جوان آنلاین: آلاینده‌هایی که وقت و بی‌وقت آسمان خوزستان را به تسخیر خود در می‌آورند موجب شده‌اند مردم خونگرم این استان کم‌کم آسمان آبی را به دست فراموشی بسپارند. دود حاصل از آتشی که در دل دود هور افتاده چشمان‌شان را می‌سوزاند و چندین شهر در محاصره آلاینده‌های نفسگیر هستند. حالا زندگی عادی در بخش‌های غربی خوزستان مختل شده و مردم نمی‌توانند سر کسب و کار خود حاضر شوند.
این نخستین بار نیست که هور در آتش می‌سوزد. سال ۹۷، همان سالی که گاومیش‌های حاشیه اروندرود به دلیل پیشروی آب دریا کور شدند و اعتراضات آبی در خوزستان شکل گرفت و شعار «مظاهرات سلمیه» در فضای مجازی دست به دست می‌شد هم هور آتش گرفت تا یادآوری کند تأمین حقابه‌اش شوخی بردار نیست و اگر حقش را به او نرسانند، می‌تواند زندگی عادی مردم را مختل کند. حالا بعد از گذشت چند سال لب‌های تشنه هورالعظیم، آتشی به پا کرده که دودش دامان زندگی مردم را گرفته است.
با اینکه ایران همیشه مواظب وضعیت تالاب هورالعظیم بوده است، اما به خاطر اشتراک این اکوسیستم با کشور عراق در آن سو اتفاقات خوبی رقم نمی‌خورد. آتش سوزی بخش عراقی این تالاب، دود غلیظی در آسمان شهر‌های خوزستان گسترانده که نفس مردم را تنگ و سلامت روح و روان آنها را به خطر انداخته است.
آنطور که اعلام شده است، مدت‌ها بود رایزنی برای مهار این آتش سوزی با طرف عراقی صورت می‌گرفت، اما حالا استاندار خوزستان از استقرار هواپیمای آبپاش در این منطقه و احتمالاً خرید یک فروند هواپیمای ایلوشین خبر داده است. اقداماتی که می‌تواند کمی دل سوخته هورالعظیم را التیام بخشد، چون این اکوسیستم فقط با رسیدن آب احیا خواهد شد.
سدسازی‌های ویرانگر ترکیه
وقتی دود غلیظی شهر‌های مختلف خوزستان را در بر گرفت، مردم می‌خواستند بدانند چرا این بازی تمام نمی‌شود و باید چنین روز‌های سختی را پیوسته تجربه کنند. در همین راستا، مدیرکل محیط زیست خوزستان با بیان اینکه به خاطر خشک شدن تالاب هورالعظیم در بخش عراقی تالاب که بدون شک ناشی از سدسازی ترکیه روی رودخانه دجله است، شاهد آتش سوزی هستیم، می‌گوید: «سد ایلیسو ۱۰ میلیارد متر مکعب آب را ذخیره می‌کند و بارگذاری‌های خیلی زیادی که در کشور عراق روی دجله انجام شده است، سبب می‌شود حقابه تالاب هورالعظیم توسط کشور عراق تخصیص پیدا نکند. در نتیجه در تالاب شرایط کاملاً خشک را داریم.»
محمدجواد اشرفی ادامه می‌دهد: «بارگذاری خیلی زیاد، روی رودخانه دجله در کشور عراق باعث شده است آب وارد تالاب هورالعظیم از طرف عراق نشود. با توجه به گرمایش شدید و رها شدن گاز متان از زمین، احتراق ناقص رخ می‌دهد و ما شاهد انتشار دود در سطح بسیار وسیعی از تالاب هورالعظیم با تأکید بر بخش عراقی تالاب هستیم.» این مسئول درباره زمان آغاز آتش‌سوزی می‌گوید: «از اسفند ماه این جریان شروع شده است و تاکنون ادامه دارد. پیش‌بینی ما این است درصورتی که آبی به این منطقه نرسد و هور نم‌دار یا مرطوب نشود، حریق تداوم داشته باشد. کمی بارندگی یا خنک شدن هوا شاید بتواند آتش‌سوزی را کنترل کند.»
مدیرکل محیط زیست خوزستان از تلاش سازمان محیط زیست برای برقراری ارتباط با مسئولان عراقی و ترکیه خبر داده و توضیح می‌دهد: «مکاتبه با عراق و ترکیه باید در سطح ملی انجام شود. سازمان حفاظت محیط زیست مکاتبات لازم را با وزارت امور خارجه انجام داده و قطعاً وزارت خارجه در حال پیگیری است تا بتوانیم نشست‌های مشترکی با همسایگان داشته باشیم و طرف‌های ترک و عراقی را متقاعد کنیم تا حقابه تالاب را بدهند. در صورت تخصیص حقابه، از این شرایطی که باعث زحمت زیادی برای مردم خوزستان و مردم عراق مخصوصاً استان میسان شده است، خارج خواهیم شد. امیدواریم این موضوع محقق شود و همکاری آنها را داشته باشیم.»
دیپلماسی چاره کار
شعله‌های سرکش و گسترده آتش که از اواخر سال گذشته در بخش عراقی تالاب هورالعظیم به جان این تالاب افتاده است و همچنان ادامه دارد، این اکوسیستم، با تنوع زیستی بی‌نظیر و نقش کلیدی در توازن اکولوژیکی و تأمین آب را به یکی از بزرگ‌ترین قربانیان آتش سوزی‌ها تبدیل کرده است.
این آتش سوزی که به دلیل کاهش ورودی آب به تالاب رخ داده، دود غلیظی را تولید و منتشر می‌کند که با وزش باد به سمت شهر‌های غربی خوزستان حرکت کرده و علاوه بر خسارات مستقیم به اکوسیستم، خطرات جدی برای سلامت ساکنان اطراف به همراه دارد.
آسمان شهر‌هایی همچون هویزه، دشت آزادگان، حمیدیه، سوسنگرد و اهواز هر روز خاکستری‌تر می‌شود و دود نفس مردم را تنگ‌تر می‌کند، اما رهاسازی آب که تنها راه نجات این تالاب و خروج از بحران است، از سوی دولت عراق صورت نمی‌گیرد.
با توجه به عدم تمایل عراق به خاموشی این خودسوزی‌ها، استاندار خوزستان و مسئولان محیط زیست ایران از طریق دیپلماسی و مذاکرات با عراق اجازه پرواز هواپیمای آبپاش بر فراز آسمان بخش عراقی تالاب را گرفتند، اما این تدبیر تنها برای چند روز، آن هم به صورت مُسکن انجام شد.
هواپیما‌های آبپاش در راهند
وضعیت هورالعظیم آنقدر حساس و شکننده شده که کار به دولتمردان بکشد تا تصمیمی برای آن بیندیشند.
وقتی پیگیری‌های استاندار خوزستان افزایش یافت، موضوع آتش سوزی هورالعظیم در دستور کار یکصد و دهمین جلسه هیئت دولت قرار گرفته که روز چهارشنبه ۲۶ شهریور ماه در این جلسه تصمیم گرفته شد، کارگروهی با حضور وزرای امور خارجه، کشور، نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست برای مهار آتش‌سوزی‌های هورالعظیم تشکیل شود تا از طریق ارتباطات دیپلماتیک با مسئولان عراقی، موضوع را پیگیری و اقدامات ضروری و ممکن برای متوقف ساختن آتش‌سوزی‌ها را تمهید کنند.
استاندار خوزستان در حاشیه این جلسه به خبرنگاران گفت: «طی روز‌های آینده هواپیمای آبپاش در منطقه مستقر می‌شود و در صورت خرید هواپیمای ایلوشین، مرکز استقرار آن اهواز خواهد بود.»
مردم خوزستان، سال‌هاست از مسائلی همچون گرمای طاقت فرسا، شرجی و رطوبت بالای ۹۰ درصد، ریزگرد‌ها و کم آبی رنج می‌برند، امروز نیز آلودگی‌های زیست محیطی به خصوص دود‌های ناشی از آتش سوزی هورالعظیم سلامت جسم و روان آنها را به خطر انداخته و دل‌ها را به درد آورده است؛ بنابراین لازم است مسئولان از طریق دیپلماسی آب، جان دوباره را به هور و زندگی را به مردم منطقه بازگردانند.
بی‌توجهی به تعهدات بین‌المللی
۳۰ درصد تالاب هورالعظیم در ایران واقع شده و ۷۰ درصدش در عراق است. بخش ایرانی در فهرست جهانی کنوانسیون رامسر ثبت نشده است، اما بخش عراقی آن در این کنوانسیون ثبت شده است. به همین دلیل از نظر اجرایی کاری از دست سازمان محیط زیست خوزستان بر نمی‌آید. فقط باید از طریق دیپلماسی مقامات عراقی و ترکیه را قانع کرد که رهاسازی آب به سمت تالاب هورالعظیم انجام شود.
بخش عراقی تالاب هورالعظیم ۱۳۷ هزار هکتار است و این بخش عضو کنوانسیون رامسر است. کشور‌های عضو کنوانسیون متعهد هستند که حقابه تالاب را رعایت کنند ولی این اتفاق از طرف کشور‌های همسایه مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
