جوان آنلاین: در ایام سالگرد شهادت سردار علی هاشمی، فرمانده قرارگاه نصرت در هورالعظیم و همزمان با آغاز اکران آنلاین فیلم «اشک هور»، فرصتی مغتنم فراهم شده تا نگاهی دوباره به زندگی این فرمانده گمنام و اثرگذار دفاع مقدس بیندازیم. در این یادداشت مروری خواهیم داشت بر نخستین کتاب زندگینامه او. مجنون هور و همچنین اقتباس‌های سینمایی، چون «اشک هور» و «اسفند» که هر یک کوشیده‌اند بخشی از زیست‌جهان علی هاشمی را برای نسل امروز روایت کنند؛ نسلی که قهرمانانش را از میان قاب‌های کتاب و پرده نقره‌ای بازمی‌شناسد.
مجنون هور؛ روایت جانفشانی در میان خاک و ایمان
در سی و هفتمین سالگرد شهادت سردار هور، شهید علی هاشمی به سراغ نخستین کتاب زندگینامه او و سایر آثار متنی و تصویری مبتنی بر زندگی و رشادت‌های او رفته‌ایم. «مجنون هور» اثر محمدعلی آقامیرزایی، چهارمین جلد از مجموعه «قصه‌فرماندهان» سوره مهر، داستان زندگی سردار علی هاشمی را در ۱۰ فصل کوتاه، برای نوجوانان و جوانان روایت می‌کند؛ اثری مستند روایت که تصویرگر رشادت‌ها، ایثار و فرماندهی این سردار شهید در جبهه‌های هور است.
پرسه در حوالی زندگی یک قهرمان
علی هاشمی در سال ۱۳۴۰ در محله عامری اهواز پا به جهان گذاشت. خانواده‌ای مذهبی و متعهد داشت، او در نوجوانی نماز می‌خواند، روزه می‌گرفت و عزت‌نفس و رفتاری محترمانه داشت. بازی در تیم محله و عضویت در فعالیت‌های انقلابی از همان اوان نشان از روحیه‌پرتحرک و مسئولیت‌پذیرش داشت. در دوران انقلاب اسلامی، علی بار‌ها از سوی ساواک دستگیر شد؛ او اعلامیه پخش کرده و در عرصه سیاسی شهری نقش داشت. پس از پیروزی انقلاب، با ایجاد سپاه در منطقه حمیدیه و مبارزه با ضدانقلاب و قاچاق اسلحه مرحله جدیدی از فعالیت‌هایش آغاز شد. با آغاز جنگ تحمیلی، علی کار تشکیل و رهبری تیپ ۳۷ نور در جنوب کشور را برعهده گرفت. پس از موفقیت‌های عملیات بیت‌المقدس، قرارگاه «نصرت» به فرماندهی او در هورالعظیم شکل گرفت؛ مأموریتی حساس، شناسایی و تخصص در عملیات‌هایی مانند خیبر و بدر. او با اشراف دقیق بر زمین‌های باتلاقی هور، یکی از نقاط تعیین‌کننده پیروزی ایران در عملیات خیبر را رقم زد. او با ارائه این طرح عملیاتی، زمین بازی جنگ را تغییر داد و دست بالا را برای رزمندگان به ارمغان آورد.
۱۰ فصل، ۱۰ برش از زندگی فرمانده
آقامیرزایی با پرداختی داستانی، اما دقیق ۱۰ فراز مهم از زندگی علی هاشمی را انتخاب کرده است: از کودکی تا تشکیل سپاه از فرماندهی عملیات خیبر تا ایستادگی در جزایر مجنون و مفقودالاثری ۲۰ ساله تا بازگشت پیکرش. در هر فصل، هدف تربیت مخاطب نوجوان برای همذات‌پنداری با فرمانده‌ای است که تعهد، شجاعت و تدبیر را در یک نقطه جمع کرد. کتاب «مجنون هور» ساختاری قصه‌وار و داستانی دارد. این روایت با استفاده از خاطرات همراهان، اسناد سپاه و حکایات بومی شکل گرفته و مخاطب نوجوان را با شخصیت سردار آشنا می‌کند.
مجنون هور یکی از بهترین جلد‌های مجموعه «قصه فرماندهان» به شمار می‌رود؛ این مجموعه در تولید محتوای مناسب نوجوان درباره دفاع مقدس موفق عمل کرده است. معرفی سردار هور به نوجوانان، دعوت به فهم قهرمان دفاع‌مقدس و الگوسازی برای آینده‌سازان از نقاط برجسته آن است.
این اثر علی هاشمی را نه‌تنها از منظر نظامی، بلکه در ساحت انسانی و خانوادگی نیز به تصویر می‌کشد. روایت آقامیرزایی ساده، اما اثرگذار است و هرچند در عمق تحلیل تاریخی محدود است، اما به‌خوبی پاسداشت عزت، شجاعت و حکمت را منتقل می‌کند.
شمایل یک قهرمان روی پرده نقره‌ای
تبدیل زیست‌جهان قهرمانان دفاع مقدس به زبان تصویر، همواره یکی از دشوارترین وظایف سینماگران ایرانی بوده است. در این میان، فیلم‌هایی همچون اشک هور و اسفند تلاش کرده‌اند که نه‌تنها رشادت‌ها و فداکاری‌ها را بازتاب دهند، بلکه لحظات انسانی، خانوادگی و عاطفی این فرماندهان را نیز به تصویر بکشند. هر دو فیلم از منظر فرم و محتوا، رویکردی متفاوت به زندگی شهید علی هاشمی دارند، اما در یک نقطه مشترکند: بازگرداندن قهرمان به قلب حافظه عمومی.
اشک هور؛ روایتی از ۲۲ سال فراق
فیلم «اشک هور» به نویسندگی و کارگردانی مهدی جعفری، ترکیبی از واقعیت و روایت است. ساختار این فیلم میان فیلم داستانی و مستند در نوسان است؛ از یک‌سو از زبان شخصیت‌هایی، چون «ننه علی» (با بازی رویا افشار) قصه‌ای شخصی و درونی روایت می‌شود و از سوی دیگر، مستندگونه به عملیات‌های جنگی و وقایع میدانی در هورالعظیم می‌پردازد.
نقطه قوت این فیلم، انتخاب زاویه دید مادرانه است؛ نه از منظر فرماندهی جنگ، بلکه از منظر چشم‌انتظاری و صبر. تصویر «ننه علی»، زنی که ۲۲ سال در انتظار بازگشت پیکر فرزندش است، فیلم را از سطح یک درام جنگی معمولی فراتر می‌برد. حس فقدان، دلتنگی و امید در چهره و سکوت‌های او مخاطب را به دل خانه‌های جنوبی و قلب هور می‌برد. جعفری با استفاده از زبان تصویری مینیمال، نما‌های بلند و نورپردازی طبیعی، بر نوعی حس عرفانی و حزن‌انگیز تأکید دارد که با مضمون شهادت و گمشدگی در هور پیوندی تنگاتنگ دارد.
اسفند؛ روایت ساخت پیروزی
فیلم «اسفند» ساخته دانش اقباشاوی، مسیری متفاوت را برمی‌گزیند. این فیلم بیشتر بر نقش علی هاشمی به عنوان یک طراح باهوش و بی‌نظیر عملیات تمرکز می‌کند. طراحی عملیات خیبر و عملیات نظامی بر بستر هور ابتکاری بود که شهید هاشمی به‌وسیله آن زمین بازی جنگ را تغییر داد و بعد ماه‌ها برای ایران پیروزی به‌ارمغان بیاورد. این فیلم با قاب‌بندی‌های گرم و موسیقی ملایم، حس تعلق و ریشه‌داری را تقویت می‌کند.
۲ مسیر، یک مقصد
«اشک هور» و «اسفند» و «مجنون هور» هر سه در مسیر تکریم سردار علی هاشمی و بازآفرینی تصویر او برای نسل امروز حرکت می‌کنند، اما ابزار‌های متفاوتی را به کار می‌برند.
در روزگاری که نوجوانان و جوانان از مفاهیم جنگ تحمیلی فاصله گرفته‌اند، این آثار هنری و سینمایی می‌توانند همان نقشی را ایفا کنند که کتاب‌های مستند داستانی همچون «مجنون هور» بر دوش دارند: زنده نگهداشتن خاطره قهرمانان و آشنا کردن نسل‌های آینده با مفاهیم ایثار، وفاداری و عشق به وطن.
