جوان آنلاین: حجت‌الاسلام مصطفی سرایی، مسئول دفتر نمایندگی ولی‌فقیه در سازمان بسیج دانش‌آموزی کشور می‌گوید: اگر به نوجوان امروز نشان دهیم؛ قهرمانان دیروز از جنس خودشان هستند، کافی است تا آنها نیز باور کنند که می‌توانند با ایمان، تلاش و خلاقیت مسیرشان را بسازند و در آینده اثرگذار باشند. مشروح گفتوگو با وی را در ادامه می‌خوانید.
چرا هشتم آبان به عنوان روز نوجوان و همزمان روز بسیج دانش‌آموزی نیز نامگذاری شده است؟
این روز سالروز شهادت شهید محمدحسین فهمیده است. نوجوان ۱۳ ساله‌ای که با بستن نارنجک و قرار گرفتن زیر تانک دشمن، باعث پیروزی یکی از عملیات‌ها شد. به یاد این فداکاری بزرگ، روز شهادت او به عنوان روز نوجوان و روز بسیج دانش‌آموزی نامگذاری شده است. در این روز، نه فقط یاد شهید فهمیده بلکه یاد و خاطره تمامی شهدای دانش‌آموز را گرامی می‌داریم. چه آن ۳۶ هزار شهید دانش‌آموز در دوران دفاع‌مقدس و چه ۳۴ شهید دانش‌آموز در جنگ ۱۲ روزه اخیر. بنا به فرمایش امام خمینی (ره) که فرمودند رهبر من آن نوجوان ۱۳ ساله است، لقب «رهبر فهمیده» نیز برای او به کار می‌رود. اما چرا این روز به عنوان روز نوجوان و روز بسیج دانش‌آموزی نامگذاری شده باید بگویم، به همین فداکاری و ایثار بازمی‌گردد. این روز یادآور شجاعت، ایمان و احساس مسئولیت نوجوانان کشور در دفاع از میهن است. محمدحسین فهمیده، نماد نسلی است که با وجود سن کم، درک عمیقی از مفاهیم ایثار، غیرت و دفاع از وطن داشت. نامگذاری این روز در تقویم، برای زنده نگه‌داشتن روحیه بسیجی، مقاومت و از خودگذشتگی در میان دانش‌آموزان و نوجوانان است تا بدانند که آنها نیز می‌توانند؛ در هر زمان و شرایطی نقش بزرگی در آینده کشور ایفا کنند.
در نگاه شما نسبت نوجوان ایرانی با فرهنگ بسیجی چیست؟
نوجوانان ایرانی پرشور و با نشاط، خلاق و اهل میدان هستند. با فکر و تلاش، آینده ساز این سرزمین خواهند بود. می‌دانیم فرهنگ بسیجی، فرهنگی است که بر پایه ایثار، خدمت، گذشت، از خودگذشتگی و خدمت به خلق خدا در راه رضای الهی شکل گرفته است. به همین دلیل، این دو از هم جدا نیستند. یعنی نوجوان ایرانی همان مسیر فرهنگ بسیج را دنبال می‌کند. فرقی ندارد در دوران اول انقلاب باشد، در زمان جنگ یا امروز. در همه این دوران‌ها، نوجوان ایرانی با روحیه بسیجی در عرصه‌های گوناگون مانند علم، فرهنگ، ایثار، گذشت و ورزش حضور داشته است. الحمدلله امروز هم نوجوان ایرانی این فرهنگ بسیجی را زنده نگه داشته و نمی‌گذارد؛ میان این ارزش‌ها فاصله‌ای بیفتد یا نسل جدید از آن دور شود.
چگونه می‌توانیم آموزه‌ها و دستاورد‌های نوجوانان بسیجی دوران دفاع‌مقدس را به نسل‌های نوجوان امروز انتقال دهیم؟
باید با زبان خود نوجوانان برای‌شان محتوا و تولید کنیم. گاهی دانش‌آموزان امروز فکر می‌کنند؛ شهدای دوران جنگ، آدم‌هایی دست نیافتنی بوده‌اند و نمی‌توانند با آنها همذات‌پنداری کنند، چون آنها را نشناخته‌اند و تصور می‌کنند نوجوانان دهه۶۰ با امروز خیلی فرق داشته‌اند. در حالی‌که ما باید با زبان خود این نسل از نوجوانان دوران دفاع‌مقدس بگوییم. از شهید فهمیده‌ها، شهید همت‌ها و ۳۶ هزار شهید دانش‌آموز آن دوران یاد کنیم. از آن ۳۴ شهید دانش‌آموزی که در آن نبرد جان دادند. باید این روایت‌ها را به زبان نوجوانان امروز بازگو کنیم تا برای‌شان قابل لمس شود. چون این شهدا ستاره‌های دست نیافتنی نبودند بلکه انسان‌هایی عادی مثل من و شما بودند، فقط اراده‌ای قوی و ایمانی محکم داشتند که آنها را به قهرمان تبدیل کرد.
آیا در این زمینه موفق بوده‌ایم؟
هنوز به آن حد مطلوب و ایده آل نرسیده‌ایم، اما باید تلاش کنیم و کار جدی‌تری انجام دهیم. نباید تصور کنیم فقط آموزش و‌پرورش مسئول دانش‌آموز است. باید همه دستگاه‌ها، چه فرهنگی و چه غیر فرهنگی، پای کار بیایند و پشت آموزش‌و‌پرورش بایستند در غیر این صورت نتیجه مطلوبی نخواهیم گرفت. امروز نوجوانان ما زیر آماج حملات دشمنان هستند. دشمن آنها را رصد و هدف‌گیری می‌کند، باید همه نهاد‌ها نگذارند؛ ضربات دشمنان به نوجوانان و دانش‌آموزان اصابت کند. البته تا به امروز برنامه‌های ارزشمندی در این زمینه انجام شده است، مانند اردو‌های راهیان نور. یادواره‌های شهدا به ویژه یادواره‌های مدرسه محور که از بهترین راه‌ها برای انتقال مفاهیم ایثار، شهادت و فرهنگ شهدا به دانش‌آموزان به شمار می‌آیند هم بسیار اثر گذار بوده است.
به نظر شما چرا لازم است روحیه و فرهنگ بسیجی به نسل‌های نوجوان انتقال یابد؟
فرهنگ بسیجی یک فرهنگ خاص یا محدود نیست. ریشه در آموزه‌های دین، انقلاب و اسلام ما دارد. این فرهنگ، حرکتی جهادی و مبتنی بر منطق و تفکر است نه احساسی و زود گذر که با تغییر شرایط از بین برود. حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) بار‌ها درباره فرهنگ بسیجی سخن گفته‌اند. آینده در دست همان ۱۷ میلیون دانش‌آموزی است که آینده سازان کشورند. فرهنگ بسیجی از دل مردم برآمده و برای مردم است. در این فرهنگ، گذشت، ایثار، شهادت طلبی، خداخواهی، معنویت جویی، رسیدگی به خلق خدا و خدمت به مردم از بزرگ‌ترین افتخارات است. دانش‌آموزان و نوجوانان ما قرار است آینده این کشور را اداره کنند. اگر از همین امروز که در حال تربیت و شکل‌گیری‌اند، شاکله‌فکری و منطقی‌شان بر پایه فرهنگ بسیجی شکل بگیرد، بی تردید در آینده جامعه‌ای بسیجی، سالم، پویا و در مسیر رضایت امام زمان (عج) خواهیم داشت؛ لذا یکی از مهم‌ترین ارکان تربیت نسل نوجوان این است که فرهنگ بسیجی واقعی و عملی را به دانش‌آموزان بیاموزیم، نه بسیجی شعاری، بلکه بسیجی رفتاری و اعتقادی که در عمل خود را نشان دهد.
راهکار‌های حفظ این فرهنگ و روحیه چیست و از چه ابزار‌هایی باید استفاده کرد؟
باید این واقعیت را روشن کنیم که شهدای بسیجی و دانش‌آموز، انسان‌هایی واقعی و دست یافتنی بوده‌اند، نه شخصیت‌های افسانه‌ای یا دور از دسترس. الگو‌هایی مانند شهید حاجی زاده، شهید سلامی، شهید باقری و مهم‌تر از همه شهید حاج‌قاسم سلیمانی، نمونه‌هایی از نوجوانان و جوانانی هستند که با ایمان، اراده و تلاش خود مسیرشان را ساخته و دنیا را متحول کرده‌اند. حاج قاسم، همان دانش‌آموز ساده‌ای بود که پشت نیمکت مدرسه می‌نشست، اما با انتخاب مسیر ایثار و خدمت، به قهرمانی رسید که دشمنان حتی تحمل دیدن چهره‌اش را ندارند. به همین دلیل مهم است به نوجوان امروز نشان داده شود این قهرمانان، زاده همین سرزمین و از جنس خود آنها هستند. برای این کار، تنها گفتن کافی نیست. عمل کردن، نقش مهم‌تری دارد. والدین، مسئولان، معلمان و مدیران باید خود الگوی عمل و اخلاق باشند. وقتی دانش‌آموز ببیند مسئولش، پدر و مادرش یا معلمش در عمل ایثار می‌کند و به دیگران اولویت می‌دهد، خودش نیز همان رفتار را در زندگی خواهد آموخت. تربیت واقعی از عمل و رفتار آغاز می‌شود، نه از شعار.
در کنار این، استفاده از زبان و ابزار مناسب برای نوجوانان امروز اهمیت زیادی دارد. آنها با دنیای دیجیتال، بازی‌های رایانه‌ای و اپلیکیشن‌ها آشنا هستند و ذائقه و منطق‌شان با نسل‌های گذشته تفاوت دارد. بنابراین برای جذاب و قابل لمس‌کردن مفاهیم دفاع مقدس، می‌توان از داستان، فیلم، کتاب، انیمیشن و بازی‌های تعاملی استفاده کرد. معرفی شهیدان باکری، زین‌الدین، طوقانی، شاهرخ ضرغام و شهدای مدافع حرم به این شیوه، می‌تواند برای نوجوانان امروز ملموس و الهام بخش باشد. این نوجوانان نیاز دارند با زبان خودشان و با الگو‌های واقعی و دست یافتنی، با مفاهیم ایثار، شجاعت، تعصب میهنی و ارزش‌های دینی آشنا شوند، نه با شخصیت‌های خیالی یا افسانه‌ای.
به این ترتیب، ترکیب الگو‌های واقعی، عمل مسئولان و استفاده از ابزار و زبان متناسب با نسل جدید، راهکار مؤثری برای انتقال ارزش‌های دفاع‌مقدس به نوجوانان و نهادینه کردن فرهنگ بسیجی در نسل امروز است.
نتایج حفظ و استمرار فرهنگ و روحیه بسیجی در نوجوانان چیست؟
جامعه‌ای که روحیه باز، با نشاط و پویا داشته باشد، همان جامعه‌ای است که می‌توان آن را جامعه‌ای امام‌زمان پسند دانست. جامعه‌ای که دشمن را ناراحت می‌کند، نه خوشحال. وقتی نوجوانان ما به سمت علم، دانش، تهذیب و تقوا می‌روند و از کار‌های بیهوده و لغو فاصله می‌گیرند، دشمن ناراحت می‌شود، چون می‌داند قدرت واقعی در عقل، ایمان و آگاهی نسل جوان است. فرهنگ بسیجی هم دقیقاً بر همین نکته تأکید دارد. می‌گوید اگر می‌خواهی یک بسیجی واقعی باشی، باید باسواد، اهل علم و تقوا باشی؛ باید نفر اول باشی، نه فقط در میدان عمل، بلکه در میدان علم و اخلاق.
نمونه‌های روشن این تفکر را در شهید مصطفی چمران می‌بینیم که در دانشگاه برکلی امریکا نمره ۲۲ از ۲۰ گرفت، یا در شهید زین‌الدین که رتبه چهار کنکور بود. امروز اگر جامعه ما در عرصه‌های علمی، نظامی و فناورانه پیشرفت کرده، نتیجه همان روحیه بسیجی است. موشک‌هایی که امروز ساخته می‌شود، حاصل تلاش جوانانی است که تا چند سال پیش، دانش‌آموز بودند. همان‌هایی که با اتکا به توان خود و ایمان به خدا، توانستند؛ تحریم‌ها را بی اثر کنند و کشور را به جایگاهی برسانند که دشمن از قدرتش به لرزه می‌افتد. اگر این روحیه بسیجی نبود و گفته می‌شد تحریم هستیم، چیزی نداریم، امروز نه موشکی داشتیم، نه امنیتی و مانند غزه، زیر بمباران دشمن بودیم. بنابراین، این عظمت و اقتدار امروزمان، نتیجه همان فرهنگ بسیجی نهفته در نسل دانش‌آموزان دیروز است.
در این مسیر با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستیم و راهکار چیست؟
اولین چالش اینکه مسئولان، والدین، مدیران و معلمان هنوز ذائقه، علاقه و منطق نوجوانان را به خوبی نمی‌شناسند. هنوز نمی‌دانیم به چه چیزی توجه دارند و چه چیز برای‌شان جذاب است. تا این مرحله را نفهمیم، نمی‌توانیم به مرحله بعد برویم. نخستین نکته اینکه به خودمان یادآوری کنیم، نوجوانان امروز هیچ فرقی با نسل گذشته ندارند. اگر عرصه و فرصت به آنها داده شود، آنها نیز پا به میدان می‌گذارند و موفق می‌شوند. نمونه‌های روشن این موضوع را می‌توان در جنگ ۱۲ روزه، اردو‌های جهادی و اعتکاف‌ها دید. در زمان دفاع‌مقدس، برخی فرماندهان ۱۹ساله بودند و مسئول دو تیپ. پس نوجوانان و جوانان امروز نیز اگر اعتماد و مسئولیت دریافت کنند، می‌توانند به همان میزان موفق باشند. متأسفانه، ما هنوز به این نسل اعتماد نمی‌کنیم و مسئولیت لازم را به آنها نمی‌سپاریم. از سوی دیگر، دشمن برنامه هایش علیه ما مشترک و هماهنگ است، اما ما در اتحاد و همفکری هنوز کامل عمل نکرده‌ایم. گاهی برای نمایش قدرت یا برند شخصی خود از اصول اخلاقی کوتاه می‌آییم و این باعث ضعف در اثرگذاری و انسجام می‌شود. پس اصلی‌ترین اقدام این است، ابتدا خودمان را اصلاح کنیم، زبان و ذائقه نوجوانان را بفهمیم و برای آنها فرصت و اعتماد لازم را فراهم کنیم. اگر این کار انجام شود، می‌توانیم نوجوانان امروز را به دانش‌آموزان انقلابی، آینده‌ساز و مؤثر در جامعه تبدیل کنیم. این نوجوانان، با توجه به هوش، توانایی و استعداد‌های خود، از بسیاری جهات بالاتر از نسل دهه ۶۰ و ۷۰ هستند و با عنایت و حمایت بیشتر می‌توانیم آنها را برای خدمت به کشور و انقلاب آماده کنیم.
