند و بی‌نیاز از مراقبت‌های پیچیده در دل زمین ریشه می‌دوانند و ثمر می‌دهند؛ این ویژگی‌ها باعث شده که انجیر در میان کشاورزان ایلامی به عنوان محصولی کم‌هزینه و پربازده شناخته شود. با این اوصاف و با وجود ظرفیت‌های بالای تولید، به دلیل نبود صنایع تبدیلی و ضعف بازاریابی هنوز انجیر ایلام نتوانسته به جایگاه خود برسد.
استان ایلام با طبیعتی بکر و اقلیمی متنوع یکی از مناطق مستعد کشاورزی در غرب ایران به شمار می‌رود که در دل کوه‌ها و دشت‌هایش گنجینه‌ای از محصولات باغی نهفته است. یکی از این محصولات که هم از نظر اقتصادی و هم از نظر فرهنگی جایگاه ویژه‌ای دارد، انجیر است که در بسیاری از روستا‌های ایلام به‌ویژه در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری کشت می‌شود.
در سال‌های اخیر نیز توجه به ظرفیت‌های انجیر در ایلام بیشتر شده و این موضوع نویدبخش آینده‌ای روشن برای این محصول ارزشمند است، با این حال جایگاه انجیر ایلام در سطح ملی و حتی استانی آنطور که باید شناخته نشده است، در حالی که انجیر خشک تولید شده در ایلام از نظر کیفیت و طعم قابل رقابت با نمونه‌های مطرح کشور است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد، نبود زیرساخت‌های مناسب برای بسته‌بندی و بازاریابی باعث شده این محصول ارزشمند در سایه بماند و سهم واقعی خود را از بازار‌های داخلی و خارجی به دست نیاورد. از سوی دیگر روند اجرایی برخی برنامه‌ها هنوز با چالش‌هایی همراه بوده که نیازمند تقویت زیرساخت‌ها و حمایت‌های هدفمند از سوی نهاد‌های مرتبط است. به گفته کارشناسان، بسیاری از باغداران همچنان با مسائلی، چون کمبود منابع آبی نبود، تسهیلات مناسب و محدودیت در دسترسی به بازار‌های فروش مواجه‌اند که اگر با برنامه‌ریزی دقیق و مشارکت فعال کشاورزان و مسئولان همراه شود، می‌توان امیدوار بود که انجیر ایلام به جایگاه واقعی خود در عرصه تولید و تجارت دست یابد.
ضعف در بازاریابی
اگر قرار باشد توسعه پایدار در ایلام معنا پیدا کند باید نگاه جدی‌تری به محصولات بومی از جمله انجیر صورت گیرد و این نگاه نباید صرفاً در قالب طرح‌های کوتاه‌مدت و مقطعی باشد، بلکه باید با برنامه‌ریزی دقیق و مشارکت فعال کشاورزان و نهاد‌های مرتبط بستری فراهم شود تا انجیر ایلام از حاشیه به متن بیاید و جایگاه واقعی خود را در اقتصاد کشاورزی کشور پیدا کند.
یکی از کارشناسان باغی با بیان اینکه انجیر بخشی از هویت کشاورزی مناطق گرمسیری استان است و آنچه این محصول را متمایز می‌سازد نه فقط طعم شیرین و بافت لطیف آن، بلکه توانایی‌اش در رشد در خاک‌های کم‌بازده و شرایط اقلیمی دشوار است، می‌گوید: «انجیر ایلام به‌ویژه در شهرستان‌هایی مانند آبدانان با تنوع ژنتیکی بالا و ارقام بومی منحصر‌به‌فرد مانند زر توانسته جایگاه ویژه‌ای در میان محصولات باغی کشور پیدا کند و این تنوع ژنتیکی نه‌تنها برای تولید، بلکه برای اصلاح و توسعه پایدار باغات اهمیت دارد.»
میلاد نوروزی ادامه می‌دهد: «سطح زیر کشت انجیر در ایلام با وجود ظرفیت‌های طبیعی هنوز به نقطه مطلوب نرسیده و بسیاری از باغداران به‌دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب برای فرآوری و بسته‌بندی از توسعه این محصول صرف‌نظر می‌کنند، در حالی که متوسط برداشت در برخی مناطق به هفت تن در هکتار می‌رسد و این رقم نشان‌دهنده پتانسیل بالای اقتصادی انجیر در استان است.»
این کارشناس با بیان اینکه نبود برند مشخص و ضعف در بازاریابی باعث شده که این محصول در بازار‌های جهانی کمتر شناخته شود، تصریح می‌کند: «از نگاه این کارشناس مهم‌ترین چالش پیش‌روی تولیدکنندگان انجیر در ایلام نبود صنایع تبدیلی و فرآوری است که می‌تواند ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد کند، همچنین کمبود آموزش‌های تخصصی در زمینه مدیریت باغات و حفظ کیفیت محصول در مراحل برداشت و نگهداری نیز از موانع توسعه پایدار این محصول به‌شمار می‌رود که اگر این مشکلات برطرف شود انجیر ایلام می‌تواند به یکی از محصولات صادراتی مهم کشور تبدیل شود.»
وی ادامه می‌دهد: «با حمایت از ایجاد کارخانه‌های فرآوری و بسته‌بندی و همچنین راه‌اندازی مراکز تحقیقاتی برای حفظ و توسعه ارقام بومی می‌توان مسیر رشد این محصول را هموار کرد و با معرفی علمی و هدفمند انجیر ایلام در نمایشگاه‌های بین‌المللی و بازار‌های منطقه‌ای زمینه‌ای برای اشتغالزایی و ارزآوری پایدار فراهم آورد و این میوه شیرین را به نماد توسعه کشاورزی استان تبدیل کرد.»
مقبول تجار و مصرف‌کنندگان بین‌المللی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان ایلام با بیان اینکه انجیر این استان با طعم شیرین و بافت لطیف خود یکی از محصولات باغی شاخص استان به شمار می‌رود و به‌ویژه در شهرستان آبدانان با کیفیتی ممتاز و تنوعی کم‌نظیر از ارقام بومی مانند زر شناخته می‌شود، می‌گوید: «این محصول نه‌تنها در بازار‌های داخلی محبوبیت دارد، بلکه به‌دلیل دوام بالا و قابلیت خشک‌شدن مناسب مورد توجه تجار و مصرف‌کنندگان بین‌المللی نیز قرار گرفته و ظرفیت تبدیل شدن به برند صادراتی را داراست.»
حشمت عزیزان ادامه می‌دهد: «در حال حاضر سطح زیر کشت انجیر در استان ایلام به ۲۱۵ هکتار می‌رسد که بخش عمده‌ای از آن در شهرستان آبدانان واقع شده و با متوسط برداشت هفت تن در هر هکتار این منطقه مقام اول تولید انجیر را در استان دارد. با آغاز فصل برداشت و برآورد ارزش اقتصادی ۳۲۰ میلیارد ریال این محصول نقش مهمی در اقتصاد کشاورزی منطقه ایفا می‌کند و نشان‌دهنده ظرفیت بالای تولید در شرایط اقلیمی خاص ایلام است.»
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان ایلام تصریح می‌کند: «با وجود این ظرفیت بالا تولید انجیر در ایلام با چالش‌هایی از جمله نبود زیرساخت‌های مناسب برای فرآوری، بسته‌بندی ضعف در بازاریابی حرفه‌ای، آسیب‌پذیری در برابر نوسانات بازار داخلی و خارجی همچنین محدودیت در دسترسی به بازار‌های جهانی و نبود برند مواجه است که باعث شده بخشی از ظرفیت تولیدی استان به‌درستی معرفی و بهره‌برداری نشود و کشاورزان نتوانند از ارزش افزوده واقعی محصول خود بهره‌مند شوند.»
وی اضافه می‌افزاید: «برای رفع این مشکلات و بهره‌برداری کامل از ظرفیت تولید انجیر در ایلام پیشنهاد‌هایی از سوی کارشناسان مطرح شده که شامل ایجاد صنایع تبدیلی، احداث کارخانه‌های فرآوری، توسعه بسته‌بندی‌های استاندارد و طراحی برند‌های محلی برای معرفی بهتر محصول در بازار‌های جهانی است؛ همچنین آموزش کشاورزان در زمینه مدیریت باغات و ارتقای کیفیت محصول می‌تواند به افزایش بهره‌وری و رونق اقتصادی منطقه کمک کند و انجیر ایلام را به جایگاهی شایسته در سطح ملی و بین‌المللی برساند.»
