در سیره و سلوک دانشمند مجاهد شهید دکتر مصطفی چمران، تاکنون آثاری چند منتشر شده که اثر تاریخی- پژوهشی «پرســـــتوی دهلاویه» در زمره یکی از واپسین آنهاست. این تحقیق به همت مجید نجف‌پور انجام شده و مرکز اسناد انقلاب اسلامی، به انتشار آن همت گماشته است. تارنمای ناشر در معرفی این کتاب، به مختصات حیات شهید چمران اشارت برده و می‌نویسد:
«برای شهیدان راه خدا صفات بی‌شماری را می‌توان برشمرد، اما شاید بهترین صفتی که گویای شخصیت شهید دکتر مصطفی چمران است، همان فرمایش امیرمؤمنان می‌باشد که در وصف پرهیزگاران فرمودند: شیران روز و زاهدان شب. مصطفى چمران که در سال ١٣١١ ش متولد شد، دوران کودکى و تحصیلات ابتدایى خود را در دبستان انتصاریه تهران و دوره متوسطه را در دبیرستان‌هاى دارالفنون و البرز سپرى کرد. او سپس وارد دانشکده فنى دانشگاه تهران شد و در سال ١٣٣٥ ش، در رشته برق فارغ‌التحصیل و شاگرد ممتاز گشت. او با استفاده از بورس شاگردان ممتاز دانشگاه، براى ادامه تحصیل راهى امریکا شد و ابتدا در دانشگاه تگزاس فوق لیسانس مهندسى برق و سپس در یکى از بزرگترین و مهم‌ترین دانشگاه‌هاى معروف امریکا یعنی برکلی، دکترى خود را در رشته الکترونیک و فیزیک پلاسما دریافت نمود و مدتى در یکى از مراکز مهم تحقیقاتى امریکا، مشغول به کار بود. پس از شکست اعراب در جنگ ١٩٦٧م، چمران براى فراگیرى فنون نظامى و جنگ‌هاى چریکى، راهى مصر شد و مدتی در مصر ماند. بعد از فوت جمال عبدالناصر، به دعوت امام موسى صدر رهبر شیعیان لبنان به آن سرزمین قدم نهاد. در لبنان پایه‌گذارى سازمانی چریکى و مسلّح را برعهده گرفت و هم‌زمان با روشنگرىِ اسلامى و مذهبى و تقویت روحیه و اعتقادات اسلامى و مکتبى، ورزیده‌ترین، زبده‌ترین و شجاع‌ترین رزمندگان اسلام را تربیت نمود که فرزندان و شاگردان آنها، امروز نیز در لبنان براساس همین اعتقادات و روحیه شهادت‌طلبى، حماسه‌ها مى‌آفرینند. چمران پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایران، مشتاقانه و همراه با گروه ٩٢ نفره نخبگان مذهبى و سیاسى لبنان، به ایران آمد و به دیدار امام خمینی (ره) شتافت و بنا به توصیه آن بزرگ در ایران ماند. سپس برای فرونشاندن توطئه‌هاى جدایى طلبانه در کردستان ـ با آنکه معاون نخست‌وزیر بود ـ لباس رزم بر تن کرد و سلاح بر دوش گرفت و با سازماندهى و به‌کارگیرى نیروهاى مسلّح و به‌خصوص قوای مردمى، به خنثى‌سازى توطئه‌هاى دشمنان انقلاب اسلامی برآمد و نام خود و پاوه و حوادث حماسه‌ساز آن و فرمان تاریخى امام خمینى را، براى همیشه در تاریخ ثبت نمود. سپس با آغاز جنگ تحمیلى راهى خوزستان شد و فرماندهى نیروهاى داوطلب مردمى ـ نظامى را، تحت عنوان ستاد جنگ‌هاى نامنظم برعهده گرفت. او در ماه‌های آغازین جنگ، رشادت‌های زیادی از خود نشان داد و سرانجام در سی‌و‌یکم خرداد ماه ۱۳۶۰، در مسیر دهلاویه ـ سوسنگرد و براثر اصابت ترکش خمپاره به شهادت رسید. امام خمینی در پیامی به مناسبت شهادت شهید چمران فرمودند: او جنگجویی پرهیزگار و معلمی متعهد بود که کشور اسلامی ما به او و امثال او احتیاج مبرم داشت. او در حیات، با نور معرفت و پیوستگی به خدا قدم نهاد و در راه آن به جهاد برخاست و جان خود را نثار کرد. او با سرافرازی زیست و با سرافرازی شهید شد و به حق رسید....»
