سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۰۱ با شش عضو اصلی تأسیس شد. در واقع ماجرای تأسیس این سازمان به سال ۱۹۹۶ و همکاری پنج کشور در اجلاسی به نام «شانگهای۵» شامل قزاقستان، قرقیزستان، چین، روسیه و تاجیکستان بر می‌گردد که ازبکستان هم بلافاصله به آن ملحق شد و در سال ۲۰۱۷ هند و پاکستان نیز به عضویت این سازمان درآمدند. در واقع سازمان همکاری شانگهای از دل رقابت قدرت‌های بزرگ بر سر منطقه ژئوپلتیک آسـیای مرکـزی پا به عرصه وجود گذاشته است. سازمان همکاری شانگهای از جمله معدود سازمان‌های اقتصادی با ماهیت امنیتی و نظامی است که «حوزه تمدنی آنگلوساکسون» به آن راه ندارد و درخواست امریکا برای عضویت در آن نیز رد شده است.
نقش ویژه ایران در ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک آسیای مرکزی و غرب آسیا به هیچ وجه قابل کتمان نبوده و اعضای این سازمان نیز هیچگاه منکر این نقش نبوده‌اند، اما برخی موضوعات و مشکلات نظیر برجام، سوءمدیریت و تمایلات سیاسی دولت روحانی به غرب، اختلافات سیاسی ایران و تاجیکستان و... همواره به‌عنوان مانع فراروی پیوستن ایران به این سازمان بوده است.
انتخاب آیت‌الله رئیسی به‌عنوان رئیس‌جمهور ایران در رفع موانع، اختلافات و کدورت‌ها بسیار مؤثر بوده و از همین رو است که در ۲۰ مردادماه سال جاری نیکولای پاتروشف دبیر شورای امنیت روسیه در تماس با همتای ایرانی خود علی شمخانی از رفع موانع و پیوستن قریب‌الوقوع ایران به سازمان شانگهای خبر داده و شمخانی نیز همان روز در صفحه توئیترش می‌نویسد: خوشبختانه، موانع سیاسی عضویت ایران در پیمان شانگهای مرتفع شده است و به زودی عضویت ایران طی برخی تشریفات اجرایی، نهایی خواهد شد.
اعلام موضع شمخانی درباره پیوستن قریب‌الوقوع ایران به اجلاس شانگهای رسانه‌های اردوگاه اصلاح‌طلبان را به صحنه تقابل و منفی بافی کشاند. این رسانه‌ها که قبلاً هم در موضوعات مختلف نظیر تصویب برجام شاهد موضع‌گیری‌های شتاب‌زده و غربزده آن‌ها (تحریم‌ها به تاریخ پیوست، فروپاشی تحریم، صبح بدون تحریم، امضای کری تضمین است و...) بوده ایم در این مورد نیز دچار بیماری مزمن شده و با تیتر‌ها و عناوینی نظیر «عضویت ایران در شانگهای در گرو حل مشکل تحریم‌ها و اف‌ای‌تی‌اف»، «راه ساده‌ای برای پیوستن به پیمان شانگهای نداریم» و «کشور‌های عضو شانگهای حاضر نیستند خود را درگیر مسائل ایران مثل برجام و اف‌ای‌تی‌اف کنند» به استقبال مشروط خبر رفته و تلاش کردند همچون چند سال گذشته همه چیز را به برجام و اف‌ای‌تی‌اف گره بزنند. ادعا‌هایی که اینک با عضویت ایران در سازمان شانگهای رنگ باخته و زیر سؤال رفته است.
همین جماعت از امروز ادبیات خود را تغییر داده و حداقل به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ دسته اول به مصادره عضویت ایران به نفع دولت پیشین و اصلاح‌طلبان پرداخته و اندر وصف تلاش طاقت فرسای! دولت قبل برای عضویت ایران در سازمان شانگهای قلم فرسایی خواهند کرد و دسته دوم موذیانه و همسو با رسانه‌های اپوزیسیون و امپراتوری رسانه‌ای غرب با نگاه گلامیستی (یاس آلود) در مضرات نگاه به شرق پروپاگاندا راه خواهند انداخت.
تلاش اصلاح‌طلبان برای مشروط کردن بسیاری از موضوعات کشور به: «تسلیم شدن ایران در برابر زیاده خواهی ظالمانه غرب»، «تصویب FATF» و... در حالی است که با روی کارآمدن دولت مردمی آیت‌الله رئیسی، مردم به عیان می‌بینند که واردات واکسن و پیوستن ایران با سازمان شانگهای ارتباطی به FATF، برجام و... نداشته و گره زدن زلف مسائل و مشکلات کشور به مناقشات و موضوعات خارجی اگر ناشی از قدرت و عملکرد شبکه نفوذ نبوده باشد بی تردید ناشی از سوءمدیریت و ناکارآمدی دولتمردان پیشین بوده و هیچ توجیهی ندارد.
عضویت ایران در سازمان شانگهای بی‌شک برای همه اعضا و ازجمله ایران دارای مزایای متعدد است. اعضای سازمان به هیچ وجه نمی‌توانند اقتدار سیاسی و نقش ایران را در ژئوپلتیک و ژئواستراتژی منطقه و حل مناقشات منطقه‌ای نظیر افغانستان و قدرت نفوذ ایران در محور مقاومت در غرب آسیا نادیده بگیرند. کشور‌های عضو به خوبی می‌دانند که ایران مهم‌ترین دشمن تروریسم تکفیری در طول سال‌های گذشته بوده است. حمایت ایران از دولت‌های ملی در عراق و سوریه ثابت کرده که ایران تنهاقدرتی است که به دنبال مقابله با افراط‌گرایی است. علاوه بر این سند راهبردی همکاری ۲۵ ساله ایران و چین نیز به عنوان مکمل عضویت ایران در این سازمان ایفای نقش کرده و نقش ایران را در کریدور شرق به غرب و شمال به جنوب آسیا به‌عنوان مزیت راهبردی برای اعضای سازمان مؤثرتر و پررنگ‌تر می‌کند.
از طرف دیگر همکاری با اعضای این سازمان برای ایران نیز دارای مزایای انکارناپذیر خواهد بود. اعضای این سازمان در حدود یک‌سوم خشکی‌های روی سطح زمین را در اختیار داشته و بیش از ٤۲ درصد جمعیت دنیا ساکن کشور‌های این سازمان هستند. در حوزه اقتصاد، اعضای سازمان شانگهای نزدیک به ۲۵ درصد تولید ناخالص ملی دنیا را در اختیار دارند و روند انتقال قدرت از غرب به شرق احتمال افزایش قدرالسهم سازمان از تولید ناخالص ملی جهان را قویاً افزایشی نشان می‌دهد.
در نگاه امنیت راهبردی از بین قدرت‌های اتمی نیز چهار قدرت اتمی دنیا (روسیه، چین، هند و پاکستان) عضو این پیمان هستند. همچنین چین و روسیه به عنوان دو عضو از پنج عضو دائم شورای امنیت نیز ستون‌های اصلی پیمان فوق هستند، همین مسئله برای درک اینکه چرا سازمان همکاری شانگهای اهمیتی ورای یک سازمان امنیت منطقه‌ای دارد برای هر ناظری کافی است. از طرف دیگر ایران نیز دارای ظرفیت‌های بسیار گسترده بوده و می‌تواند در یک همکاری گسترده با کشور‌های عضو پیمان شانگهای مورد استفاده قرار بگیرد. ایران عملاَ در مسیر کریدور شمال به جنوب و غرب به شرق قرار دارد و تلاش برخی دولت‌های غربی برای انتخاب مسیر جایگزین به بن‌بست رسیده است.
در مجموع می‌توان گفت عضویت در سازمان شانگهای علاوه بر مزیت‌های گسترده‌ای که برای اعضا دارد برای ایران نیز دارای مزایای کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت و همچنین آثار مثبت عملیاتی و راهبردی نظیر: «از حرکت افتادن ماشین تحریم»، «توسعه، گسترش و سرعت بخشی به تعامل اقتصادی ایران با سایر اعضای سازمان»، «افزایش ظرفیت ایران در پرداختن به اولویت اقتصادی و بازسازی و نوسازی اقتصادی کشور»، «استفاده از ظرفیت‌های اعضای سازمان برای توسعه زیرساخت‌های اقتصادی و صنعتی کشور»، «افزایش حوزه نفوذ سیاسی کشور»، «بسط و توسعه قدرت رسانه‌ای کشور در برابر امواج سهمگین امپراتوری رسانه‌ای غرب»، «افزایش اقتدار سیاسی، امنیتی و ژئواستراتژیکی ایران در برابر کشور‌های محور وهابی در منطقه و ناسازگاری‌های کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس» و... بوده و بر ظرفیت ایران برای رفع، دفع و خنثی‌سازی فشار‌های سیاسی و تهدید‌های نظامی و امنیتی خواهد افزود. بی‌تردید تحقق اهداف فوق بر اقتدار کشور‌های محور مقاومت نیز می‌افزاید.
ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که تحقق اهداف مورد نظر در عضویت ایران مستلزم برنامه ریزی دقیق برای تهیه و تدوین اسناد همکاری‌های اقتصادی به ویژه راهبردی مستقل با هر یک از اعضای سازمان است. جمهوری اسلامی ایران در گام دوم انقلاب و در چارچوب تحقق دولت تراز نظام اسلامی مصمم است با تکیه به اصل بنیادین «نه شرقی، نه غربی» و بر پایه اصول عزت، حکمت و مصلحت به‌عنوان اصول سه‌گانه سیاست خارجی، روابط خود را با تمامی کشور‌های جهان تنظیم و توسعه بخشیده و به ایفای نقش بی بدیل خود در ایران ۱٤۰٤ بپردازد.
