جوان آنلاین: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد حضور توأمان و شانه به شانه زنان و مردان در عوالم مختلف هنر بودیم. یکی از عوالم هنری که رشد و حضور بانوان در آن قابل توجه و اعتنا بوده، هنرهای تجسمی است که متشکل از چندین هنر از جمله نقاشی، عکاسی، نگارگری، مجسمه سازی، پوستر، کاریکاتور و کارتون است. البته در بین عموم افراد جامعه همچنان این نگاه وجود دارد که هنرهای تجسمی مخصوص افراد خاص و اصطلاحاً شبه روشنفکر است. از سوی دیگر، یکی از معضلات و عجایب این عرصه هنری ورود و هجوم هنرمندان مرد به تولید آثاری با محتوای زنانه و مختص به دنیای بانوان است، معضل مهمی که باعث تنزل کیفی و محتوایی آثار تولید شده در این زمینه شده است. رویداد باهنران که اولین دوره آن از سوی بسیج هنرمندان و با تمرکز بر شناخت بانوان هنرمند این عرصه و همچنین تجمیع و همافزایی ظرفیتهای پراکنده آن در حال برگزاری است، قرار است ضمن اصلاح نوع نگاه مردم به این هنر و همچنین بالا بردن کیفیت آثار موضوعی و محتوایی خاص، توان بالا و ظرفیت حرفهای بانوان هنرمند و متعهد کشورمان را در این عرصه هنری در مسیر درستی قرار بدهد. «جوان» به همین انگیزه با خانم زینب احمدی، دبیر اولین دوره رویداد زنانه «باهنران» به بررسی ابعاد مختلف هنری، اجتماعی و حرفهای آن پرداخته است، گفتوگو کرده است.
رویداد با هنران نخستین دورهای است که برگزار میشود، جانمایی و ایجاد جشنوارهای در حوزه هنرهای تجسمی از سوی بسیج هنرمندان با چه انگیزهای ایجاد شده است؟
انقلاب اسلامی زن و مسئله زن را نقطه راهبردی برای جامعهسازی و آنچه ما به عنوان تمدن نوین اسلامی از آن نام میبریم، میداند. از سویی دیگر این انقلاب اسلامی بود که هویت زن را به او بازگرداند، اما متأسفانه طی این سالها به فراخور اتفاقاتی که ما شاهدش بودیم، این مسئله دچار چالشهای مختلفی بوده و الان هم در واقع دچار چالش است. ضرورت مسائل حوزه زنان باعث شد که ما به فکر استفاده از ظرفیت بانوان هنرمند به عنوان کسانی که در واقع مجهز به ابزار هنر هستند و همچنین از آنجا که هنر یکی از رساترین و مؤثرترین ابزار در بحث تبیین این جایگاه است ما تصمیم گرفتیم که با ابزار هنر به مسئله زنان به صورت متمرکزتر بپردازیم. از طرفی شخص حضرت آقا مکرر اشاره داشتهاند که حل مسائل بانوان را باید خود خانمها به عهده بگیرند. با تکیه بر این فرمایشهای ایشان ما در بسیج هنرمندان طرح رویداد باهنران را ارائه کردیم. با توجه به اینکه ظرفیت خانمهای هنرمند در شبکه بسیج هنرمندان بیش از نیمی از این ظرفیت است، این ضرورت وجود داشت که ما در قالب رویدادی که مختص خود بانوان و خانوادهها باشد، به آن بپردازیم.
شکل برگزاری این رویداد چگونه است؟
شرکت کنندگان در این رویداد خانمهای هنرمندی هستند که باید خلأ تولیدات را تا حد امکان پر بکنند. این رویداد در قرارگاه تعالی زنان و خانواده سازمان مصوب شد و امسال در قالب هنرهای تجسمی در حال برگزاری است به جهت اینکه هنرهای تجسمی و هنرهای قومی ظرفیت بالایی در حوزه تبیین دارند و ما سعی کردیم که از این نقطه شروع کنیم تا در کنار آن وضعیت شبکه بسیج هنرمندان نیز در رشته هنرهای تجسمی تقویت بشود، چون ظرفیت بالایی در این حوزه وجود دارد.
شما به این نکته اشاره کردید که امسال با هنرهای تجسمی شروع کردیم، یعنی قرار است در سالهای آینده محور رویداد، دیگر عرصههای هنری باشد؟
طبق برنامهریزی قرار است هر سال یکی از قالبهای هنری اجرا شود، امسال هنرهای تجسمی است و سال آینده، برای مثال در حوزه تئاتر برگزار میشود یا به فراخور ظرفیتی که در بسیج هنرمندان وجود دارد و البته اهمیت و کارکردی که آن عرصه هنر در حوزه تبیین دارد این انتخاب صورت میگیرد.
در این رویداد چه کسانی میتوانند اثر ارائه کنند؟
ارسال اثر به این رویداد کاملاً عمومی است و هر کسی که تمایل دارد میتواند در موضوعات حوزه زنان، خانواده و زن تراز انقلاب اسلامی اثرش را ارسال کند. افرادی که به این موضوعات گرایش دارند یا حس میکنند که در این موضوعات حرفی برای گفتن دارند میتوانند در آن شرکت کنند. کما اینکه همین الان هم بستر این رویداد در دانشگاههای هنر و هنرستانهای دختران پهن است و قطعاً در این فضاها افراد با دیدگاههای متفاوت وجود دارد. الحمدلله در همه این بسترها استقبال بسیار خوبی صورت گرفته و افراد با سلایق و گرایشات گوناگون ورود میکنند. من حس میکنم علتش این است که موضوع کاملاً تخصصی و مختص به خود خانمهاست و از طرفی این نیاز احساس میشود که خودشان نسبت به موضوعات مرتبط با حوزه زنان کنشگری داشته باشند و وارد عمل بشوند. از این جهت هیچ محدودیتی برای افراد و سلایق وجود ندارد و ما از همه آثار و افراد استقبال میکنیم.
این رویداد ظاهراً در برخی استانها در حال برگزاری است و در برخی دیگر به اتمام رسیده است لطفاً در این مورد توضیح بدهید.
حدود دو ماه قبل این رویداد در برخی نقاط کشور آغاز شد و، چون در دبیرخانههای استانی فرایندی را برای این رویداد تعریف کردهایم که ضمن تولید آثار، خود هنرمند هم تقویت بشود، به این صورت که نشستهای تخصصی مبانی نظری در قالب ورکشاپهای تخصصی عملی در حال برگزاری است و هر استان به تناقض ظرفیتش یک یا چند ورکشاپ را برگزار میکند. از برخی اساتید و کارشناسان مطرح حوزههای مختلف زنان دعوت کردیم تا نشستها را برگزار کنند و بعد از آن فیلم این نشستها هم در فضای آپارات بارگذاری و در اختیار همه مخاطبان قرار میگیرند. آثاری که در رویداد نهایی عرضه میشوند مورد داوری قرار گرفته و در همان استان هم اختتامیه با معرفی برگزیدگان انجام میشود. امسال به جهت اینکه میخواستیم یک ظرفیتسنجی از استانها داشته باشیم و استقبال مخاطبان را ارزیابی کنیم، بحث برگزاری ملی آن مورد نظر نبود، اما از سالهای آینده بخش ملی را هم راه اندازی میکنیم. البته محدودیتهای اعتباری هم یکی از دلایل عدم برگزاری این رویداد در سطح ملی بود.
آیا آثار برگزیدگان در شهرهای خودشان اکران شهری و عمومی هم میشوند؟
چون اولین سال برگزاری بود، از این رو ما فقط بخش استانی را در نظر گرفتیم، اما در عین حال تدبیر شده که بهترین آثار استانها در فضای شهری به رؤیت مخاطب عام برسد. امیدواریم که بتوانیم از ظرفیت اکران بیلبوردهای شهری استفاده بکنیم. البته بسیج در سطح کشور حدود ۹هزار بیلبورد در اختیار دارد که ظرفیت قابل توجهی برای ارائه و اکران این آثار محسوب میشود.
هنرهای تجسمی در مباحث ادراکی و شناختی تأثیر و اهمیت بسیار بالایی دارند، چون به قول باباطاهر عریان «هر آنچه دیده بیند دل کند یاد» از طرفی دیگر، افکار عمومی جامعه، به دلایل گوناگونی حوزه هنرهای تجسمی را عمدتاً متعلق به یک قشر و طبقه خاص و هنری روشنفکر زده میداند. رویکرد شما برای تقویت حضور بانوان هنرمندی که به کشور، قانون و فرهنگ و تمدن ملی شان احترام میگذارند، چیست؟
بله دقیقاً این مسئله وجود دارد! ما در حوزه هنرهای دیجیتالی ورود چندانی نداشتیم و اتفاقاً این را بهانهای قرار دادیم تا فعالان و هنرمندان این عرصه تقویت بشوند و من حس میکنم با فراخوانی که در استانها صورت گرفته این ظرفیتهای پراکنده از بانوان هنرمندی که در عرصه هنرهای تجسمی فعال هستند، تجمیع و هم افزایی خوبی اتفاق بیفتد. اگر این ظرفیتها تجمیع بشوند، هنرمندان میتوانند از این ظرفیتها برای گسترش و نشر موضوعات مرتبط این حوزه استفاده بکنند. افرادی که در این رویداد شرکت میکنند، خودشان باید بازدهی بیشتری برای تکثیر این ظرفیتها داشته باشند. اما متأسفانه یک نقص بزرگی که در حوزه زنان دچار آن هستیم، نگاه ناکامل و غیر دقیقی است که مثلاً در موضوع عفاف و حجاب وجود دارد. قطعاً کارهایی را که مثلاً شهرداری در این باره اکران شهری میکند، همه دیدهاند و به بهانه موضوعات مختلف آثاری در حوزه زنان کار میشوند که نقدهای خیلی زیاد و جدی به آنها وارد میشود و این کژتابیها باعث میشود که تا مدت زیادی هیچ کس جرئت ورود به این موضوعات را ندارد. مثلاً در موضوع مشخصی مثل عفاف و حجاب آن قدر به صورت کلیشهای و غیر مرتبط به این مسئله پرداخته میشود که هم موضوع حیف میشود و هم کسان دیگری به خاطر تجربه بد قبلی فرصت ورود مجدد پیدا نمیکند.
مثال مشخصی در ذهن دارید؟
مثلاً تصویری که از حجاب یک خانم ارائه میشود، به گونهای است که مثلاً حتماً با پوشش چادر نشان داده میشود که مثلاً در حال حرکت در مسیری در افق است و همیشه پشت او به بیننده است! در حالی که ما میتوانستیم عرصههای مختلف حضور بانوان متعهد ایرانی را با پوشش برتر نشان بدهیم؛ مصادیق بسیاری در این زمینه وجود دارد که ما میتوانیم این مصادیق را بازنمایی بکنیم نه اینکه به زنان جامعه نمونههای تخیلی نشان بدهیم. هدف ما این هست که واقعیتها را نشان بدهیم برای این کار هم فقط کافی است به سراغ آنها برویم و با یک بیان هنرمندانه و با یک ایده جذاب بازنمایی بشوند. یکی دیگر از مشکلات عجیب و غریب این عرصه این است که ما بیش از آنکه حضور زنان و دختران هنرمند را ببینیم، شاهد حضور پررنگ و غالب آقایان هستیم! البته حرف بنده هم نیست بلکه حرف اساتید دانشگاهها این است که خالق خیلی از آثار مربوط به حوزه زنان، آقایان هستند، در حالی که قطعاً خانمها شناخت بیشتری نسبت به موضوعات خودشان دارند. امیدواریم که برگزاری این رویداد بهانه و آغازی باشد که هم انگیزه خانمهای هنرمند تقویت بشود و خودشان نقشهای محوری و زنانه بانوان را ترسیم و معرفی کنند و هم توانمند بشوند، یعنی هم در زمینه بحث اندیشه و تفکر تقویت بشوند و هم قلمشان تقویت بشود که در این عرصه ورود کنند و راجع به موضوعات خودشان حرف بزنند و اثر خلق کنند.
