جوان آنلاین: بازار ارز و دلار در وضعیت حساسی قرار گرفته تا جایی که هر سیگنال کوچکی حتی اخبار مثبت و منفی میتواند نوسانات بزرگی ایجاد کند. افزایش عرضه، ثبات بخشی به انتظارات و شفافیت در پیش فروشها میتواند مسیر آرامتری در بازار ارز و سکه فراهم کند. بازارهای ارز و فلزات گرانبها در معاملات روزهای اخیر بار دیگر شاهد جهش قابل توجه قیمتها بودند؛ افزایشی که در ادامه روند صعودی هفتههای اخیر، سقفهای تاریخی جدیدی را به ثبت رسانده و دلار با عبور از کانال ۱۲۰ هزار تومان، رکوردی تازه ثبت کرده است.
قیمت طلا و سکه هم همگام با نوسانات ارزی به قلههای جدید رسیده و قیمت سکه از مرز ۱۳۰ میلیون تومان عبور کرده و هر گرم طلای ۱۸ عیار هم در کانال ۱۲ میلیون و ۴۵۰ هزار تومان معامله شده است. ثبت این سطوح بی سابقه در شرایطی رقم میخورد که مجموعهای از اخبار سیاستی، ارزی و تجاری بر شکلگیری انتظارات جدید تأثیر گذاشتهاند.
چرا نرخ دلار افزایشی شد؟
عوامل زیادی موجب شده است دلار با فشار سنگینی روبهبالا باشد. گزارشهای میدانی از فردوسی و منوچهری و گفتوگو با فعالان بازار نشان میدهد این جهش، بر خلاف تصور اولیه، تنها ناشی از هیجانات مقطعی نیست، بلکه تحت تأثیر مجموعهای از سیاستهای اقتصادی دولت، انتظارات تورمی و ابهامات بیرونی شکل گرفته است؛ مجموعهای که کنار کمعمقی بازار آزاد، فضای قیمتی را برای رکوردشکنیهای پیاپی آماده کرده و سهم تقاضای سفته بازانه در این شرایط پررنگتر شده است. فاصله زیاد قیمت خرید و فروش نشان میدهد بازار در وضعیت کمعمق و پرریسک قرار گرفته است. از سوی دیگر فروش ارز از سوی فروشندگان خرد نیز کاهش یافته است. کمبود فروشنده باعث شده است نرخها بدون مقاومت چندانی رشد کند.
ابوذر بشیری، کارشناس اقتصادی درباره دلایل افزایش قیمتها در بازار ارز و طلا به «جوان» گفت: عوامل زیادی موجب شده است دلار با فشار سنگینی روبهبالا باشد و مهمترین عامل، تصمیمات اقتصادی دولت، فشار بودجهای و ابهامات بینالمللی است.
وی در تشریح دلایل اقتصادی این افزایش گفت: مقایسه آمار تأمین ارز سال جاری با سال گذشته نشان میدهد عرضه ارز رسمی با کاهش ۱۶ درصدی همراه بوده است. در کنار این کاهش عرضه، حذف ارز ۲۸هزار و۵۰۰تومانی برای واردات برنج نیز از دیگر اخبار اثرگذار بوده است؛ هرچند وزارت جهاد کشاورزی اطمینان داده است با پیش بینیهای انجام شده، مشکلی در معیشت مردم ایجاد نخواهد شد، اما به هر حال انتظارات تورمی را در کوتاهمدت افزایش میدهد؛ کمااینکه تجربههای قبلی نشان میدهد حذف هر قلم ارز ترجیحی معمولاً به موج کوتاهی از افزایش نرخها در بازار آزاد منجر میشود.
بشیری در ادامه مصوبه واردات بدون انتقال ارز را از دیگر عوامل افزایش قیمت ارز عنوان کرد و افزود: این مصوبه که هدف آن تسهیل واردات عنوان شده بود، عملاً به معنای انتقال بخش مهمی از نیاز ارزی واردکنندگان به بازار آزاد است. در بازاری که عمق چندانی ندارد، همین جابهجایی، تقاضای ناگهانی ایجاد میکند.
در روزهای اخیر سیاست دیگری هم در دستور کار قرار گرفته که به موجب آن، بخشی از ارز واردات باید از بازار دوم تأمین شود. بشیری درباره تأثیر این سیاست بر بازار ارز گفت: افزایش تقاضای رسمی در این بازار، نرخهای مرکز مبادله را بالا برده است و بازار آزاد با فاصله زمانی کوتاهی به دنبال همان نرخها حرکت کرده است.
این کارشناس اقتصادی در ادامه اصلاح قیمت بنزین را نیز از دیگر عوامل اثرگذار بر انتظارات تورمی دانست و افزود: بازار ارز معمولاً قبل از هر اصلاح قیمتی در حاملهای انرژی واکنش نشان میدهد.
وی افزود: افزایش ریسکهای بیرونی و حساسیت تاریخی بازار به اخبار سیاسی نیز از دیگر عوامل مهم ثبت رکوردهای جدید در بازار ارز است.
به گفته او بازار ارز ایران در برابر سیگنالهای سیاسی منطقهای و بینالمللی همیشه واکنش سریع داشته است، اینبار هم با پررنگ شدن برخی تحولات، انتظارات بالا رفته است و معاملهگران کوتاهمدت با سرعت وارد موقعیت خرید شدهاند.
ثبات بخشی به انتظارات و شفافیت در پیشفروشها
بشیری افزایش عرضه در بازار رسمی، کنترل تقاضای سفته بازانه، ثبات بخشی به انتظارات و شفافیت در پیش فروشها را به عنوان راهکاری برای مدیریت و ثبات بخشی در بازار ارز عنوان کرد و افزود: یکی از مهمترین تحولات، ادامه برنامه حراج هفتگی سکه از سوی بانک مرکزی تا پایان سال است؛ سیاستی که هدف آن تنظیم بازار، مدیریت تقاضا و کاهش جذابیت فعالیتهای سفته بازانه اعلام شده است. بر اساس اعلام رسمی، دور بعدی حراج در هفته جاری برگزار خواهد شد و علاوه بر آن، طرح پیشفروش سکه با سررسید اسفندماه نیز در هفته پایانی آذر ماه آغاز میشود.
مهدی بهنامه، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی نیز در این باره گفت: عوامل زیادی موجب شده که دلار با فشار سنگینی روبهبالا باشد و مهمترین عامل، ابهامات و ناامنیهای سیاسی در سطح بینالملل است. زمانی که در کشورهای مختلف ناامنی ایجاد میشود، مردم به سمت کالاهای امن مانند دلار و طلا میروند. از زمان جنگ جهانی تاکنون، دلار و طلا همواره بهعنوان دارایی امن شناخته شدهاند و افزایش تقاضا برای آنها قیمت را بالا میبرد.
وی ادامه داد: علاوه بر این، دادههای تورمی نیز اثرگذارند. وقتی کالاهای مختلف افزایش قیمت دارند، مردم برای حفظ ارزش پولشان به خرید دلار روی میآورند.
بهنامه به افزایش تقاضای معمول در روزهای پایانی سال میلادی اشاره کرد و افزود: در پایان سال میلادی معمولاً تقاضا از سوی مسافران خارجی یا شرکتهایی که با خارج در ارتباط هستند و تسویه حساب دارند زیاد میشود و این موضوع هم بر نرخ دلار تأثیر میگذارد.
عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی گفت: بانک مرکزی میتواند حجم پول را کنترل کند، چراکه افزایش حجم پول موجب تورم و در نهایت افزایش نرخ دلار میشود. اما برای کنترل اساسی نیازمند اصلاح فاکتورهایی مثل کاهش درآمد نفتی و ناآرامیهای بینالمللی هستیم.
از نگاه تحلیلگران، مسیر کنترل بازار در شرایط فعلی چندان پیچیده نیست. افزایش عرضه واقعی در بازار رسمی، شفافسازی سیاستهای ارزی و کنترل تقاضای سفتهبازانه میتواند در مدت کوتاهی التهابات را کاهش دهد. تجربه سالهای گذشته نیز نشان میدهد هر زمان بازار رسمی فعالتر شده است و سیاستها شفافتر اعلام شدهاند، بازار آزاد ظرف ساعات کوتاهی آرام گرفته است.
