جوان آنلاین: با توجه به هدررفت ۳۲درصدی آب در شبکه شرب و مصرف ۹۰درصدی، معادل ۸۲میلیارد‌مترمکعب آب در بخش کشاورزی می‌توان دریافت که بحران فعلی آب نتیجه دهه‌ها بی‌عملی، سیاستگذاری‌های غلط و نگاه‌های عقب‌مانده به آب است. مسئولان ارشد کشور، هنوز آب را «کالای آسمانی» می‌دانند و به جای مدیریت، منتظر نزولات آسمانی هستند! در حالی که کشور‌های منطقه با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، تبدیل رطوبت هوا به آب، بازیافت پساب‌ها، شیرین‌سازی آب دریا و استفاده از هوش مصنوعی، مدیریت منابع آبی را به‌طور جدی در دستور کار قرار داده‌اند و در یک کلام آب را تولید می‌کنند. واضح است که نقطه مشترک ناکامی‌های کشور، فقر منابع نیست بلکه ضعف مدیریتی است که ما را به این نقطه رسانده است.
وزیر نیرو با اذعان به اینکه شبکه آب قدیمی و فرسوده است، می‌گوید که باید تلفات را به حداقل برسانیم. وی در عین حال از مصرف بالای آب در بخش کشاورزی انتقاد می‌کند و می‌افزاید: اکثر صاحبنظران و کارشناسان بر این باور هستند که کشور باید به سمت کشت‌های خاص حرکت کند و از ظرفیت اندک منابع آبی، استفاده بهینه‌تری صورت گیرد. باید به سمت کشت محصولات کم‌آب‌بر برویم، این در حالی است که هنوز در برخی نقاط کشور از چمن استفاده می‌شود که به آب زیادی احتیاج دارد یا در مناطقی که منابع آبی بسیار محدود است، هندوانه کشت و این محصول صادر می‌شود! این امر به معنی صادر کردن آب است.
سال‌هاست کارشناسان صنعت آب به نحوه حکمرانی آن انتقاد می‌کنند و با پیش‌بینی وضعیت فعلی کمبود و بحران آب، از تصمیم‌گیران و متولیان این صنعت چاره‌جویی و اصلاح روش‌های غلط‌شان را خواستار بوده‌اند، اما گوش شنوایی نبود، زیرا مسئولان ارشد کشور، آب را «کالای آسمانی» می‌دانند و به جای مدیریت، منتظر نزولات آسمانی هستند!
چندین دهه است آب فیزیکی به دلیل فرسوده بودن شبکه توزیع هدر می‌رود و به دلیل رواج کشاورزی سنتی، ۹۰درصد آب موجود در کشور در این بخش مصرف می‌شود و کشاورزان با کاشت محصولات آب‌بر مانند هندوانه، در هدررفت آب نقش دارند.
وقتی حدود ۹۰درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، آیا صحبت از صرفه‌جویی آب شرب معنا دارد؟ مثل این است که همه آب کشور را مردم مصرف می‌کنند و اگر مردم در زمان حمام گرفتن، یک لگن زیر دوش بگذارند، مسئله آب کشور حل می‌شود! این در حالی است که وقتی آمار و عدد و رقم‌ها را بررسی می‌کنیم، مسئله این نیست.
تمرکز کشاورزی ایران بر تولید محصولات آب‌بر، عدم‌توسعه فناوری، عدم‌آمایش منطقه‌ای و شعار توخالی خودکفایی بوده است. این رنجی است که ملت و کشور ایران را سال‌ها داغدار کرده است. به عنوان مثال ارزش کل محصولات کشاورزی استان اصفهان سالانه ۱۵۰میلیون دلار و هزینه انتقال آب ۴۰۰میلیون دلار است. هزینه شیرین کردن آب دریا برای هر مترمکعب ۳۰ سنت است و حدود شش دلار بر مترمکعب هزینه انتقال آب است که تقریباً قیمت تمام‌شده آن حدود ۵۰۰هزار تومان برای هر مترمکعب است، این درحالی است که ارزش کل محصولات کشاورزی استان اصفهان سالانه ۱۵۰میلیون دلار است، اما ارزش آبی که قرار است به این استان منتقل شود ۴۰۰میلیون دلار است.
هر ساله فیلم‌هایی از مزارع کشاورزی منتشر می‌شود که محصول پیاز، سیب‌زمینی، بادمجان، خیار، گوجه و هندوانه روی دست کشاورز مانده و به دلیل ارزانی قیمت در بازار حتی این محصولات را جمع‌آوری نمی‌کنند یا اینکه به عنوان مثال کشاورزانی که هندوانه کاشتند، به دلیل نبود مشتری در بازار هندوانه‌ها را با چاقو و هر وسیله دیگر زخمی و له می‌کنند تا به این وسیله اعتراض‌شان را به دولت و مردم نشان دهند، البته چند سالی است گروه‌های جهادی این محصولات را با قیمت مناسب می‌خرند و در روستا‌های محروم توزیع می‌کنند.
رسیدن به خودکفایی و بی‌نیازی در صنعت غذا به سایر کشور‌ها چندین دهه است در دستور کار دولت و مجلس قرار دارد. به عبارت دیگر تمرکز کشاورزی ایران بر تولید محصولات آب‌بر، عدم‌توسعه فناوری، عدم‌آمایش منطقه‌ای و شعار توخالی خودکفایی بوده است. این رنجی است که ملت و کشور ایران را سال‌ها داغدار کرده است.
خرداد امسال بود که از جیرفت و کرمان خبر رسید، کشاورزان این منطقه به دلیل بی‌توجهی به هشدار‌های وزارت جهاد کشاورزی استان، پیاز بیش از تقاضا و مصرف کاشته‌اند و با پایین آمدن قیمت از سوی دلالان و واسطه‌ها پیازکاران کرمانی و جیرفتی ترجیح می‌دهند زمین‌ها را بدون برداشت محصول رها کنند. قطعاً این وضعیت برای سایر محصولات کشاورزی در گوشه و کنار کشور تکرار می‌شود.
سیدهاشم اورعی، استاد دانشگاه صنعتی شریف در گفتوگو با رکنا در این خصوص می‌گوید: درباره وضعیت آب ایران باید گفت که تا اطلاع ثانوی اگر اقدامات اساسی صورت نگیرد، هر سال وضعیت بدتر خواهد شد. برای مثال، در برنامه هفتم توسعه، از سوی نمایندگان مجلس هدف‌گذاری شده است که سالانه مصرف آب در بخش کشاورزی به ۶۵میلیارد‌مترمکعب کاهش یابد و ۱۵میلیارد‌مترمکعب ناترازی آب کشور برطرف شود. باتوجه به اینکه بین ۸۰ تا ۹۰درصد کل آب مصرفی کشور صرف کشاورزی می‌شود، از سوی دیگر در همان برنامه هفتم توسعه دولت را مکلف کرده‌اند که تا پایان برنامه هفتم در تأمین محصولات اساسی و استراتژیک کشاورزی ۹۰درصد خودکفا شود، یعنی از یک طرف می‌گویند مصرف آب کم شود و از یک طرف دیگر می‌گویند تولید محصولات کشاورزی افزایش یابد. این معادله غلط است و باهم تناسب ندارد.
هدررفت آب در شبکه، از مصرف کل تهران بیشتر است!
استاد دانشگاه صنعتی شریف می‌افزاید: وضعیت آب کشور به نقطه‌ای رسیده است که میزان هدررفت آب فیزیکی در شبکه شرب، سالانه ۳۵/ ۱میلیارد‌مترمکعب است، این در حالی است که کل مصرف آب شرب تهران ۲ /۱میلیارد‌مترمکعب است. در واقع وقتی این دو عدد کنار هم قرار می‌گیرند، مشخص می‌شود که وضعیت شبکه توزیع آب شرب کشور به اندازه‌ای خراب است که بیشتر از کل مصرف تهران ما هدررفت آب داریم، این در حالی است که از نظر مسئولان و سیاستگذاری حاکم، هزینه کردن برای کاهش این هدررفت، توجیه اقتصادی ندارد، اما شیرین کردن و انتقال آب از دریا به نواحی شرقی کشور با هزینه حدود پنج دلار در هر‌مترمکعب توجیه اقتصادی دارد!
وی تأکید می‌کند: در واقع ما پول‌های کلان را خرج انتقال آب دریا می‌کنیم، اما برای جلوگیری از هدررفت آب، حاضر به سرمایه‌گذاری نیستیم، زیرا در انتقال آب دریا بوی فساد وجود دارد و سیاستگذاری آب کشور در دستان پیمانکارانی است که از قدرت و نفوذ بسیار بالایی برخوردار هستند و تصمیمات را کنترل می‌کنند.
برای یک دلار محصول کشاورزی، ۱۵ دلار هزینه آب می‌دهیم
اورعی با بیان اینکه هم اکنون ۳۲درصد از آب شرب کشور هدر می‌رود، می‌گوید: این هدررفت مانند لوله‌ای پر از سوراخ است، اما نه تنها کسی به این موضوع نمی‌پردازد بلکه آب دریای خلیج‌فارس را به نواحی مرکزی و شمال شرقی کشور برای بخش کشاورزی انتقال می‌دهند، این درحالی است که متوسط بارندگی در کشور سالانه حدود ۲۶۰میلیمتر است که ۵/۳۲ درصد و یک‌سوم متوسط بارندگی در جهان است، بنابراین سیاست‌های ما، به ویژه در بخش کشاورزی، باید منطبق با این اقلیم باشد، این در حالی است که تا ۹۰درصد کل منابع آبی کشور را صرف کشاورزی می‌کنیم.
وی می‌افزاید: بخش کشاورزی ما در سال ۱۴۰۲ فقط ۳/۸ درصد به تولید ناخالص داخلی کشور (جی‌دی‌پی) افزوده است و این نشان می‌دهد بهره‌وری کشاورزی ما چقدر پایین است، یعنی تقریباً سالی ۸۲میلیارد‌مترمکعب آب مصرف می‌کنیم تا ۸درصد جی‌دی‌پی ما از بخش کشاورزی تأمین شود!
شبکه آب قدیمی و فرسوده است
عباس علی‌آبادی در حاشیه مراسم بهره‌برداری از طرح‌های صنعت برق در پاسخ به این سؤال که چرا ما هزینه‌های هنگفت برای انتقال آب دریا انجام می‌دهیم، اما هزینه‌ای برای جلوگیری از هدررفت ۳۲درصدی آب شرب در شبکه انجام نمی‌دهیم؟ می‌گوید: کاهش فشار شبکه و توصیه مردم به مصرف بهینه در راستای کاهش تلفات شبکه آب کشور است. امروز شبکه قدیمی و فرسوده است و با اقداماتی در کوتاه‌مدت و بلندمدت در تلاشیم این تلفات را به حداقل برسانیم. باید این واقعیت را پذیرفت که اقلیم کشور خشک است و باید بهره‌وری لازم را از «آب» صورت دهیم، از همین رو برنامه‌های گسترده‌ای در این زمینه تاکنون اجرا شده است. وزیر نیرو با اشاره به پیشبرد پروژه‌های تأمین آب در بسیاری از مناطق می‌افزاید: اکثر صاحبنظران و کارشناسان بر این باور هستند که کشور باید به سمت کشت‌های خاص حرکت کند و از ظرفیت اندک منابع آبی، استفاده بهینه‌تری صورت گیرد. باید به سمت کشت محصولات کم‌آب‌بر برویم، این در حالی است که هنوز در برخی نقاط کشور از چمن استفاده می‌شود که به آب زیادی احتیاج دارد یا در مناطقی که منابع آبی بسیار محدود است، هندوانه کشت و این محصول صادر می‌شود! این امر به معنی صادر کردن آب است.
وی اظهار می‌دارد: برای رفع ناترازی برق، برنامه‌های مشخصی در دست اجراست و در این میان قانون نیز تأکید دارد تا صنایع سهم خود را در تولید برق داشته باشند. امروز هم یکی از صنایع در این زمینه سرمایه‌گذاری لازم را صورت داده و برق مورد نیاز خود را تأمین می‌کند. وی می‌افزاید: وضعیت آب در اکثر مناطق کشور به استثنای استان‌های گیلان و مازندران در شرایط بسیار پرتنش قرار دارد، اما در این میان استان‌هایی، چون اصفهان، مرکزی، سیستان‌و‌بلوچستان و خراسان از جهت منابع آبی در وضعیت سختی هستند. در این میان پروژه‌ها و برنامه‌ها برای این استان‌ها در حال اجراست.
خاموشی‌های بیش از ۲ ساعت را گزارش دهید
وزیر نیرو در خصوص جیره‌بندی آب و قطعی برق می‌گوید: برنامه ما این است که در شب‌ها خاموشی نداشته باشیم و اعمال خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده در ساعات روز باشد. الگوی خاموشی‌ها نیز دو ساعت است. اگر برق جایی بیشتر قطع می‌شود، مردم به ما اعلام کنند تا همکارانم در صنعت برق برای رفع مشکلات احتمالی مراجعه کنند چراکه ممکن است به‌خاطر حادثه گاهی برق منطقه‌ای بیشتر از دو ساعت قطع شود. وزیر نیرو در پاسخ به اینکه آیا احتمال دارد جیره‌بندی آب داشته باشیم؟، می‌افزاید: امیدوارم به جیره‌بندی آب نرسیم. مرداد و شهریور سختی را در پیش داریم، اما برای سال آینده به‌گونه‌ای پروژه‌ها را اجرایی خواهیم کرد که مشکلات کاهش یابد.
