یکی از انواع شروط صحیح ضمن عقد ازدواج، شرط محل سکونت در ازدواج است که معمولاً از سوی خانم‌ها در ضمن عقد نکاح درج می‌شود.
محل سکونت زن در ازدواج
هر چند تشخیص محل سکونت زوجین در عقد نکاح یکی از شخصی‌ترین و جزئی‌ترین موضوعات ضمن ازدواج است، با این حال واجد جنبه‌های حقوقی مهمی است چراکه بر اساس قانون مدنی، اصولاً زن موظف است در همان محلی که شوهرش سکونت دارد اقامت کند. در واقع به دلیل اینکه بر اساس قانون ریاست بر خانواده و زندگی مشترک با شوهر بوده و همچنین به دلیل لزوم تمکین زن از همسر، اصولاً زن در همان منزلی که شوهر برای محل سکونت مشترک فراهم و در آنجا زندگی می‌کند، زن نیز باید در همان محل با مرد ادامه زندگی بدهد تا قادر به ایفای وظایف زناشویی خود بر اساس قانون باشد، بنابراین بر اساس قانون مدنی اقامتگاه زن شوهردار یا محل سکونت وی، همان اقامتگاه شوهر است.
استثنائات محل سکونت زن
همانگونه که در قسمت قبل اشاره شد، اصولاً زن موظف است در همان محلی که شوهرش سکونت دارد، زندگی کند و نمی‌تواند بدون دلیل موجهی زندگی خانوادگی را ترک کند چراکه در این صورت عدم‌تمکین محقق شده است و هرگاه این عدم‌تمکین زن به اثبات برسد، حق نفقه زن از بین خواهد رفت، با این حال در برخی موارد زن می‌تواند در محلی به غیر از محل سکونتی که شوهر تدارک دیده است زندگی کند که با عنایت به قانون مدنی، استثنائات محل سکونت زوجه در محلی غیر از اقامتگاه شوهر عبارتند از:
۱- در مواردی که زن با سکونت در منزل شوهر دچار خوف جسمی، روحی و حیثیتی می‌شود، می‌تواند به دلیل عسر و حرج از سکونت در محل اقامت همسر امتناع کند.
۲- در برخی از شرایط، زن می‌تواند قبل از ایفای کامل وظایف زناشویی، از حق حبس در عقد نکاح استفاده و از سکونت در منزل شوهر امتناع کند.
۳- در شرایطی نیز زن حق تعیین محل زندگی را ضمن عقد ازدواج شرط کرده است که در این صورت، می‌تواند در محلی غیر از اقامتگاه مرد سکونت داشته باشد که این موضوع تحت عنوان شرط محل سکونت از سوی زوجه شناخته می‌شود.
شرط محل سکونت زن در عقد ازدواج
بر اساس ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی «زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند سکنی کند، مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.» همانگونه که از این ماده استنباط می‌شود، اصولاً زن پس از ازدواج در جایی که شوهر انتخاب و سکونت می‌کند باید با او زندگی کند، اما در صورتی که زن به صورت شرط ضمن عقد نکاح، تعیین محل سکونت را شرط کرده باشد، می‌تواند در جایی غیر از محل اقامت شوهر نیز زندگی کند. حالات مختلف شرط محل سکونت زن در عقد ازدواج که به نوعی شرط فعل در عقد نکاح است، عبارتند از:
الف) زن شرط می‌کند پس از ازدواج در محل یا شهر یا منزل خاصی زندگی کند.
ب) زن شرط می‌کند مرد وی را از منزل، محل یا شهر خاصی خارج نکند و به جای دیگر نرود.
ج) زن شرط می‌کند در همه حال حق تعیین محل سکونت را پس از ازدواج داشته باشد که در این شرایط، مرد باید با توجه به شرط زن، محل زندگی مشترک را انتخاب کند و اگر زن راضی به زندگی با مرد در محل مشخصی نشد، نمی‌تواند دعوای الزام به تمکین زن اقامه کند چراکه بر اساس شرط ضمن عقد، تعیین محل سکونت به عهده زن گذاشته شده است، اما در برخی موارد ممکن است مرد از شرط مذکور تخلف کند و در عمل زن را با مضیقه مواجه سازد که در این حالت، هر چند نمی‌توان حق فسخ عقد نکاح را برای زن قائل شد، اما جبران خسارت زن از بابت تخلف از شرط ضروری است.
