این روز‌ها با توجه به گسترش و عمومیت فضای مجازی و نتایج مثبت و منفی آن، نیاز به روشنگری بیشتری است، زیرا از یک سو باید از ظرفیت‌های این فضا برای مقابله با توطئه دشمن بهره ببریم و از سوی دیگر مراقب باشیم گرفتار اخبار جعلی و تحریف‌ها نشویم. جهاد تبیین از جمله اصطلاحاتی است که بار‌ها از سوی رهبر معظم انقلاب اعلام و مورد تأکید قرار گرفته است. فکر می‌کنید چرا رهبرمعظم انقلاب از تبیین مباحث به عنوان یک جهاد بزرگ یاد کردند؟
با توجه به نگاه ما، تبیین یکی از موارد مهم به خصوص در این دوران آخرالزمانی است. در حقیقت قبل از اینکه به دنبال این باشیم تا در نبرد‌های ظاهری پیروز شویم، نیاز به نقل و انتقال مفاهیم بزرگ، آیات و بینات از اهل بیت (ع) داریم تا دچار خطا نشویم، لذا اگر بخواهیم تبیین را در معارف اسلامی ریشه‌یابی کنیم، می‌بینیم که اصولاً پیامبران و سپس اهل بیت (ع) برای تبیین بشر آمده‌اند؛ تبیین حقایق عالم، تبیین وجود خود انسان، تبیین ظرفیت‌های انسان، تبیین راهی که باید برود. به همین جهت، یکی از نام‌های قرآن کریم بیان است: «هَذَا بَیانٌ لِلنَّاس»؛ قرآن تبیین‌کننده‌ای برای مردم است. رهبر معظم انقلاب از موضع اسلام‌شناس معتقد به معارف انقلاب، اسلام و معارف اسلامی می‌خواهد خط تبیین‌گری پیامبران و امامان را ادامه دهد و با ورود و گسترش فضای مجازی نیاز به تبیین بیشتر می‌شود، زیرا این بستر مجازی می‌تواند ابزاری برای تخریب باشد، البته لزومی ندارد همیشه در موضع دفاع باشیم، بلکه می‌توانیم از همین ابزار و به کمک جهاد تبیین خودمان سؤال ایجاد کنیم و به دشمن هجوم بیاوریم.
جهاد تبیین دارای چه اجزایی است تا بتوانیم به شبهات پاسخ بدهیم؟
جهاد تبیین از دو جزء به هم‌تنیده تشکیل شده است. جهاد در اصطلاح دو مفهوم عام و خاص دارد. معنای خاص جهاد در خیلی از متون همان قتال تعریف می‌شود و معنای عام آن هرگونه تلاش برای خدا در مقابل دشمنان است که هزینه‌های مادی، معنوی و حتی جانی دارد، اما تبیین یعنی فاصله و آشکار کردن. حق خیلی وقت‌ها از جداسازی به وجود می‌آید. در گذشته عصای موسوی و شفای عیسوی به تنهایی مؤثر نبود، برای روشنگری مردمی که همه معجزه‌ها را درک کرده بودند، نیاز به حرف و کلامی برتر بود، زیرا آن‌ها همه امتحانات را پس داده بودند برای همین نیاز به معجزه سخت بود؛ چیزی که بتوانند سره را از ناسره جدا کنند و تبیین ارائه شد.
امکان دارد بیشتر توضیح بدهید؟
یک عده‌ای در سرزمین شامات زندگی می‌کردند؛ سرزمینی که از نظر ظاهری و باطنی بسیار پرنعمت و بابرکت بود، به خصوص اینکه انبیای عظام در این سرزمین مبعوث شده بودند. در شامات قوم بنی‌اسرائیل سکونت داشتند، آن‌ها از روی پیشگویی‌ها و سخنان پیامبران دریافته بودند که پیامبر آخرالزمان در منطقه یثرب مدینه کنونی ظهور می‌کند؛ سرزمینی که خشک و بیابانی است و مردمانی جاهل دارد، اصلاً قابل قیاس با شامات نبود. برای فیض بردن از پیامبر آخرالزمان به یثرب هجرت می‌کنند و اطراف آن ساکن می‌شوند، مردم یثرب آن‌ها را خیلی اذیت می‌کردند، اما قوم بنی‌اسرائیل با وجود همه مرارت‌ها و سختی‌های زیاد در زمان ظهور پیامبر کافر می‌شوند و برعکس قوم یثرب که پیش از آمدن نبی آخر مشرک بودند، به پیامبر ایمان آوردند و عاقبت‌بخیر شدند، این ویژگی پایان ترم تاریخ است که منجر به جداسازی و فاصله می‌شود.
ابزار تبیین چیست؟
بالاترین ابزار برای تبیین آیات، بینات و احادیث اهل بیت (ع) است و آیاتی که در جامعه عینیت پیدا می‌کند همین وقایع تاریخی و حوادث، تجربه‌هایی است که در زندگی گذشتگان ما رخ داده است و باید از آن‌ها عبرت گرفت، چون سنت‌های الهی ثابت هستند و همواره تکرار می‌شود، لذا توجه به تاریخ و عبرت گرفتن از آن می‌تواند بهترین تبیین امروز ما باشد.
تاریخ شفاهی چطور؟
اتفاقاً تاریخ شفاهی بسیار اهمیت دارد، چون افرادی که بازگو کننده تاریخ و حوادث آن هستند، خودشان در آن زمان بوده‌اند، برای همین باید اطمینان به صداقت و سلامت زندگی آن‌ها داشت. توجه کنیم چقدر زندگی سالمی داشته‌اند و الان هم زندگی سالمی دارند و دچار تحول و تغییر نشده‌اند تا تاریخ را تفسیر به رأی نکنند و اتفاقات تاریخی را تحریف‌شده ارائه ندهند.
مخاطب جهاد تبیین چه کسانی هستند؟
جهاد تبیین یکی از سنت‌های همیشگی هدایت است و تا زمانی که فتنه‌ای هست، مردم در برخورد با فتنه‌ها نیاز به هدایت و تبیین دارند تا دچار اشتباه نشوند، در واقع همه مردم در هر دوره‌ای نیاز به تبیین کردن و تبیین شدن دارند، بنابراین مخاطب آن همه انسان‌ها هستند. جامعه‌ای که می‌خواهد موفق باشد باید بتواند از امتحانات گذشتگان عبرت بگیرد و درس بیاموزد.
امروز با فراگیری فضای مجازی چطور می‌توان جهاد تبیین داشت؟
اگر قرآن را مرور کنیم به چیز عجیبی برخورد می‌کنیم. خدا به جای محکوم کردن نفاق، شرک و شیطان، تبعیت از گمان‌ها را محکوم می‌کند و کسانی را که در نظام محاسباتی به گمان‌های خود می‌پردازند، مورد عتاب قرار می‌دهد. اهمیت عدم‌تبعیت از گمان‌ها از سوی قرآن همواره بوده؛ پدیده‌ای که با آمدن فضای مجازی و گستردگی آن زیاد شده است، یعنی هر جایی دشمن به دنبال چیز‌های ارزشمند و مهم ما بوده و آن‌ها را در ذهن کاربران مجازی کم‌اهمیت نشان داده است و با قیمت تنازل قصد تصرف‌شان را دارد، اما موفق نشده مگر اینکه با گمان‌سازی، بستر‌سازی کرده باشد و مردمی که تابع گمان‌ها شدند، فریب دشمن را خوردند. درست است که شک و گمان مقدمه یقین است، اما اگر در مسیر روشنگری نباشد، بسیار خطرناک است.
تبیین همان توضیح است؟
توضیح به معنای واضح کردن است و تبیین آشکار کردن، ولی به هر آشکار کردنی تبیین نمی‌گوییم، بلکه تبیین آشکارکردنی است که به همراه تباین است، یعنی قرار دادن آنچه واضحش می‌کنیم. یکی از حربه‌های شیطان این است که وقتی چیزی آشکار شد، چیزی را جایگزینش می‌کند تا فرد در تشخیص حقیقت از باطل دچار شک شود. اصولاً فتنه همراه با غبارآلودگی است که بهترین جا برای جایگزینی شیطان محسوب می‌شود. در فتنه‌ها حقیقت شناخته نمی‌شود و فرد بیشتر دچار گمراهی است.
فرصت رشد و توسعه شبکه‌های اجتماعی در جهاد تبیین چقدر می‌تواند مؤثر باشد؟
قطعاً بستر‌های جهاد تبیین حقیقی است ولی با ایجاد فضای مجازی و گسترش و عمومیت آن به دلیل اینکه زمینه گمان و گمراهی زیادی است، بهترین ابزار جهاد تبیین است. باید توجه داشت با استفاده از بیانات اهل بیت و مصادیق حقیقی می‌توان تا حدودی شبهات را رفع کرد، هر چند لازم است در فضای حقیقی محور‌های گفتگو دنبال شود. طبق تذکرات خداوند و اینکه جریان امتحانات و ابتلائات برای هدایت بشر همیشگی است، بنابراین نیاز به جهاد تبیین امری لازم و ضروری است تا در تشخیص حق و از باطل به خصوص در فضای مجازی دچار اشکال و اشتباه نشویم.
