ذکاوت کتابخوان و کتاب نخوان قابل مقایسه نیست
ایشان کتاب خواندن را برای یک ملت یک فریضه و واجب دانستند و معلومات، ذکاوت و هوشیاری مردمی که اهل کتاب خواندن باشند را با مردمی که با کتاب انس ندارند را دارای تفاوت بسیار دانستند.
مقام معظم رهبری نمایشگاه را فرصتی بسیار خوب دانستند تا کتابخوان ها بتوانند از تازه ترین آثار مطلع شوند: بنده با این که از فهرست‌ها و اخبارِ کتاب و مطبوعات بی‌خبر نیستم، لکن در عین حال، وقتی که در نمایشگاه به هر یک از غرفه‌ها وارد می‌شوم، می‌بینم کتابها و عناوین زیادی هست که ما از آنها خبر نداریم.
کتابخوانی واجب است
به فرموده ایشان نمایشگاه کتاب، یک یادآوری است برای نسل اهل کتاب و کتابخوان که هر چه بیشتر، به کتاب اقبال کنند و روی بیاورند و با کتاب اُنس بگیرند: من با این که این مطلب را مکرّر برای مردم عزیزخودمان گفته‌ام، در عین حال، چون مطلب مهمی است باز هم می‌خواهم از فرصت استفاده کنم و عرض کنم که: مردم ما با کتاب، بیش از آنچه که امروز اُنس دارند باید اُنس بگیرند. کتابخوانی چیزی است که برای یک ملت، فریضه است؛ واجب و لازم است.
کتاب‌های مضر هم وجود دارد
رهبر انقلاب اغلب کتابها را خوب و مفید دانستند اما تبصره‌ای هم قائل شدند: خوشبختانه کتاب زیاد است و کتاب‌های زیادی چاپ میشود. نمی‌خواهم عرض کنم همه آنچه که چاپ میشود، کتاب‌های خوب و مفیدی است؛ نه. ای بسا کتابی که چاپ میشود و به بازار هم می‌آید، اما کتاب مفیدی نیست. کتاب بی‌فایده و عاطل و باطلی است که اگر کسی نگاهش کند، از آن استفاده‌ای نخواهدکرد و ای بسا کتابی که چاپ میشود و به بازار هم می‌آید و مضرّ است! نه اینکه فایده ندارد، بلکه ضرر هم دارد.
به فرموده ایشان، الان ما در کتاب‌هایمان - کتاب‌های بازارِ مطبوعات کشور - چنین کتاب‌هایی را داریم که در دسترس مردم است؛ یعنی چاپ شده و به بازار هم آمده‌است؛ اما هیچ‌فایده‌ای که ندارد، مضر هم هست. با این‌همه، این‌ها بخشی و تعداد کمی از مطبوعات است: اکثر آنچه که چاپ میشود، مفید است؛ چه از جهات علمی، چه از جهات فرهنگی، چه از جهات دینی، چه از لحاظ معارف گوناگون اسلامی و چه از لحاظ ادبی وهنری. مردم ما، از معارفی که در کتابهاست بی‌نیاز نیستند و باید کتابها را بخوانند. اُنس با کتاب، بسیار چیز با ارزشی است.
کسبه، کارگران، نیروهای مسلح و ... با کتاب انس بگیرند
مقام معظم رهبری خطاب به مردم گفتند: همه نسل‌ها، از جمله اهل‌کسب، کارگران، نویسندگان، زنان در خانه و بیرون خانه‌ها، کارمندان ادارات، اعضای نیروهای مسلّح، همه و همه باید با کتاب اُنس پیدا کنند. من که در این نمایشگاه شرکت می‌کنم یک علتش این است که اهمیت این کار را می‌خواهم به جوانانی که فرصت و توان جسمانی بیشتری از مثل من دارند، بگویم که بیایید کتابها را ببینید و از آنها استفاده کنید.
در گذشته سابقه نداشت
رهبر انقلاب ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۲ از ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب بازدید کردند. ایشان نمایشگاه کتاب را یکی از پدیده‌های بسیار خوب، شیرین و پرفایده جمهوری اسلامی ذکر کردند: در گذشته چنین چیزهایی را به یاد نداریم و سابقه ندارد. سابق که سراغ کتاب می‌رفتیم، افراد کتابخواه و کتابخوان را می‌دیدیم که از این دکان به آن دکان می‌رفتند و چندین خیابان را می‌گشتند تا بتوانند کتاب‌های روز و تازه منتشر شده را پیدا کنند. اما این نمایشگاه می‌تواند همه آنچه راکه مردم می‌خواهند در اختیارشان بگذارد. به خصوص که چون نمایشگاه بین‌المللی است، کتاب‌های خارجی هم محکوم به همین حکم است و همه این‌ها در یک صحنه قابل دسترس، در اختیار همه است.
راه تحقق بخش عمده ای از وظایف فرهنگی جمهوری اسلامی
ایشان سفارشی هم به یکی از دستگاه‌های مسوول کردند که در صورت تحقق بخش عمده‌ای از وظایف فرهنگی دولت جمهوری اسلامی، بدین وسیله انجام خواهد گرفت: می‌خواهم به آقایانی که در وزارت ارشاد مشغول خدمتند، توصیه کنم که این کار را، هم در سطح کشور و هم از لحاظ زمانی گسترش دهند. چه خوب است نمایشگاه‌هایی در مراکز استان‌ها تشکیل گردد، یا انگیزه‌هایی برای مطرح شدن موضوع کتاب ایجاد شود و همچنان که اکنون به بهترین مؤلّفان، نویسندگان و مترجمان جایزه می‌دهند، مثلاً بهترین کتابداران و بهترین کتابخانه‌داران را نیز تشویق کنند. مثلاً ببینند بیشترین کتابخانه‌ها در کدام شهر است؛ در کدام محلّه است؛ مربوط به کدام قشر از قشرهای مردم است و آنها مورد تشویق قرار گیرند. یعنی هر آنچه که مربوط به کتاب و کتابخانه و کتابخوانی و تولید کتاب است، مورد توجّه و تشویق و تقدیر قرار گیرد. من فکر می‌کنم اگر بتوانیم فرهنگ کتابخوانی را در کشور رایج کنیم و در کنار آن، تولید کتاب را هم خوب گسترش دهیم، بخش عمده‌ای از وظایف فرهنگی دولت جمهوری اسلامی، بدین وسیله انجام خواهد گرفت.
هیچ چیز جای کتاب را پر نمی‌کند
ایشان با بیان اینکه من البته به کارهای هنری و تصویری، تلویزیون یا سینما یا از این قبیل مقولات، خیلی اعتقاد دارم افزودند: اما جای کتاب را هیچ چیز پر نمی‌کند و باید کتاب را ترویج کرد. این توصیه برای کسانی است که مربوط به وزارت ارشادند و امور کتاب و از لحاظ مقرّرات کشور به آنها ارتباط پیدا میکند.
ابراز تاسف از پاسخ‌های چند جوان در یک مصاحبه تلویزیونی
طرف خطاب دیگر رهبر انقلاب اما مردم بودند: در مصاحبه‌ای که چندی پیش، تلویزیون با بعضی از جوان‌ها کرده بود، پرسیده بودند: «آیا شما کتاب می‌خوانید؟» متأسفانه اغلب جواب‌ها منفی بود. برخی کتاب را اصلاً جزو ضروریات زندگی نمی‌دانند. خوب؛ چطور شما اگر در جایی نشسته باشید و بغل دستتان اتاقی باشد و در آن‌جا رویدادی بگذرد و یا خبر تازه‌ای باشد، طاقت نمی‌آورید بنشینید و برمی‌خیزید ببینید در آن اتاق چه می‌گذرد! به‌هرحال اطراف ما را خبرهای تازه پر کرده است. آن‌قدر معلومات و آن‌قدر معارف در همه زمینه‌ها وجود دارد. پس، چطور حاضر نیستیم سرک بکشیم و نگاهی بیندازیم و ببینیم چه خبر است!؟ اگر بخواهیم بدانیم که در دنیای معارف چه می‌گذرد، راهش این است که کتاب بخوانیم.
عادت دادن فرزندان به کتاب خواندن
ایشان بر عادت دادن فرزندان به کتاب خوانی تاکید کردند: به فرزندانمان هم از کودکی عادت بدهیم کتاب بخوانند. مثلاً وقتی می‌خواهند بخوابند، کتاب بخوانند. یا وقتی ایام فراغتی هست؛ روز جمعه‌ای هست که تفریح می‌کنند، حتماً بخشی از آن روز را به کتاب خواندن اختصاص دهند. در تابستان‌ها که نوجوانان و جوانان محصّل، تعطیلند حتماً کتاب بخوانند. یعنی کتاب‌هایی را معیّن کنند، بخوانند و تمام کنند. افرادی که کار روزانه دارند مثلاً کارمند اداری، کارگر، کاسب و یا کشاورز هستند وقتی به خانه می‌آیند، بخشی از زمان را ولو نیم ساعت برای کتاب خواندن بگذارند. چقدر کتابها را در همین نیم ساعت‌ها میشود خواند!
خواندن کتاب ۸ جلدی در اتوبوس
رهبر انقلاب با ذکر خاطراتی به کتاب خواندن خود در وقت‌های قابل اتلاف اشاره کردند: بنده دوره‌های بیست جلدی و بیست و چند جلدی کتاب را در همین فاصله‌های ده دقیقه، بیست دقیقه و یک ربع ساعته خوانده‌ام. پشت این کتابها را هم یادداشت می‌کنم که معلوم باشد. شاید صدها جلد کتاب را همین‌طور در این فاصله‌های کوتاه ده دقیقه‌ای خوانده‌ام. بسیاری از افراد را هم می‌شناسم که این گونه‌اند. من یک دوره کتاب هشت جلدی را که یک نویسنده‌ی عرب نوشته است و از کتاب‌های معروف هم هست، نمی‌خواهم اسم بیاورم در سالهای دور، وقتی به تهران می‌آمدم و در اتوبوس زیاد معطل می‌شدم، خواندم. همه این دوره هشت جلدی را که راجع به تاریخ ادبیات و علوم و معارف اسلامی است، تقریباً در اتوبوس خواندم.
با کتاب‌های فاسد باید مقابله شود
تولید کتاب خوب دیگر دغدغه رهبری بود: باید کتابِ خوب تولید شود. کتاب یک غذاست؛ یک غذای روح است؛ یک نوشیدنی روح است و چنانچه مقوّی باشد، روح را تقویت میکند. ما که سفارش می‌کنیم از این نوشیدنی بخورید، نوع نوشیدنی را معیّن نکرده‌ایم. باید مواظب باشیم که مبادا نوشیدنی مسموم، خطرناک، فاسد، گندیده و مضر، با رنگ‌آمیزی‌های خیلی خوب، دست مردم داده شود؛ بدون اینکه مردم بدانند. همان‌طور که اماکن و سازمان‌های ویژه، اگر ببینند غذایی فاسد به مردم فروخته میشود، با تولید کننده مقابله می‌کنند؛ اگر کتاب فاسدی هم به مردم داده میشود، باید با آن مقابله شود.
کتب خوب چاپ شود
مقام معظم رهبری با بیان این که البته من اعتقاد ندارم که باید هر کتاب و نوشته‌ای را که با سلیقه خاصی نمی‌سازد و مضر به نظر می‌رسد، جلوش را بگیریم، لکن کتب و نوشته‌هایی هست که مضر بودنشان برای مردم، واضح است فرمودند: یعنی ترویج فحشا و فساد و از این قبیل است که برای مردم زیان‌آور است. نباید اجازه بدهند که چنین کتب و نوشته‌هایی منتشر شود. اما بیشتر باید تلاش کرد که کتاب‌های خوب، چاپ و منتشر شود و برای این که مردم به کتابخوانی روی آورند، وسایلی هم باید ایجاد کرد.
