جوان آنلاین: ماهواره‌ها می‌توانند اطلاعات راهبردی در حوزه‌های منابع آب، انرژی، منابع طبیعی، محیط زیست، آلودگی هوا و کشاورزی در اختیار کشورمان قرار دهند و در آینده برای کشور صرفه‌جویی داشته باشند. به عبارتی ما برای اداره ارزان کشور به این اطلاعات نیاز داریم و با ارسال ماهواره به فضا، می‌توانیم کشور را بهتر مدیریت کنیم. همچنین سرمایه‌گذاری در فضا، سودآوری بسیار بالایی در کوتاه‌مدت و درازمدت برای کشور‌ها دارد و سود بازگشتی حاصل از سرمایه‌گذاری در این صنعت، بیش از ۱۵برابر تخمین‌زده می‌شود، به همین دلیل است که نه تنها کشور‌های ثروتمند و توسعه‌یافته، بلکه کشور‌های در حال توسعه نیز با هدف بهبود اوضاع اقتصادی خود، به سمت سرمایه‌گذاری در فضا رفته‌اند. ایران نیز به عنوان یک کشور در حال گذار به خوبی وارد اقتصاد فضایی شده است.
«بین فعالیت‌های فضایی و شرایط اقتصادی ارتباط مستقیمی وجود دارد»، این گزاره عقیده کارشناسان فضایی است چراکه معتقدند فناوری فضایی ارزش افزوده بالایی دارد، به همین دلیل هزینه کردن در این زمینه سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. برای ماهواره «پیام» که طراحی و ساخت آن ۱۰ سال طول کشید، سالی بیش از یک‌میلیارد تومان یعنی در کل ۱۲ میلیارد تومان و برای پرتاب آن هم به فضا حدود ۲۰ میلیارد تومان هزینه شد که جمعاً ۳۲ میلیارد تومان می‌شود و این‌ها همه کشور را در بلندمدت به ارزش افزوده بالایی می‌رساند.
امریکا در سال ۲۰۱۴، ۲۰میلیارد دلار در زمینه ماهواره سرمایه‌گذاری و در مقابل حدود ۸۲میلیارد دلار سود کرد، یعنی چهار برابر سرمایه‌ای که هزینه کرده بود درآمدزایی داشت. مهم‌تر اینکه توانست ۲۳۸هزار شغل ایجاد کند، بنابراین هر چقدر در این زمینه در کشور سرمایه‌گذاری کنیم، سود است. بهترین جا اکنون برای سرمایه‌گذاری که سود کلانی برای کشور‌ها در بردارد، فناوری فضایی است، به همین علت کشور ما هم مانند سایر کشور‌ها در این زمینه ورود کرده است.
باید گفت فعالیت فضایی به عنوان اقتصاد فضایی هم تعریف می‌شود. گستره اقتصاد فضایی بسیار وسیع‌تر از بخش فناوری فضایی است و اقتصاد فضایی از زوایای متنوعی قابل بررسی است. چنین فعالیت‌هایی می‌تواند به واسطه تولیدات فضایی (ماهواره‌ها و پرتابگرها)، خدمات (رادیو و تلویزیون، نقشه‌برداری و ارسال داده‌ها) اهداف از قبل برنامه‌ریزی‌شده فضایی (برنامه‌های دفاعی، اکتشافات، روباتیک فضایی، سفر‌های فضایی انسان، مشاهدات زمین و مخابرات)، بازیگران زنجیره ارزش (زنجیره ارزش از تحقیق و توسعه تا مصرف‌کنندگان) و همچنین به واسطه آثار آن (منافع مستقیم و غیرمستقیم) باشد. در مجموع اقتصاد فضایی شامل گسترده‌ای از فعالیت‌ها و استفاده از منابعی است که سبب فراهم‌شدن ارزش و منافع برای بشر در دوره اکتشاف، درک و مدیریت فضا می‌شود.
به گفته کارشناسان، اقتصاد فضایی را می‌توان در قالب سه بخش صنایع فضایی، خدمات اپراتور ماهواره‌ای و خدمات مشتریان دسته‌بندی کرد. طبق گزارشی که پیش از این مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرده است، گردش مالی ایجادشده در حوزه اقتصاد فضا رقم‌های بالایی است. طبق این پژوهش گردش مالی ایجادشده از اقتصاد فضایی در سال ۲۰۱۳ حدود ۲/۲۵۶ میلیارد دلار در مقیاس جهانی شامل بازیگران این حوزه در اروپا، امریکای‌شمالی و امریکای‌جنوبی، آسیا و خاورمیانه بوده است.
مجموع درآمد بازیگران زنجبره تأمین صنایع فضایی در حوزه ساخت و تولید حدود ۸۵میلیارد دلار در مقیاس جهانی در سال ۲۰۱۳ برآورد شده است که در این میان صنایع فضایی (زمینی و فضایی) حدود ۶۴۲/۷۹ میلیارد دلار و خدمات پرتاب ۴/۵ میلیارد دلار به خود اختصاص داده است.
در سال ۲۰۱۳ گردش مالی در حوزه خدمات اپراتور‌های ماهواره‌ای حدود ۶/۲۱ میلیارد دلار بوده است. سرویس سیار ماهواره‌ای حدود ۶/۲ میلیارد دلار و سنجش از راه دور حدود ۵/۱ میلیارد دلار و رادیو‌های ماهواره‌ای ۸/۳ میلیارد دلار و پهنای باند ماهواره‌ای ۷/۱ میلیارد دلار اقتصاد را به خود اختصاص داده‌اند. هر چند ارزیابی حوزه خدمات مشتریان دشوار است، اما اقتصاد فضایی در این بخش در سال ۲۰۱۳ حدود ۵۰میلیارد دلار بوده است.
اقتصاد ۸۰۰میلیارد دلاری
بر اساس اطلاعات وبگاه اسپیس فاندیشن، اقتصاد جهانی فضایی در سال ۲۰۲۳، ۸ درصد رشد کرده و به ۵۴۶میلیارد دلار رسیده است. بخش تجاری آن نزدیک ۸ درصد افزایش داشته و به ۶/۴۲۷میلیارد دلار رسیده است. ارزش اقتصاد فضایی در دهه ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱، ۲۶۰میلیارد دلار یعنی ۹۱ درصد رشد داشته است. توماس دورام، معاون ارشد بنیاد فضایی هم گفته با افزایش پرتاب‌ها در سال ۲۰۲۳ تا پنج سال آینده، پیش‌بینی می‌شود اقتصاد فضایی به مرز ۸۰۰میلیارد دلار نزدیک شود و درآمد تجاری ۷۸ درصد از کل اقتصادی فضایی را تشکیل دهد. طبق گزارش این سایت سریع‌ترین رشد در بخش ارتباطات فضایی رخ داده و اقتصاد در این بخش از ۲۸میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ به ۲۸میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ ارتقا یافته است، از این رو کشور ما هم برای داشتن سهم از این اقتصاد گام موفقی برداشته است که در آینده خود را نشان خواهد داد.
پرتاب ماهواره و افزایش قدرت کشور‌ها
کارشناسان معتقدند صرف بودجه‌های کلان برای ماهواره‌بر‌ها و ماهواره‌ها و خرید آن از جنس هزینه نیست، بلکه یک سرمایه ملی است. به قول آنها پرتاب ماهواره‌ها دارای پیام‌های مثبتی است چراکه ما امروز در دنیایی زندگی می‌کنیم که روزبه‌روز فناوری‌ها و تکنولوژی به سرعت رو به جلو در حال حرکت است و برای اینکه ما در زمینه دستاورد‌های فناوری از دیگر کشور‌ها عقب نمانیم، باید در این مسیر گام برداریم. وقتی صحبت از قدرت می‌شود، فقط بحث نظامی به میان نمی‌آید. اکنون کشور‌ها بر قدرت‌شان با ورود به بخش فضا می‌افزایند و از این طریق ارزیابی می‌شوند. یکی از مواردی که امروزه به عنوان قدرت کشور‌ها شناخته می‌شود، استفاده از ارتباطات و فناوری اطلاعات مانند ماهواره است، به همین دلیل دانش فناوری و فضایی خود قدرت محسوب می‌شود و برای کشور قدرت به ارمغان می‌آورد. ساخت ماهواره و پرتاب آن در آینده تأثیرات مثبتی بر کشور خواهد گذاشت.
با ماهواره‌ها می‌توان اطلاعات جدیدی به دست آورد و برنامه‌های کشور خود را بر اساس آن اطلاعات مدیریت کرد. با استفاده از ماهواره‌ها بسیاری از چالش‌های کشور‌ها هم حل می‌شود، از این رو رفع آنها، صرفه‌جویی‌های اقتصادی هم برای کشور‌ها دربردارد. تغییرات اقلیمی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی بشر است و با استفاده از ماهواره‌ها می‌توان با فناوری و داده‌های مبتنی بر فضا بر این چالش‌ها غلبه کرد.
بهبود عملکرد صنایع
یاسر عشورزاده، مدیرعامل شرکت فضایی تیزنگر در گفتگو با «جوان» میگوید: «پرتاب ماهواره و تزریق آن در مدار اثرات اقتصادی و علمی برای کشور به همراه دارد. پرتاب ماهواره‌ها و توسعه فناوری فضایی می‌تواند باعث ایجاد شغل به خصوص در بین متخصصان حوزه‌های مرتبط با علوم فضایی شود و رفاه اقتصادی را برای مردم به ارمغان بیاورد.»
به گفته وی، داشتن ماهواره‌های فعال به کشور این امکان را می‌دهد تا بتوان پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای را اجرا کرد و توان تحقیقاتی و دانشگاهی را ارتقا داد. از سوی دیگر اطلاعات به دست آمده از ماهواره‌ها می‌تواند در بسیاری از صنایع اقتصادی مانند کشاورزی، حمل و نقل، ارتباطات و نظامی مورد استفاده قرار گیرد و به بهبود عملکرد این صنایع کمک کند. داشتن برنامه‌های فضایی قوی و پیشرفته می‌تواند سرمایه‌گذاری خارجی به خصوص کشور‌های منطقه را به کشورمان برای همکاری در زمینه تحقیقات و توسعه فضایی جلب و جذب کند.»
به اعتقاد عشورزاده، موقعیت مداری ماهواره می‌تواند به بهره‌وری اقتصادی کمک کند، مثلاً ماهواره‌های قرار‌گرفته در مدار‌های خاص می‌توانند برای پوشش گسترده‌تر مناطق جغرافیایی استفاده شوند.
وی به بعد علمی و فناوری پرتاب ماهواره‌ها و داشتن ماهواره خاص خود اشاره می‌کند و می‌افزاید: «یکی از موارد پرتاب ماهواره‌ها با ماهواره‌بر‌های داخلی نشان از پیشرفت کشور در این حوزه محسوب می‌شود و عاملی برای توسعه در تحقیقات فضایی است. پرتاب ماهواره‌ها می‌تواند به گسترش تحقیقات فضایی و علوم فضایی کمک کند و دانش کشور را در زمینه‌هایی مانند ارتباطات، اینترنت اشیا، رصد زمین، اقلیم‌شناسی و ... ارتقا دهد.»
این فعال حوزه فضایی با بیان اینکه توسعه و پیشرفت در صنعت فضایی باعث می‌شود تکنولوژی‌های جدید و نوآوری‌های مرتبط با آن هم به کشور وارد شود، تصریح می‌کند: «فناوری‌های فضایی نه تنها در زمینه فضا، بلکه در صنایع دیگر قابل استفاده هستند، برای مثال مدار‌هایی که در صنعت فضایی ساخته می‌شود، باید دارای شرایط ویژه‌ای مانند تغییرات دما، تشعشعات خورشیدی و تغییرات فشار باشند که از این مدار‌ها می‌توان در دیگر صنایع استفاده و آن بخش را هم متحول کرد و این خود نیز ثمرات اقتصادی خوبی برای کشور در بردارد.»
این فعال حوزه فضایی رصد و پایش زمین را از دیگر موارد علمی این پیشرفت می‌داند و میگوید: «ماهواره‌ها اطلاعات مهمی در زمینه‌هایی مانند تغییرات اقلیمی، کنترل منابع طبیعی، رصد اجتماعی و اقتصادی فراهم می‌کنند، بنابراین با تحلیل آنها می‌توان در حوزه‌های مدیریتی تصمیم‌های درستی در جهت توسعه در موارد ذکرشده گرفت و بهینه‌سازی و بهره وری اقتصادی را افزایش داد. با پرتاب محموله‌های سیمرغ و در مدار قرار گرفتن سه ماهواره ایران گام بزرگی از رفع چالش مهم بخش فضایی برداشته شده است. تزریق ماهواره در مدار فضایی یکی از مراحل حیاتی در مأموریت‌های فضایی است و اهمیت زیادی دارد.»
