پیروزی لولا داسیلوا با گرایش‌های چپ‌گرایانه در انتخابات ریاست جمهوری برزیل، اگرچه به مذاق هواداران ژائیر بولسونارو معروف به ترامپ برزیل خوش نیامده است، اما با قدرت گرفتن مجدد وی سنگری دیگر و شاید بتوان گفت که یکی از مهم‌ترین سنگر‌ها در امریکای لاتین به تسخیر چپ‌گرایان درآمد. این وضعیت هشداری برای امریکا خواهد بود که به گفته کارشناسان، البته واشنگتن هنوز آن را جدی نگرفته است.
مردم برزیل در حالی نخست ۱۱ مهرماه و در دور دوم ۸ آبان برای انتخاب رئیس‌جمهور پای صندوق‌های رأی حاضر شدند که باید بین لولا داسیلوا چپ‌گرا که در فاصله سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱ ریاست جمهوری برزیل را بر عهده داشت و ژائیر بولسونارو، رئیس‌جمهور کنونی با گرایش‌های تندرو موسوم به ترامپ برزیل، یکی را انتخاب می‌کردند. در دور نخست داسیلوا با کسب ۵/۴۶ درصد آرا، بولسونارو را با کسب ۸/۴۴ درصد رأی پشت سر گذاشت. داسیلوا ۷۷ ساله در انتخابات اخیر هم توانست با کسب ۹/۵۰ درصد آرا پیروز شود و به این ترتیب، بولسونارو با ۱/۴۹ درصد آرا نتوانست برای بار دوم به منصب ریاست جمهوری تکیه بزند. بلافاصله پس از اعلام نتیجه، فاصله اندک آرای دو رقیب، شائبه تنش و احتمال عدم پذیرش نتیجه از جانب بولسونارو مطرح شد.
روایت شبکه امریکایی از تحولات برزیل
سی‌ان‌ان در گزارشی به تحولات پس از اعلام نتیجه این انتخابات پرداخت و نوشت، به‌رغم شرکت بالای حامیان داسیلوا در انتخابات دور دوم ریاست جمهوری برزیل، پیروزی او بر ترامپ برزیل با اختلافی کم صورت گرفته است. برخی در میدان آونیدا پائولیسا ابراز نگرانی کردند. فاصله بسیار اندک آرای لولا داسیلوا در مقایسه با رقیبش این نگرانی را ایجاد کرده است که بولسونارو شکست را نپذیرد، چرا که او بار‌ها مدعی شده است که سیستم الکترونیکی رأی‌گیری برزیل، مستعد تقلب است. این ادعای کاملاً بی‌اساس با ادعا‌های نادرست انتخاباتی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده مقایسه شده است. پیامد‌های آنچه این شبکه امریکایی به آن اشاره کرد، خود را در سکوت بولسونارو و خودداری از اعتراف به شکست و پس از آن در قالب تظاهرات هوادارانش نشان داد. طرفداران رئیس‌جمهور جنجالی برزیل با مسدود کردن برخی از جاده‌ها، دسترسی به فرودگاه بین‌المللی سائوپائولو را محدود کردند که به لغو برخی از پرواز‌ها منجر شد. گزارش‌ها حاکی از این بود که بیش از ۳۰۰ بزرگراه در برزیل به طور جزئی یا کامل مسدود شد و آن طور که پلیس برزیل اعلام کرد در پی این اقدام، یک قاضی فدرال دستور پاکسازی جاده‌ها را صادر کرد. یکی از حامیان بولسونارو در ایالت «سانتا کاتارینا» در ویدئویی گفته است: «ما فقط وقتی خارج خواهیم شد که ارتش کنترل کشور را به دست بگیرد.»
پشت به واکسن‌ستیز و مخرب محیط زیست
جهانیان بیش از هر چیزی بولسونارو را به دلیل سیاست‌های وی در بحبوحه همه‌گیری بیماری کرونا به خاطر دارند. او از چهره‌های برجسته واکسن‌ستیز بود و به همین دلیل صد‌ها تن در برزیل جان باختند. بولسونارو یادآور نگرش وی در محافظت از جنگل‌های آمازون است. در دوره ریاست جمهوری او بخش قابل توجهی از این جنگل‌ها که به «ریه‌های زمین» معروف هستند، از بین رفت و به منظور کشاورزی و ساخت‌وساز مورد استفاده قرار گرفت. اما مردم برزیل علاوه بر این‌ها در طول ریاست جمهوری بولسونارو با مسائل عدیده اقتصادی و تورم سنگین دست به گریبان بودند و حالا در معرض انتخاب داسیلوا قرار داشتند که پیش‌تر بنابر آنچه ناظران محلی در آن زمان تأیید می‌کردند، از زمامداری وی تا حدود زیادی رضایت داشتند. البته داسیلوا پیش‌تر به اتهام فساد مالی زندانی شده بود، اما وی با حکم یک قاضی دیوان عالی برزیل، از اتهاماتی که متوجهش بود، تبرئه و به این ترتیب راه برای نامزد شدن وی در انتخابات ریاست جمهوری هموار شد.
حضور گام به گام چپ‌گرایان
طی سال‌های گذشته، کشور‌های امریکای لاتین یکی پس از دیگری به آغوش چپ‌گرایان پناه برده‌اند که برخی از آن‌ها برای امریکا در جایی که آن را حیاط خلوت خود می‌داند، چالش‌برانگیز شده است. آندرس مانوئل لوپز اوبرادور، نامزد چپ‌گرا سال ۲۰۱۸ با به دست آوردن ۵۳ درصد آرا و با اختلافی چشمگیر از رقبای خود پیروز شد. همان سال نیکلاس مادورو، رهبر حزب متحد سوسیالیست ونزوئلا، مجدداً به ریاست جمهوری انتخاب شد. کمی آن طرف‌تر، آلبرتو فرناندز از حزب عدالت با گرایش چپ میانه موفق شد رقبای دیگرش را کنار بزند. سال ۲۰۲۰ هم لوئیس آرسه، رهبر حرکت برای سوسیالیسم با کسب اکثریت مطلق آرا به ریاست جمهوری رسید. یک سال بعد موجی از قدرت گرفتن چپ‌گرایان به راه افتاد که نیکاراگوئه، پرو، هندوراس و شیلی را فراگرفت. گوستابو پترو که روزگاری چریک بود و زندانی هم شده بود، امسال به ریاست جمهوری رسید. با انتخاب داسیلوا که از اول ژانویه ۲۰۲۳ رسماً قدرت را به دست می‌گیرد، عملاً پازل حضور چپ‌گرایان در امریکای لاتین کامل شد.
پیروزی داسیلوا واکنش‌های گسترده جهانی را به دنبال داشت. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران دوشنبه، پیروزی وی را تبریک گفت. سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: جمهوری اسلامی ایران امیدوار است که روابط دیرینه و توأم با حسن نیت و احترام متقابل بین دو کشور بیش از پیش و تحت مدیریت رئیس‌جمهور منتخب توسعه یابد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه تبریک خود را در قالب بیانیه‌ای اعلام و تصریح کرد: «نتیجه این انتخابات قدرت سیاسی تحسین‌برانگیز شما را تأیید کرد.»امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در پیامی توئیتری، پیروزی داسیلوا را «برگی جدید» در تاریخ ملت برزیل توصیف کرد. جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا نیز در بیانیه‌ای از پیروزی لولا داسیلوا با عنوان پیروزی یاد کرد که در انتخاباتی «آزاد، منصفانه و معتبر» رقم خورد. آلبرتو فرناندز، رئیس‌جمهور آرژانتین نیز نتیجه انتخابات برزیل را آغازگر عصری جدید در تاریخ امریکای لاتین توصیف کرد. گوستاوو پدرو در توئیتی کوتاه نوشت: «زنده‌باد لولا». نیکلاس مادورو نیز در پیامی جداگانه نوشت: «زنده‌باد مردمی که تصمیم گرفتند آزاد، مقتدر و مستقل باشند! امروز در برزیل دموکراسی پیروز شد.» آندرس مانوئل لوپز اوبرادور، رئیس‌جمهور مکزیک نیز در پیامی توئیتری نوشت: «لولا پیروز شد. بر مردم برزیل مبارک باشد. در این کشور برابری و انسانیت برقرار خواهد شد.»
شکست تل‌آویو
با این حال، رژیم صهیونیستی از پیروزی داسیلوا راضی نیست، چون می‌داند که باید یکی از منتقدان خود را بر مسند قدرت ببیند؛ منتقدی که پیش از این هم از پذیرش سفیر این رژیم خودداری کرده بود. روزنامه صهیونیستی هاآرتص در این مورد نوشت: «شکست بولسونارو در انتخابات ریاست جمهوری برزیل، درس سختی برای اسرائیل است.» شبکه خبری الجزیره نوشت که امریکا نمی‌تواند چرخش به چپ در امریکای لاتین را نادیده بگیرد. جان کرک، استاد مطالعات امریکای لاتین در دانشگاه دالهاوازی کانادا نویسنده این گزارش معتقد است که حضور چپ‌گرایان در این منطقه به معنای نفی سیاست‌های امریکاست. امریکای لاتین در حال تغییر است و دولت‌های راست‌گرا که به مدت دو دهه بر این منطقه سیطره داشتند، جای خود را طی چند سال گذشته به سوسیالیست‌ها و سوسیال دموکرات‌ها داده‌اند. این استاد دانشگاه تأکید دارد: «مهم‌ترین تغییر در منطقه روز ۳۰ اکتبر (۸ آبان) رقم خورد و از دید برخی از ناظران موج جدیدی که در امریکای لاتین به راه افتاده است، ادامه گرایش به چپ است که در دهه ۱۹۹۰ ایجاد شد. در آن زمان چپ‌گرایان سیاست‌های نئولیبرال را با تأکید بر فساد سیاسی و نابرابری‌های اجتماعی و نقش خارجی‌ها در اقتصاد ملی، محکوم کردند.»جان کرک تصریح کرد که دولت‌های چپ‌گرا اکنون بازگشته‌اند، زیرا دولت‌های دست راستی که زمام امور را در دست داشتند و عمدتاً ایالات متحده از آن‌ها حمایت می‌کرد، نتوانستند موج‌های ناامیدی عمومی را درک کنند. نسل جدید رهبران سیاسی منطقه‌ای نقش سنتی امریکا در منطقه را رد می‌کند و البته منافع دیگری را هم مدنظر دارد. واضح است که امریکای لاتین در حال تغییر است، اما امریکا چشمش را به روی آن بسته است.
