سرویس جامعه جوان آنلاین: امیر نوده فراهانی، جامعه شناس در یادداشتی نوشت:
از مهمترین ویژگی جوامع در حال گذار، سرعت تحولات اجتماعی آن‌هاست. خانواده و قلمرو‌های جنسیتی ناظر بر آن از جمله عرصه‌های اجتماعی پرتحول در دنیای امروز است. خانواده ایرانی نیز در دهه‌های گذشته شاهد تحولات عمیق و گسترده‌ای در کارکرد‌های خود بوده است. افزایش طلاق، کاهش نرخ ازدواج، هسته‌ای‌شدن خانواده، تغییر در ساختار قدرت در خانواده، تحول در شیوه‌های همسرگزینی، افزایش حضور اجتماعی زنان و غیره، بخشی از روند تغییرات خانواده ایرانی را تعریف می‌کنند. یکی از عناصر مهم این تحولات را می‌توان افزایش سن ازدواج و به تبع آن بالارفتن میانگین سن مادران دانست که پیامد‌هایی را بر مناسبات خانواده حمل می‌کند که این موارد در دو دسته کلی جای میگیرند؛ ۱- پیامد‌های تربیتی و روانشناختی و ۲- پیامد‌های بهداشتی. در ادامه این یادداشت به برخی از مهمترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
پیامد‌های تربیتی و روانشتاختی
افزایش فاصله سنی مادر و فرزند: برای توضیح این مورد بهتر است از یک مثال استفاده کنیم. وقتی مردی در سن ۴۰ سالگی و یک زن در سن ۳۰ تا ۳۵ سالگی ازدواج کنند و در همان سال اول ازدواج نیز صاحب فرزند شوند. پس از ۱۰ سال فاصله سنی میان آن‌ها و فرزندشان بسیار به چشم میآید (فرزند ۱۰ ساله، مادر ۴۰ یا ۴۵ ساله و پدر ۵۰ ساله). تربیت این فرزند در دوران کودکی و نوجوانی بسیار سخت خواهد بود، چراکه در موارد بسیاری آن‌ها نمی‌توانند یکدیگر را درک نمایند. از طرفی والدین توان و حوصله‌ای برای وقت گذاشتن برای فرزند ندارند. در این صورت فرزند آن‌ها به احتمال زیاد با مشکلاتی از جمله سرخوردگی و تندخویی و خشونت وارد اجتماع خواهد شد.
کاهش انعطاف پذیری: تعداد زیادی از بانوان دلیل فرزندآوری دیرهنگام را به مدت زمانی که فرزند از آن‌ها میگیرد، مرتبط می‌کنند. یعنی با حضور فرزند نمی‌توانند برای کارهایشان برنامهریزی کنند و به اهداف خود برسند. از طرف دیگر این افراد تصور می‌کنند بعد از به دنیا آمدن فرزند، گوشه‌نشین خواهند شد و موقعیت‌های خود را از دست می‌دهند. به همین دلیل یا به دنبال تعویق فرزندآوری هستند و یا داشتن فرزند را نفی می‌کنند. اگر درنظر داشته باشیم که والدین جوان انرژی و حوصله بیشتری در برخورد با فعالیت‌های فرزندان‌شان دارند و در برنامه ریزی انعطاف بیشتری دارند؛ میبینیم که موارد بسیاری از مادران هستند که در عین داشتن فرزند اهداف خود را نیز با جدیت دنبال می‌کنند.
کم شدن مسئولیت پذیری: مادران و پدران با سن بالا قدرت دوران جوانی را ندارند و توانایی این افراد درمواجهه با فشار‌ها و مشکلات زندگی کم شده است. در واقع افزایش سن، شور و اشتیاق جوانی را برای رسیدن به هدف کاهش میدهد و ثباتی که طی سال‌ها در زندگی ایجاد شده با حضور بچه تحت تاثیر قرار میگیرد. این شرایط، غالبا بی انگیزگی و کم شدن مسولیت پذیری والدین نسبت به فرزندان را به همراه دارد.
مقایسه شدن با والدین جوانتر: مقایسه یک امر ذهنی است که به خصوص در میان کودکان و نوجوانان رواج بیشتری دارد. کودکان والدین خود را با پدر و مادر دیگر هم‌سن‌وسالان قیاس می‌کنند و همیشه به دنبال ظاهری جوان، شاداب و سرزنده در پدر و مادرشان هستند. برخی فرزندان از اینکه پدر و مادری با سن بالا دارند، خجالت می‌کشند. همچنین کودکان به دلیل عدم درک متقابل با والدین و فاصلهای که در فضای فکری نسبت به هم دارند، اذیت خواهند شد. میدانیم که صمیمیت بین شما و کودکتان از محبت کردن به او حاصل می‌شود. توجه ناکافی به کودک در مواردی موجب شکل گیری شخصیت وابسته و مهر طلب در بزرگسالی می‌شود.
پیامد‌های بهداشتی
کاهش دوره باروری مادران: سقف دوره سنی مفید و کم ریسک برای باروری زنان را می‌توان تا ۴۲ سالگی در نظر گرفت و باروری بالاتر از این سن را کمی دارای ریسک قلمداد کرد. پرواضح است وقتی میانگین سن ازدواج دختران به ۲۵ سال و بالاتر رسیده است، قطعا دوران بازدهی سنی آن‌ها برای داشتن یک باروری کم‌خطر محدودتر می‌شود و احتمال باروری‌های متعدد در آن‌ها کاهش می‌یابد. این امر به نوبه خود در کاهش نرخ باروری کشور و روند افزایش جمعیت تاثیر می‌گذارد.
مشکلات مربوط به باروری: افرادی که تصمیم به ازدواج و بچه دار شدن را به تعویق میاندازند، علاوه بر اینکه از لحاظ روحی و روانی ظرفیت پدر و مادر شدن را از دست می‌دهند در برخی موارد نیز از بچه دار شدن منصرف می‌شوند. این خانواده‌ها با توجه به بالا بودن سن و ترس از آینده فرندان شان در بهترین حالت به داشتن یک فرزند اکتفا می‌کنند. گو اینکه امکان داشتن باروری سالم نیز در ایشان کاهش می‌یابد و محتمل است که فرزندشان مبتلا به بیماری‌های ژنتیکی شود. ناگفته نماند که بروز این مشکلات ممکن است در تمام زوجین با هر شرایط سنی رخ دهد، اما درصد آن در زوجینم مُسن، بالاتر است.
افزایش خطرات بارداری: بارداری در سنین بالا می‌تواند مادر را در معرض بیماریهایی نظیر پره‌اکلامپسی (Pre-eclampsia)، فشارخون بالا در بارداری و دیابت قرار دهد. این مشکلات می‌توانند در تمام مدت، زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار بدهند. (پره‌اکلامپسی یکی از عوارض دوران بارداری است که تنها راه درمان آن خارج‌کردن جنین و پایان‌دادن به حاملگی است.)
مادری در سن بالا مسایل مختص به خود را دارد، معمولا فرزندان این خانواده‌ها در تفکر و رفتار میان خود و والدین‌شان اختلاف می‌بینند و از سن بالای پدر و مادرشان خجالت می‌کشند. گاهی نیز ممکن است فرزندان از والدین دوری نمایند. در نهایت، این مشکلات سبب می‌شود والدین مسئولیت مضاعفی نسبت به سایر والدین داشته باشند. اگرچه که اختلاف سنی بالا با فرزندان، از فردی به فرد دیگر و از شرایطی به شرایط دیگر متفاوت است و نمی‌توان گفت دقیقا چه فاصله سنی زیاد است.
یکی از دلایل تعویق مادری رسیدن سن ازدواج به مرز دهه سوم زندگی است. این موضوع پیامد‌های اجتماعی و روانی برای جامعه امروزی درپی دارد. پژوهش‌ها رواج تجرد با مفاسد و آسیب‌های اجتماعی را به افزایش سن ازدواج مربوط می‌کنند و جامعه‌شناسان و صاحب‌نظران مکرر دراین باره هشدار می‌دهند. تجرد طولانی مدت ریشه بسیاری از آسیب‌های فردی و اجتماعی است. یکی از مهمترین راههای خروج از این بن بست، پایین آوردن سطح توقعات است. به عبارت دیگر زمانی که دختر‌ها و پسر‌ها در سن مناسب ازدواج قرار دارند، بدون سختگیریها و تجملاتی که با شرع و اخلاق در تضاد است، ایشان را یاری کنیم. البته دولت نیز در مورد جوانان وظایف حمایتی دارد که در قانون حمایت از خانواده ابلاغ گردیده است. از سوی دیگر کاهش بیکاری، مسکن ارزان و آموزش مهارت زندگی در زمان تحصیل نیز می‌تواند از این آسیبها جلوگیری کند.
