سرویس فرهنگی جوان آنلاین: سیوچهارمین جشنواره موسیقی فجر این روزها در گوشهوکنار کشور در حال برگزاری است. توجه به موسیقی اصیل ایرانی و نیز موسیقی نواحی یکی از جلوههای این رویداد هنری است. در گزارش پیش رو اشارهای به برخی اجراهای مختلف موسیقی در گوشه و کنار کشور داریم.
جشنواره موسیقی فجر علاوه بر اجراهای پایتخت در ۱۵ استان ایران برگزار میشود. اجراهای استانی جشنواره در دو فاز مختلف برگزار میشوند. هفت استان ایران با همکاری ستاد برگزاری جشنواره میزبان گروهها و هنرمندانی هستند که از تهران هماهنگیها برای اعزام آنها انجام شده است و هشت استان با برنامهریزی و هماهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آن استان میزبان این رویداد موسیقایی هستند. یکی از اجراهایی که در جشنواره امسال با استقبال زیادی روبهرو شد شادیانههای هزار ساله گیلان توسط گروه «گیل و دیلم» بود. این اجرا با قطعه دیلمان که شاهنوری بر اساس قصه دیلمان ساخته است، شروع شد. بعد از اجرای مقدمه دیلمان توسط گروه «گیل و دیلم» رضا شاهنوری، سرپرست این گروه گفت: «ما امشب به نمایندگی از خطه گیلان در خدمت شما هستیم. موسیقی گیلان و دیلمان ریشه در هزار سال دارد. موسیقی دیلمان مربوط به شرق گیلان و غرب مازندران و برگرفته از کار و مراسم حماسی و آیینی است. من هم میراثدار این موسیقی هستم که از ۴۰۰ سال پیش سینه به سینه و نسل به نسل از اجدادم طهماسب بیگ، جعفرقلی بیگ، مهدی بیگ، شاهنور بیگ و نصرالله بیگ به من رسیده است و من هم این موسیقی را به فرزندانم منتقل کردهام تا به فراموشی سپرده نشود.» او که تجربه حضور در جشنوارههای دوره قبل را هم دارد، معتقد است: باید در چنین جشنوارههایی پیشکسوتان موسیقی اقوام را به جوانان معرفی کنند و آنها را تشویق کنند تا از موسیقی اقوام که برگرفته از فرهنگ خودمان است الگوبرداری کنند. زیرا ما بهترین موسیقی را داریم که برگرفته از کار و کوشش مردم این سرزمین است. «گاش وچای»، «حیران حیران»، «دیلمان» و «رعنا» از جمله ترانههایی بودند که این گروه اجرا کردند.
تنبوره ۱۲۰ ساله تالشی مهمان جشنواره فجر
اما آرمین فریدی سرپرست گروه «کادوس» در حین اجرای موسیقی منطقه تالش گیلان، دو مهمان قدیمی را به حاضران معرفی کرد و گفت: یکی از این مهمانها ساز «تنبوره» تالشی است که ۱۲۰ سال دارد و دیگری «لله» قدیمی این منطقه است. این پژوهشگر موسیقی و نوازنده تنبوره بیان کرد: «ساز تنبوره تالشی فراموش شده بود و زمانی که به دنبال آن گشتیم به لطف مردان ۱۰۰ سال به بالایی که در کوههای تالش زندگی میکنند، یک ساز قدیمی تنبوره را که یکی از میانسالان ۱۱۸ ساله حفظ کرده بود، پیدا کردیم و توانستیم نمونههایی از آن را بسازیم و این ساز را احیا کنیم. خوشبختانه در حال حاضر بیش از ۵۰۰ نمونه از تنبوره تالشی ساخته شده و جوانان هم نواختن آن را یاد گرفتهاند. او قبل از اجرای آهنگ «بندون بندون»، توضیح داد: این آهنگ در مراسم حنابندان منطقه تالش خوانده میشود و گریه بسیاری از مادران را درمیآورد زیرا مفهوم شعر به این معناست که «به مادر عروس چیزی نگید که دختر یک امشب دیگر مهمان اوست.» این اجرا با بخش اعظمی از موسیقی مجلسی تالشی که در مراسم عروسی اجرا میشود، هاین اجرا مچنین با نی چوپانی تالشی همراه بود. آخرین ترانهای که این گروه اجرا کردند «سیا ریحون» بود. اجراهای این گروه از خطه گیلان با استقبال خوب حاضران در سالن سوره حوزه هنری روبهرو شد.
نوای ساز مرحوم درپور در موسیقی فجر
در بخشی دیگر از این رویداد هنری محمد فاروق درپور خواننده گروه موسیقی «انوار تربت جام» همراه با ساز پدرش، مرحوم استاد نورمحمد درپور در سیوچهارمین جشنواره موسیقی فجر حضور پیدا کرد. این خواننده جوان و گروهش قطعه «خوش آمد مهمان» را که تاکنون اجرا نکرده بودند، اجرا کرد تا یاد پدر و این استاد آوازهای عرفانی خراسان را زنده نگه دارد. گروه موسیقی عرفانی «انوار تربت جام» با اجرای دو نوجوان این منطقه، مهدیس ابراهیمیان و متین درپور شروع شد. مبین درپور در چهار سال گذشته منتخب جشنواره جوان شده است. مهدیس ابراهیمیان نیز در آخرین جشنواره جوان و در گروه الف. اول شد. این گروه که موسیقی عرفانی در مدح خداوند، پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین را اجرا میکنند، این بار متفاوتتر و با شادیانههای منطقه تربت جام به صحنه آمدند و اشعاری از حافظ، قاضی جلالالدین فقهی سلجوقی از شاعران معاصر تربت جام و سیدای کروخی، خلیفه غلامعلی تیموری عبدالرحمان جامی را اجرا کردند. پادایرگی تربت جام، قطعه کوچه باغی با پیشدرآمد مشق پلتان و دوبیتیخوانی از دیگر اجراهای گروه «انوار جام» در اولین سئانس از دومین روز جشنواره موسیقی فجر و در سالن سوره حوزه هنری بود. محمد فاروق درپور درباره بخش موسیقی اقوام در جشنواره فجر گفت: «ما در سالهای گذشته هم با مرحوم پدرم استاد درپور در این جشنواره حضور داشتیم. اجرای موسیقی اقوام در پایتخت به معرفی موسیقی یک منطقه و بهتر معرفی شدن هنرمندان آن کمک میکند.» محمد فاروق درپور، خواننده و نوازنده دوتار سابقه اجرا در کشورهای بسیاری از جمله امریکا، آلمان و تاجیکستان را دارد.
اجرای هنرمند ۸۷ ساله قوچانی
از سویی دیگر پیشکسوت دوتارنوازی قوچان اجرای خود در سومین روز از جشنواره فجر را با حمد رسولالله و موسیقی عرفانی شروع کرد. علی غلامرضایی آلماجوقی که معتقد است اگر زمان کافی برای اجرا داشت و میتوانست بخواند، مردم تا صبح در سالن مینشستند، قطعههایی از جمله «بش قارداش» و «محمد حنیفه» درباره پسر علی ابن ابی طالب را در اولین سئانس از سومین روز سیوچهارمین جشنواره موسیقی فجر اجرا کرد. این هنرمند ۸۷ ساله که با چاروق، لباس و سربند خاص منطقه قوچان روی صحنه حاضر شد، برای اجرای دومین قطعه گفت: «میخواهم قطعهای هم درباره امام رضا (ع) برایتان اجرا کنم زیرا میدانم شما از من چنین انتظاری دارید؛ همه ما قربان امام رضا (ع) میرویم.» این خواننده که نشان درجه یک هنری دارد تاکنون در کشورهایی از جمله فرانسه و تونس هم اجرا داشته است. علی غلامرضایی آلماجوقی اجرای خودش را با صلوات بر پیامبر اکرم (ص) به پایان رساند.
استقبال از پایکوبی سیستانیها
اما پایکوبی و اجرای گروه موسیقی «هامون سیستان» که لباسهایشان با هنر دست زنان این منطقه و جلیقههای آینهدوزی شده طراحی شده بود، مورد توجه مخاطبان دومین شب جشنواره موسیقی فجر قرار گرفت. در این برنامه قطعاتی از موسیقی اصیل سیستانی به همراه دونلی نوازی، چاپ سیستانی و دو چوبه (رقصهای سیستانی) با دهل و سرنا اجرا شد. حبیبالله قادر آتشگر، سرپرست گروه موسیقی «سیستانهامون» معتقد است اجراهای موسیقی اقوام در شهرهای مختلف و حضور هنرمندان در برنامههایی ازجمله جشنواره موسیقی فجر موجب معرفی موسیقی مناطق مختلف ایرانی و دلگرمی هنرمندان این حوزه میشود. این هنرمند نشان درجه دو هنری موسیقی را دارد و در چندین اجرای جشنواره فجر شرکت کرده است. او همچنین سازنده سازهای سرنا و دهل است. آتشگر همچنین تجربه اجرا در کشورهای بسیاری ازجمله مالزی، ترکیه، یونان، هندوستان، روسیه و پاکستان را دارد.
تلفیق مهارت و خلاقیت در دونوازی
پریچهر خواجه و فرهاد صفری در سومین شب جشنواره فجر به اجرای موسیقی پرداخته و در دونوازی توانستند با خلاقیت و مهارت، شب خوبی را رقم بزنند. اجرای دونوازی قانون و تنبک پریچهر خواجه و فرهاد صفری در فرهنگسرای نیاوران به روی صحنه رفت. این دو نوازنده در سالن خلیج فارس به اجرای موسیقی پرداختند. خواجه نوازنده قانون و سرپرست گروه، بخشی از ساختههای خود را برای این اجرا آماده کرده بود که با همراهی صفری به عنوان نوازنده تنبک اجرا شد. خواجه در ابتدا قطعه «طلوع» در دستگاه ماهور را نواخت و سپس در همین دستگاه موسیقی قطعه «رقصان» را اجرا و در ادامه با مد گردی به دستگاه نوا قطعه شورآفرین را اجرا کرد. در این قسمت از برنامه فرهاد صفری او را با ساز طبلا همراهی کرد که برای اجرای این قطعه بسیار مناسب بود. صفری در طول اجرای این قطعه جملات مناسبی را در جواب ساز قانون انتخاب کرد. اجرای قطعه نجوا و پایکوبی در انتهای برنامه در مایه اصفهان پایانبخش این برنامه بود. این دو نوازنده همچنین قطعههایی را در دستگاههای ماهور، نوا، دشتی و راست پنجگاه نیز اجرا کردند. خلاقیت در آهنگسازی و اجرای این دو هنرمند اجرا را لذتبخش کرده بود، تا جایی که حاضران از این دونوازی یک و نیم ساعته خسته نشده و نهایت لذت را بردند. در انتهای برنامه حاضرین در سالن با اهدای گل از این دو نوازنده خلاق و خوشآتیه تقدیر کردند و خواجه هم فضای جشنواره و اجرا در آن را فرصتی هیجانانگیز برای نوازندگان دانست.
ادای احترام «آهنگ» به شجریان و مشکاتیان
از سویی دیگر و در جریان جشنواره موسیقی فجر گروه موسیقی «آهنگ» به سرپرستی مهرداد ناصحی و خوانندگی وحید تاج به اجرای مجموعه قطعات و ساز و آوازهایی در قالب موسیقی ردیفی دستگاهی پرداخت. قطعه بیکلام سر سودا با آهنگسازی مهرداد ناصحی بخش آغازین این اجرا بود. در ادامه نوبت به اجرای ساز و آوازی در دستگاه شور با اجرای تار شهاب آذین مهر و آواز وحید تاج رسید. در این بخش جواب آوازهای ملیح و اندازه آذین مهر فضا را برای ارائه آواز با صدای تاج کاملاً هموار کرده بود. تصنیف «کنج تنهایی» روی شعری از هوشنگ ابتهاج با آهنگسازی مهرداد ناصحی به اجرا درآمد. بعد از آن نوبت به «چوپانی» که از ساختههای زندهیاد پرویز مشکاتیان است رسید؛ چهارمضرابی شنیدنی که مورد توجه تماشاگران اجرا قرار گرفت. دومین ساز و آواز این کنسرت با همراهی مهرداد ناصحی نوازنده کمانچه و وحید تاج شور (با اشارات فراوان به دشتی) ارائه شد. «هفت دریا» دومین تصنیف این اجرا هم از ساختههای مهرداد ناصحی بود بر روی شعری از حافظ که به نظر به لحاظ تلفیق شعر و موسیقی و ارتباط حسی میان ملودی و کلام خالی از اشکال نبود. بعد از استراحتی چند دقیقهای نوبت به بخش دوم اجرای گروه آهنگ در جشنواره موسیقی فجر رسید. «مطرب مجلس» را شاید بتوان نقطه اوج اجرای ناصحی و گروهش در ایوان شمس دانست. اثری از رضا محجوبی که علاوه بر هماهنگی بالای نوازندگان در اجرای آن، حال و هوای نوستالژیک و خاطرهانگیزی برای مخاطبان در ایوان شمس تداعی میکرد. نوبت به ساز و آواز سوم این اجرا رسید که در آن جمشید صفرزاده با ساز سنتور وحید تاج را همراهی میکرد. ساز و آواز در ابوعطا پیریزی شده بود، اما علاوه بر بازگشت به شور، مطابق سیر کلی اجرا به دشتی هم اشاره میکرد. تاج در بخشی از این برنامه عنوان کرد: «به عنوان حسن ختام برنامه قطعه اشک مهتاب را برای ادای احترام به استاد محمدرضا شجریان اجرا میکنیم.»
شب عاشقانههای پاپ در برج میلاد تهران
بهنام بانی آغازگر بخش پاپ جشنواره موسیقی فجر در برج میلاد بود. شهاب مظفری و گروه موسیقی هفت نیز در دومین شب از سیوچهارمین جشنواره موسیقی فجر در سالن همایشهای برج میلاد تهران روی صحنه رفتند. کنسرت بعدی به گروه پرطرفدار موسیقی «هفت» اختصاص داشت که در سئانس دوم روی صحنه رفتند. گروهی که با وجود گذشت سالها از فعالیت هنریشان همچنان مخاطبان خود را حفظ کردهاند به طوری که سالن همایشهای برج میلاد تهران مملو از جمعیتی بود که به دیدار دوباره این گروه قدیمی موسیقی پاپ آمده بودند. آرش قنادی دیگر خواننده پرمخاطب این گروه بود.