جوان آنلاین: چند روز از سفر رئیس جمهور ترکیه به واشنگتن و دیدار او با ترامپ سپری شده و هنوز هم مشخص نیست، آیا هواپیما‌های جنگنده اف ۳۵ و اف ۱۶ به ترکیه فروخته خواهند شد یا نه.
به گزارش تسنیم، از دیگر سو، تکلیف این موضوع هم روشن نشده که آیا اردوغان بر اساس درخواست قلدرانه ترامپ، حاضر است خرید نفت و گاز از روسیه را متوقف کند یا نه. ولی موضوع مرتبط با روسیه، فقط محدود به نفت و گاز نیست و شامل سامانه موشکی اس ۴۰۰ نیز می‌شود. حالا بسیاری از تحلیلگران ترکیه می‌پرسند: باید با این موشک‌ها چه کرد؟
ماجرا از زمانی آغاز شد که ترکیه پس از وقایع سوریه در سال ۲۰۱۱ میلادی، از ناتو درخواست سامانه موشکی کرد، اما نهایت لطف دولت اوباما در این حد بود که چند واحد موشکی پاتریوت به صورت امانت در مرز ترکیه و سوریه مستقر شود. پس از آن هم درخواست اردوغان برای خرید پاتریوت بی‌پاسخ ماند و چنین شد که آنکارا سراغ مسکو رفت و در کمال ناباوری سران ناتو، موشک اس ۴۰۰ روسی خرید. این توافق در سال ۲۰۱۷ میلادی امضا شد و ترکیه بابت خرید این سامانه ۲ و نیم میلیارد دلار به روسیه پرداخت کرد.
کشور‌های غربی، خریداین سامانه را با طرح ناسازگاری فنی اس ۴۰۰ با تسلیحات و تجهیزات ناتو، بهانه‌سازی کرده و ترکیه مورد تحریم‌های نظامی قرار گرفت. ولی حالا، اردوغان یک بار دیگر به دنبال جلب توجه غرب است.
اما در عین حال، نمی‌تواند به خاطر سطح بالای وابستگی اقتصادی به روسیه، تصمیم سریع و قاطعانه بگیرد. در چنین شرایطی جیم تاونزند از محققین مرکز امنیت نوین آمریکا اعلام کرده که استفاده از اس ۴۰۰ مانع ادغام صنعت دفاعی ترکیه با اعضای ناتو می‌شود. در نتیجه این سیستم‌ها یا باید بازگردانده شوند یا غیرفعال شوند.
طرفداران اس ۴۰۰ چه می‌گویند؟
برخی از سیاستمداران ترکیه طرفدار این هستند که آنکارا بدون توجه به انتقادات غرب، کاملاً به روسیه و چین نزدیک شود. دوغو پرینچک رهبر حزب کمونیستی وطن، تنها یکی از این افراد است.
ولی اسماعیل فاروق آکسو معاون دولت باغچلی در حزب حرکت ملی معتقد است که «اس-۴۰۰ نمادی از استقلال استراتژیک ترکیه است و نباید آن را از دست داد».
در همین حال، حسن بصری یالچین از اعضای اندیشکده ستا نزدیک به دولت اردوغان گفته است: «ترکیه با خرید این سامانه، عزم و اراده خود را به نمایش گذاشت و به همه اعلام کرد که تامین نیاز‌های امنیتی را با صلاحدید خودش انجام می‌دهد. بنابراین، موشک اس ۴۰۰ محصول و نماد آن اراده است».
همچنین برخی از تحلیلگران و سیاستمداران روسی نیز به ترکیه هشدار می‌دهند و می‌گویند اردوغان نباید زیر بار فشار غرب برود.
فئودور لوکیانوف از اعضای یک اندیشکده دولتی در مسکو گفته «غیرفعال کردن سامانه‌های اس-۴۰۰ توسط ترکیه، منجر به بحران اعتماد با روسیه خواهد شد و آنکارا نباید سراغ چنین گزینه‌ای برود».
همچنین آندری کورتونوف از اعضای شورای روابط خارجی روسیه می‌گوید: «تداوم پایبندی به توافقنامه اس-۴۰۰ یکی از مبانی مهم نزدیکی استراتژیک روسیه با ترکیه است. این سامانه‌ها نباید بازگردانده شوند».
سرگئی کاراگانوف نیز می‌گوید: «سامانه‌های اس-۴۰۰ نمادی از جاه‌طلبی‌های سیاست خارجی چندقطبی ترکیه هستند. این نماد باید حفظ شود».
اما تحلیلگران روسی دیگری مانند تاتیانا استانووایا نگاه نرمتری دارند. او درباره گزینه‌ای به نام غیرفعال‌سازی اس ۴۰۰ یا پس فرستادن آن گفته است: «غیرفعال کردن سامانه‌های اس-۴۰۰ توسط ترکیه در مسکو ناامیدکننده خواهد بود، اما روابط به طور کامل قطع نخواهد شد».
ترشی اس ۴۰۰
مهمت اُجاکتان یکی دیگر از تحلیلگران محافظه کار ترکیه ضمن انتقاد از تکروی‌های اردوغان و عدم توجه او به توصیه‌های مشاورین دیپلماتیک می‌گوید: «حالا در موقعیتی هستیم که نمی‌دانیم باید با اس-۴۰۰ چه کنیم. چرخش‌های ناگهانی در سیاست خارجی ترکیه، هزینه‌های سنگینی بر دست ما گذاشته است. چند سال پیش، رسانه‌های تحت امر حزب حاکم، به یک باره اعلام کردند که آمریکا و اروپا در ناتو با هم متحد شده و می‌خواهند ترکیه را نابود کنند! در نتیجه باید تسلیحات کافی داشته باشیم! رفتیم موشک روسی خریدیم و روزنامه‌های تحت امر دولت، غریو شادی سر دادند. ولی حالا یک بار دیگر، ترکیه دوباره روی خود را به سوی غرب برگردانده است. ظاهراً افسانه اس ۴۰۰ هم اهمیت خود را برای رسانه‌های حزب حاکم از دست داده و ترکیه باید از شر این سامانه خلاص شود».
اُجاکتان در ادامه با لحنی کنایی نوشته است: «من نمی‌دانم که آیا این موشک‌ها را به کشور دیگری خواهیم فرستاد یا احیاناً آنها را به روسیه پس خواهیم داد. چه کسی می‌داند! شاید بشود فرمولی پیدا کنیم و ترشی اس-۴۰۰ بیاندازیم. حالا ترکیه یک بار دیگر خود را به باد‌های غرب سپرده و رسانه‌های تحت امر اردوغان عملاً گیج شده‌اند و نمی‌دانند باید در مورد روابط ترکیه و روسیه، دقیقاً چه بگویند».
چه گزینه‌هایی روی میز است؟
رسانه‌های طرفدار اردوغان، چندین بار اعلام کردند که اس ۴۰۰ نصب شده و بخشی از سامانه دفایع کشور است. اما بعد‌ها مشخص شد که این موضوع؛ واقعیت ندارد. ژنرال یاشار گولر وزیر دفاع ترکیه نیز در پاسخ به سوال نمایندگان پارلمان ترکیه که از او پرسیده‌اند چرا از موشک‌ها استفاده نمی‌کنید؛ چنین پاسخی داد: «موشک، برخلاف ماشین لباسشویی، وسیله‌ای نیست که هر چند روز یک بار از آن استفاده کنیم. هر وقت لازم باشد استفاده می‌کنیم!»
یکی از مهمترین گزینه‌های دولت اردوغان که در سال ۲۰۲۴ توسط برخی از مشاورین اردوغان پیشنهاد شده بود، نگه داشتن محموله‌های موشکی در انبار زیرزمینی به سبک یونان بود. این مشاورین معتقد بودند که قبلاً، یونان هم یک محموله اس ۳۰۰ روسی خریداری کرد ولی از ترس ناتو، این موشک‌ها را توی انباری گذاشت و درِ آن را برای همیشه قفل کرد و بهتر است ترکیه نیز به همین شیوه عمل کند. پس از پیروزی دونالد ترامپ و امیدوار شدن اردوغان به حل مشکلات سیاسی – دفاعی با آمریکا، برخی از مشاورین داخلی و خارجی، ایده جدیدی درباره اس ۴۰۰ مطرح کردند.
مایکل روبین تحلیلگر آمریکایی، اولین فردی بود که پیشنهاد داد: «ترکیه باید اس-۴۰۰ها را غیرفعال کند و آنها را به پایگاه هوایی اینجرلیک منتقل کند تا تحت کنترل سربازان آمریکایی باشد. این راهکار می‌تواند باعث حل اختلافات شود و ترکیه دوباره به لیست خریداران جنگنده اف ۳۵ بازگردد».
قاعدتاً پذیرفتن چنین پیشنهادی برای ترکیه دشوار است و اگر اردوغان زیر بار پذیرفتن این حرف برود، عملاً اراده و حاکمیت ملی کشورش را نادیده گرفته است.
ولی مایکل کارپنتر از چهره‌های امنیتی آمریکا، پیشنهاد نسبتاً نرمتری ارائه داد و به این اشاره کرد که موشک‌ها در اختیار خود ترکیه باشند، اما با نظارت چند افسر و کارشناس ناتو، کل بخش نرم افزاری موشک منفصل و غیرقابل استفاده شود!
ژنرال بن هاجز نیز پیشنهادی ارائه داد که از همان آغاز، نادیده گرفته شد. این ژنرال فرمانده سابق ناتو گفته بود: «ترکیه باید به وضوح اعلام کند که از موشک اس ۴۰۰ روسی استفاده نمی‌کند و یک فرآیند هماهنگی فنی با ناتو را آغاز کند».
ایراد اصلی پیشنهاد هاجز این بود که ناتو ناچار می‌شد در قبال درخواست برای کنار نهادن اس ۴۰۰ به ترکیه موشک جایگزین ارائه دهد. قاعدتاً اگر ناتو قصد داشت به ترکیه موشک بدهد، این ماجرا از سال ۲۰۱۱ میلادی تاکنون ادامه پیدا نمی‌کرد.
