به گزارش جوان آنلاین به نقل از تسنیم، یکی از متونی که در سایت‌های خبری به اشتباه در قالب حدیثی از امام جواد علیه‌السلام جای‌گذاری شده است، این متن است: «الاْدَبُ عِنْدَ النّاسِ النُّطْقُ بِالْمُسْتَحْسَناتِ لا غَیْرُ، وَ هذا لا یُعْتَدُّ بِهِ ما لَمْ یُوصَلْ بِها إلی رِضَا اللّهِ سُبْحانَهُ، وَ الْجَنَّةِ، وَ الاْدَبُ هُوَ أدَبُ الشَّریعَةِ، فَتَادَّبُوا بِها تَکونُوا ادَباءَ حَقّا.»؛ یعنی «معنا و مفهوم ادب از نظر مردم، تنها، خوب سخن گفتن است که سبک نباشد، اما این نظریه قابل توجه نیست تا مادامی که انسان را به خداوند متعال و بهشت نزدیک نکند؛ بنابراین ادب یعنی رعایت احکام و مسائل دین؛ پس با عمل کردن به دستورات الهی و ائمّه اطهار (ع)، ادب خود را آشکار کنید.»
با مروری بر متن این روایت در می‌یابیم معمولاً اهل بیت علیهم‌السلام از این تعابیر استفاده نمی‌کنند بلکه بیشتر شبیه به شرح‌های حدیثی است. شرح‌های حدیثی، دسته‌ای کتب هستند که ضمن بیان روایات، توضیحاتی درباره آن حدیث از جهت اعتبار سندی یا متنی ارائه می‌دهند، مانند شرح ملاصالح مازندرانی بر کتاب «الکافی» شیخ کلینی و یا شرح ابن أبی‌الحدید بر کتاب نهج‌البلاغه.
البته شروح حدیثی ضرورتاً در قالب کتاب‌های «شرح‌نگاری» نیست بلکه ممکن است عالم یا اندیشمندی کتابی با دسته‌بندی موضوعیِ خاص بنویسد و در آن از احادیث بهره بگیرد و بعد توضیح یا شرحی درباره آن حدیث ارائه دهد؛ مانند «إرشاد القلوب إلى الصواب» نوشته حسن بن ابى الحسن دیلمى، از علماى قرن هشتم هجرى که با محوریت «مواعظ» قرآن و سنت و فضائل امیر المؤمنین علیه‌السلام و اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله است. وی درباره هدف نگارش کتاب خود می‌نویسد: «چون دیدم سلطان شهوت و غضب بر مردم تسلط یافته و مردم مشغول به خود شدهاند و آخرت را فراموش کردهاند، این کتاب را نوشتم و آن را إرشاد القلوب إلى الصواب نام گذاردم تا هر کس به آن عمل کند، از عذاب الیم الهى در امان بماند.»
متن مدنظر که در ابتدا به آن اشاره شد، مربوط به شرح حدیثی از امام جواد علیه‌السلام است. متن روایت اینچنین است «وَ قَالَ الْجَوَادُ ع مَا اجْتَمَعَ رَجُلَانِ إِلَّا کَانَ أَفْضَلُهُمَا عِنْدَ اللَّهِ آدَبَهُمَا فَقِیلَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَدْ عَرَفْنَا فَضْلَهُ عِنْدَ النَّاسِ فَمَا فَضْلُهُ عِنْدَ اللَّهِ فَقَالَ بِقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ کَمَا أُنْزِلَ وَ یَرْوِی حَدِیثَنَا کَمَا قُلْنَا وَ یَدْعُو اللَّهَ مُغْرَماً بِدُعَائِهِ.» یعنی «دو نفر نیستند مگر اینکه برترین آنها نزد خداوند با ادب‌ترین‌شان است. راوی گفت ما فضل او را نزد مردم فهمیدیم، پس فضیلت او نزد خداوند چقدر است؟ فرمود به قرائت قرآن آنچنان که نازل شده است و روایت حدیثمان همان گونه که ما نقل کردیم و و بخواند خدا را از روى میل و حقیقت ادب.» جناب دیلمی نیز در توضیح حدیث، اینطور می‌نویسد:
«و حقیقة الأدب اجتماع خصال الخیر و تجافی خصال الشر و بالأدب یبلغ الرجل مکارم الأخلاق فی الدنیا و الآخرة و یصل به إلى الجنة» بعد ادامه می‌دهد: «و الأدب عند الناس النطق بالمستحسنات لا غیر و هذا لا یعتد به ما لم یوصل بها إلى رضاء الله سبحانه و الجنة و الأدب هو أدب الشریعة فتأدبوا بها تکونوا أدباء حقا.» همان متنی که به اشتباه به حدیث نسبت داده شده است.
نرم‌افزار جامع‌الأحادیث به خوبی متن حدیث را با استفاده از رنگ‌بندی از شروح جدا کرده است که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید:
